῾Ερμηνεία καὶ σχολιασμός Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ ᾿Ιεροσολυμίτισσα
Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ
καὶ Μαρία ἡ ᾿Ιεροσολυμίτισσα
σχόλιο στὴν Κυριακὴ τῶν βαΐων,
στὴν μεγάλη Τετάρτη καὶ στὴν Κυριακὴ τῶν μυροφόρων
ὑπὸ Διονυσίου ᾿Ανατολικιώτου
πτυχιούχου κοινωνικῆς θεολογίας
Ἦταν καλοκαῖρι, δεκαπενταύγουστος, καὶ βρεθήκαμε στὴν Φλώρινα μία ὁμάδα φίλων· ὁ πατὴρ Ἀθανάσιος, στὸ σπίτι τοῦ ὁποίου συναντηθήκαμε, ὁ παπα-Γιάννης, ὁ Θεόδωρος, ὁ Ἀρίσταρχος, ὁ Βασίλης, ὁ Κωνσταντῖνος Σιαμάκης, ποὺ ἦταν ὁ μεγαλείτερος ὅλων μας στὴν ἡλικία, καὶ ἐγώ. μετὰ τὴν παράκλησι μαζευτήκαμε κάτω ἀπὸ τὸν τεράστιο πλάτανο καταμεσῆς στὴν αὐλὴ τοῦ σπιτιοῦ καὶ ξεκινήσαμε μία συζήτησι μὲ ἐκκλησιαστικὰ θέματα, ὅπως συνηθίζουμε κάθε φορά.
– Ἔχω παρατηρήσει, εἶπε πρῶτος ὁ π. Ἀθανάσιος, ὅτι τὸ εὐαγγέλιο τῆς Κυριακῆς τῶν βαΐων (᾿Ιω 12,1-18) πολλοὶ τὸ διαβάζουν, ἀκόμα περισσότεροι τὸ ἀκοῦν, ἀλλὰ λίγοι τὸ προσέχουν. ἅμα ῥωτήσῃς· Τί ἀκούσατε σήμερα στὸ εὐαγγέλιο; οἱ περισσότεροι θ᾿ ἀπαντήσουν· Γιὰ τὴν εἴσοδο τοῦ Κυρίου στὰ ᾿Ιεροσόλυμα. κι ὅμως τὸ εὐαγγέλιο αὐτὸ πρῶτα μιλᾷ γιὰ τὴν μύρωσι τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὴν Μαρία τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου καὶ μετὰ διηγεῖται τὴν εἴσοδο στὰ ᾿Ιεροσόλυμα. ὅμως δὲν τὸ προσέχουν. καὶ δὲν εἶναι μόνον αὐτό. ἐπειδὴ στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ (Λκ 7,36-50) βρίσκεται μία διήγησι γιὰ μία ἄλλη γυναῖκα, μία μετανοημένη ἁμαρτωλή, ἡ ὁποία ἐπίσης ἔρριξε μύρο στὰ πόδια τοῦ Κυρίου, ὑπάρχει τέτοια σύγχυσι, ὥστε οἱ περισσότεροι ταυτίζουν ἐκείνη τὴν πρώην πόρνη μὲ τὴν Μαρία τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου.
– Καὶ μετὰ γίνεται καὶ ἄλλη σύγχυσι, εἶπε ὁ Θεόδωρος. ἐπειδὴ ὁ Λουκᾶς δὲν ἀναφέρει τὸ ὄνομα ἐκείνης τῆς πρώην πόρνης, εἶπαν κάποιοι ὅτι ἦταν ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή, κι ἔτσι προέκυψε ὁ μῦθος ὅτι ἡ συγκεκριμένη πόρνη καὶ ἡ ἀδερφὴ τοῦ Λαζάρου ἦταν τὸ ἴδιο πρόσωπο καὶ ταυτιζόταν μὲ τὴν Μαγδαληνή.
–Ἂς ξεκαθαρίσουμε λοιπὸν τὰ πράγματα, ἐπενέβη στὴν συζήτησι ὁ Κωνσταντῖνος, κι ἂς ξεκινήσουμε μὲ τὴν Μαρία τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου. ὅταν ὁ εὐαγγελιστὴς ᾿Ιωάννης διηγῆται τὰ τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Λαζάρου (᾿Ιω 11,1-44), σημειώνει στὴν ἀρχή· «Ἦν δέ τις ἀσθενῶν Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας, ἐκ τῆς κώμης Μαρίας καὶ Μάρθας τῆς ἀδελφῆς αὐτῆς. ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει». ἡ Βηθανία αὐτὴ εἶναι ἕνα προάστιο τῶν ᾿Ιεροσολύμων περίπου 3 χιλιόμετρα ἔξω ἀπ᾿ τὴν πόλι. πρέπει νὰ τὸ προσδιορίσουμε αὐτό, διότι ὑπῆρχε καὶ ἄλλη Βηθανία, ἡ πέραν τοῦ ᾿Ιορδάνου (᾿Ιω 1,28), ἀλλὰ εἶναι ἄλλη περιοχή. στὴν Βηθανία τῶν ᾿Ιεροσολύμων ἔμενε ὁ ᾿Ιησοῦς, ὅποτε ἐρχόταν στὴν πόλι γιὰ τὶς γιορτές. ἐφιλοξενεῖτο στὴν οἰκία τοῦ λεγομένου Σίμωνος τοῦ λεπροῦ, τοῦ ὁποίου παιδιὰ ἦσαν οἱ τρεῖς ἀδελφοὶ Λάζαρος, Μάρθα, καὶ Μαρία (Μθ 26,6-13. Μρ 14,3-9. Λκ 10,38-42. ᾿Ιω 11,1-4. 12,1-8). ὅταν λέῃ ὁ εὐαγγελιστής, «ἦν δὲ Μαρία ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ...», ἐννοεῖ· Θυμᾶστε ἐκείνη τὴν πασίγνωστη γυναῖκα; ἒ λοιπὸν αὐτὴ εἶναι ἡ Μαρία, ἡ μία ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου.
–῾Ωραῖα μέχρι ἐδῶ, ἀναφώνησε ὁ παπα-Γιάννης ποὺ ἄκουγε προσεκτικά. τί γίνεται ὅμως μὲ τὴν διήγησι τοῦ Λουκᾶ;
– ῾Η ἀλήθεια, ἀπάντησε ὁ Κωνσταντῖνος, δὲν εἶναι δύσκολο νὰ διευκρινιστῇ. κατὰ τὰ εὐαγγέλια, δύο εἶναι οἱ μυρώσεις ποὺ ἔγιναν στὸν ᾿Ιησοῦ καὶ δύο οἱ γυναῖκες ποὺ τὸν ἄλειψαν μὲ μύρο. κατ' ἀρχὴν ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ δὲν ἔχει σχέσι μὲ καμμία ἀπὸ αὐτές. τὸ ἕνα περιστατικὸ τὸ διηγεῖται μόνον ὁ Λουκᾶς, καὶ ἡ γυναίκα ἦταν μία ἀνώνυμη μετανοημένη πόρνη. αὐτὴ ἐμύρωσε τὸν ᾿Ιησοῦ στὴν ἀρχὴ σχεδὸν τῆς δράσεώς του στὴν οἰκία τοῦ φαρισαίου Σίμωνος, καὶ κατὰ πᾶσα πιθανότητα στὴν Γαλιλαία. ἐκεῖ ὁ Σίμων κατακρίνει τὸν ᾿Ιησοῦ, ὄχι γιὰ τὴν σπατάλη τοῦ μύρου, ἀλλὰ διότι δέχεται τὶς ἐκδηλώσεις τῆς ποταπῆς γυναικός (Λκ 7,36-50). ἡ ἄλλη μυρώσασα γυναίκα εἶναι ἡ Μαρία ἡ ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, ἡ ὁποία δὲν εἶναι ἁμαρτωλή, οὔτε προβαίνει στὴν πρᾶξι της ἀπὸ μετάνοια, ὅπως ἡ προηγούμενη, ἀλλὰ εἶναι ἁγνὴ καὶ πιστὴ ἐξ ἀρχῆς καὶ κάνει ὅ,τι κάνει μόνο ἀπὸ ἀγάπη καὶ εὐγνωμοσύνη καὶ σεβασμό. στὴν Βηθανία δὲν ὑπάρχει κανεὶς φαρισαῖος ποὺ νὰ κατακρίνῃ τὸν ᾿Ιησοῦ, ἀλλὰ ὁ ᾿Ιούδας κατέκρινε τὴν γυναῖκα γιὰ σπατάλη. καὶ ὁ ᾿Ιησοῦς ἀπάντησε ὅτι αὐτὸ ἔγινε τρόπον τινὰ προληπτικῶς γιὰ τὸν ἐνταφιασμό του, καὶ προεῖπε ὅτι ἡ πρᾶξι αὐτὴ τῆς γυναικὸς θὰ κηρυχθῇ ὅπου κηρυχθῇ καὶ τὸ εὐαγγέλιο. καὶ κατὰ τοὺς τρεῖς ἐπίσης εὐαγγελιστὰς (Ματθαῖο, Μᾶρκο, ᾿Ιωάννη) αὐτὴ ἡ δεύτερη μύρωσι ἔγινε στὴν Βηθανία τῶν ᾿Ιεροσολύμων ἕξι ἡμέρες πρὸ τοῦ τελευταίου πάσχα, καὶ ἀμέσως μετὰ τὸ γεγονὸς εἰσῆλθε ὁ ᾿Ιησοῦς στὰ ᾿Ιεροσόλυμα θριαμβευτικά (Μθ 26,6-14. Μρ 14,3-10. ᾿Ιω 12,1-12).
–Ἄρα μέχρι ἐδῶ ξεκαθαρίσαμε ὅτι ἔχουμε δύο διαφορετικὰ γεγονότα μὲ δύο διαφορετικὲς γυναῖκες ποὺ ἔρριξαν μύρο στὸν Κύριο, εἶπε ὁ Ἀρίσταρχος. τὸ ἕνα περιστατικὸ μὲ τὴν ἀνώνυμη καὶ μετανοημένη πόρνη τὸ διηγεῖται μόνον ὁ Λουκᾶς, καὶ σ᾿ αὐτὸ ἀναφέρονται οἱ ὕμνοι τῆς μεγάλης τετάρτης. τὸ δεύτερο περιστατικὸ τὸ ἀναφέρουν οἱ τρεῖς ἄλλοι εὐαγγελισταί, συμβαίνει στὴν Βηθανία τῶν ᾿Ιεροσολύμων, ἕξι μέρες πρὸ τοῦ ἰουδαϊκοῦ πάσχα, ὅταν ὁ Κύριος ἔχῃ ἔρθει σὲ πλήρη σύγκρουσι μὲ τοὺς φαρισαίους, καὶ ἐκεῖνοι ὄχι μόνον δὲν τὸν καλοῦν στὰ σπίτια τους, γιατὶ δὲν θέλουν πλέον οὔτε νὰ τὸν βλέπουν, ἀλλὰ ἑτοιμάζουν καὶ τὴν θανάτωσί του. αὐτὸ τὸ περιστατικὸ ἀκοῦμε στὸ εὐαγγέλιο τῆς Κυριακῆς τῶν βαΐων.
– Τὸ περιστατικὸ τῆς μυρώσεως ἀπὸ τὴν πρώην πόρνη, εἶπε τώρα ὁ Θεόδωρος, ἡ ὀρθοδοξία μας τὸ ἔχει ἐντάξει στὴν θεματολογία τῆς μεγάλης τετάρτης μὲ τρόπο ποὺ συμβάλλει στὴν αὐτοσυνειδησία καὶ τὴν αὐτοκριτική μας, ἐνῷ γιὰ τὸν ὑπομνηματισμό του ἔχουν γραφτῆ σπουδαῖα μουσικὰ καὶ ποιητικὰ ἔργα. παρατηροῦμε ὅμως ὅτι πουθενὰ στοὺς ὕμνους δὲν ἀναφέρεται τὸ ὄνομα τῆς ἁμαρτωλῆς γυναικός, γιατὶ καὶ πουθενὰ στὴν Καινὴ Διαθήκη δὲν εἶναι καταγεγραμμένο.
– ῾Ωραία αὐτὴ ἡ παρατήρησι! εἶπε πάλι ὁ παπα-Γιάννης. νομίζω ὅμως ὅτι τελικὰ δὲν εἶναι καὶ τόσο ξεκάθαρα τὰ πράγματα στὴν ἀκολουθία τῆς μεγάλης τετάρτης. τὸ εὐαγγέλιο τῆς προηγιασμένης εἶναι ἐκ τοῦ κατὰ Ματθαῖον καὶ ἀναφέρεται στὴν μύρωσι ἀπὸ τὴν Μαρία τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, τὴν ὁποία μποροῦμε νὰ τὴν λέμε καὶ ᾿Ιεροσολυμίτισσα, γιὰ νὰ μὴν τὴν μπερδεύουμε μὲ τὴν Μαγδαληνή. οἱ ὕμνοι ὅμως καὶ τὸ συναξάριον κάνουν λόγο «περὶ τῆς ἀλειψάσης τὸν Κύριον μύρῳ πόρνης γυναικός, ὅτι πρὸ τοῦ σωτηρίου πάθους μικρὸν τοῦτο γέγονε». νομίζω ὅτι ὁ π. Ἀθανάσιος μπορεῖ νὰ μᾶς διαφωτίσῃ λίγο πάνω σ᾿ αὐτό, διότι ἔχει ἀσχοληθῆ ἰδιαίτερα μὲ τὸ ἁγιολόγιο καὶ τὰ συναξάρια, ἀφοῦ ἔχει γράψει καὶ σύντομο ἁγιολογικὸ ἀνάγνωσμα γιὰ κάθε ἡμέρα τοῦ ἔτους, ποὺ κυκλοφορεῖ ἐκδεδομένο σὲ ἕξι κομψοὺς τόμους.
– Εἶναι γεγονός, ἀπάντησε ὁ π. Ἀθανάσιος, ὅτι τὰ διάφορα συναξάρια εἶναι ποικίλης προελεύσεως καὶ πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ μπῆκαν στὰ λειτουργικά μας βιβλία χωρὶς τὸν ἀπαραίτητο ἔλεγχο. γιὰ τὴν ἁγιολογία δὲν εἶναι καὶ τόσο σπάνιο τὸ φαινόμενο ἄλλες πληροφορίες νὰ μᾶς δίνουν οἱ πηγὲς καὶ ἄλλα νὰ διηγοῦνται τὰ συναξάρια. τὸ ἀρχαῖο θέμα τῆς μεγάλης τετάρτης εἶναι ἡ προδοσία τοῦ ᾿Ιούδα, δηλαδὴ ἡ συμφωνία του μὲ τοὺς φαρισαίους νὰ τοὺς παραδώσῃ τὸν ᾿Ιησοῦ. αὐτὸ εἶναι τὸ θέμα τῆς περικοπῆς τοῦ Ματθαίου ποὺ διαβάζεται μέχρι σήμερα στὴν προηγιασμένη. ἡ ἀναφορὰ στὴν μύρωσι τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὴν Μαρία τὴν ᾿Ιεροσολυμίτισσα εἶναι τὸ ἀπαραίτητο ἱστορικὸ πλαίσιο, διότι ὁ ᾿Ιούδας ἀμέσως μετὰ τὴν πρᾶξι τῆς Μαρίας καὶ τὴν ἀπάντησι τοῦ Κυρίου πῆγε καὶ τὸν πρόδωσε. ἡ σημερινὴ σύγχυσι ποὺ ὑπάρχει στοὺς ὕμνους δείχνει ὅτι ἡ ἀρχικὴ ἀκολουθία τῆς ἡμέρας ὑπέστη ἐν καιρῷ κάποιες μεταβολὲς ὄχι καὶ πολὺ ἐπιτυχημένες. αὐτὸ μποροῦν νὰ τὸ βεβαιώσουν καὶ ὁ Κωνσταντῖνος, ἀλλὰ καὶ ὁ Διονύσιος, ποὺ ὄχι μόνον ἀσχολεῖται μὲ τὰ ἀρχαῖα τυπικὰ τῆς ἐκκλησίας καὶ τὰ λειτουργικὰ βιβλία, ἀλλὰ εἶχε καὶ τὴν εὐκαιρία στὸ πανεπιστήμιο νὰ μαθητεύσῃ παρὰ τοὺς πόδας τοῦ σοφοῦ διδασκάλου Π. Β. Πάσχου, λαμπροῦ ἐπιστήμονος καὶ ἐξαίρετου ἁγιολόγου.
– ῾Ο ἀρχικὸς πυρῆνας, εἶπα τότε ἐγώ, τῶν ἀκολουθιῶν τῆς μεγάλης ἑβδομάδος διαμορφώθηκε στὰ ᾿Ιεροσόλυμα. οἱ μαρτυρίες δείχνουν ὅτι περίπου μέχρι τὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰῶνος στὰ ᾿Ιεροσόλυμα κατὰ τὴν μεγάλη τετάρτη δὲν ὑπῆρχε καμμία ἀναφορὰ στὴν μύρωσι τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὴν ἁμαρτωλὸ γυναῖκα. ἀναφορὰ σ᾿ αὐτὴν συναντοῦμε ἀπὸ τὸν 6ο περίπου αἰῶνα καὶ μετά. μαρτυρεῖται ὅμως ὅτι τότε διάβαζαν τὴν περικοπὴ τοῦ Λουκᾶ στὸν ὄρθρο, ἐνῷ στὴν προηγιασμένη τὴν τοῦ Ματθαίου, ποὺ ἔχουμε καὶ σήμερα. νομίζω λοιπὸν ὅτι μπορεῖ ἡ ἐκκλησία νὰ προβῇ σὲ δύο μικρὲς καὶ σχετικὰ εὔκολες διορθώσεις στὴν σημερινὴ ἀκολουθία· νὰ προσθέσῃ στὸν ὄρθρο τὴν ἀντίστοιχη περικοπὴ τοῦ κατὰ Λουκᾶν εὐαγγελίου (Λκ 7,36-50) καὶ νὰ ἀφαιρέσῃ ἀπὸ τὸ συναξάριο τὴν φράσι «ὅτι πρὸ τοῦ σωτηρίου πάθους μικρὸν τοῦτο γέγονε». «μικρὸν πρὸ τοῦ πάθους» ἔγινε τὸ περιστατικὸ μὲ τὴν Μαρία τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, ἡ ὁποία δὲν πρέπει νὰ συγχέεται μὲ τὴν πρώην πόρνη.
– Νομίζω ὅτι τώρα καταλαβαίνω, εἶπε ὁ παπα-Γιάννης, πῶς ἔγινε ἡ σύγχυσι. ἡ ἀνώνυμη πρώην πόρνη, ἡ Μαρία ἡ ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου καὶ ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ ἔχουν ἕνα κοινὸ στοιχεῖο· καὶ οἱ τρεῖς συνδέονται μὲ τὴν προσφορὰ μύρου πρὸς τὸν Χριστό. ἡ πρώτη τοῦ προσέφερε μύρο στὴν ἀρχὴ τῆς δράσεώς του ὡς ἔνδειξι τῆς μετανοίας της, ἡ δεύτερη ἕξι μέρες πρὶν ἀπὸ τὸ πάθος ὡς δεῖγμα τῆς εὐγνωμοσύνης της γιὰ τὴν ἀνάστασι τοῦ Λαζάρου, καὶ τρίτη ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ πῆρε μύρα καὶ πῆγε μαζὶ μὲ τὶς ἄλλες μυροφόρες νὰ ἀρωματίσουν τὸν τάφο τοῦ Χριστοῦ.
– Ἀκριβῶς πάνω σ᾿ αὐτὸ τὸ σημεῖο, εἶπε ὁ Κωνσταντῖνος, δημιουργήθηκε φιλολογία ὁλόκληρη γιὰ τὸ ποιές καὶ πόσες ἦσαν οἱ γυναῖκες αὐτὲς καὶ πόσες οἱ μυρώσεις τοῦ ᾿Ιησοῦ, ἰδίως στοὺς παπικούς. ἀπὸ τὴν Δύσι μπῆκαν σιγὰ σιγὰ τὰ μυθολογήματα ἐκείνων στὰ συναξάρια τῶν δικῶν μας. ταυτίζουν τὴν ἀνώνυμη πόρνη ποὺ ἀναφέρει ὁ Λουκᾶς μὲ τὴν Μαρία τὴν ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, καὶ ἀμφότερες μὲ τὴν Μαρία τὴν Μαγδαληνή, καθὼς καὶ τὸν Σίμωνα τὸν φαρισαῖο τοῦ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγελίου μὲ τὸν Σίμωνα τὸν λεπρὸ τὸν πατέρα τῶν ἀδελφῶν Μάρθας, Μαρίας καὶ Λαζάρου. Καὶ μάλιστα τὸν Σίμωνα τὸν φαρισαῖο τὸν θέλουν σύζυγο τῆς ποταπῆς γυναικὸς «Μαγδαληνῆς»! τώρα πῶς ὁ Σίμων ὁ φαρισαῖος ποὺ κατέκρινε τὸν ᾿Ιησοῦ, διότι δέχτηκε τὸ μύρο τῆς πόρνης ἐκείνης, καὶ σκεφτόταν ἀπὸ μέσα του «ἂν ὁ ᾿Ιησοῦς ἦταν πράγματι προφήτης, ἐγίνωσκεν ἂν τίς καὶ ποταπὴ ἡ γυνὴ ἥτις ἅπτεται αὐτοῦ», πῶς, λέω, ὁ Σίμων ἐκεῖνος ἦταν δυνατὸν νὰ εἶναι σύζυγος ἐκείνης τῆς πόρνης ποὺ ἐβδελύσσετο, αὐτὸ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ κατορθώματα τῆς δυτικῆς ἐκκλησιαστικῆς φιλολογίας.
– ῾Η Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ διαβεβλημένα καὶ παρεξηγημένα πρόσωπα τῆς παγκοσμίου ἱστορίας, καὶ τῆς Βίβλου ἀσφαλῶς, εἶπα πάλι ἐγώ.
– Τότε ἂς ποῦμε δυὸ λόγια, ἀπάντησε ὁ Κωνσταντῖνος, γιὰ τὶς μυροφόρες καὶ μαθήτριες τοῦ Κυρίου, διότι οἱ Χριστιανοὶ βρίσκονται, σχετικὰ μὲ τὰ πρόσωπα αὐτά, σὲ μεγάλη σύγχυσι, ἡ ὁποία ὀφείλεται πρῶτα στὰ ἀπόκρυφα καὶ ἔπειτα στὰ μυθιστορήματα καὶ τὰ κινηματογραφικὰ ἔργα. κατὰ τὰ Εὐαγγέλια, παράλληλα μὲ τοὺς μαθητάς του ὁ ᾿Ιησοῦς εἶχε καὶ μαθήτριες, ποὺ εἶναι οἱ ἑξῆς· α) Μαρία ἡ Μαγδαληνή· β) Μαρία ἡ σύζυγος τοῦ Κλωπᾶ· γ) Σαλώμη, πιθανῶς ἡ σύζυγος τοῦ Ζεβεδαίου καὶ μητέρα τῶν μαθητῶν ᾿Ιακώβου καὶ ᾿Ιωάννου· δ) ᾿Ιωάννα ἡ σύζυγος τοῦ Χουζᾶ «ἐπιτρόπου» (= ὑπουργοῦ) τοῦ ῾Ηρῴδου Β΄· ε) Σουσάννα. σ᾿ αὐτὲς ἴσως πρέπει νὰ προστεθῇ ἕκτη καὶ ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου (βλέπε Μθ 27,56. Μρ 15,40-41. Λκ 8,1-3. 24,10. ᾿Ιω 19,25). ὅλες ἦσαν ἀπὸ τὴν Γαλιλαία, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον παντρεμένες, προφανῶς συνομήλικες ἤτοι 50-60 ἐτῶν. εἰδικὰ ἡ Μαγδαληνὴ Μαρία εἶναι κοριτσόπουλο ὄμορφο καὶ μὲ ξεσκέπαστα καὶ ξέπλεκα μαλλιὰ μόνο στὰ παπικῆς καὶ προτεσταντικῆς προελεύσεως ἢ ἐμπνεύσεως κάδρα καὶ εἰκονίσματα καὶ μυθιστορήματα καὶ κινηματογραφικὰ σενάρια· μέσα στὰ εὐαγγέλια ἡ Μαγδαληνὴ βέβαια δὲν εἶναι οὔτε κι 60 ἐτῶν. εἶναι 70-75 ἐτῶν, διότι ἦταν σεβαστὴ ἐπὶ κεφαλῆς στὶς ἑξηντάρες ἄλλες γυναῖκες, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὑπῆρχαν μητέρες τῶν τριαντάρηδων μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, ὅπως μαρτυρεῖται, καὶ μητέρα δική του, καὶ θεῖες του (συννυφάδες τῆς μητέρας του καὶ μητέρες τῶν ἐξαδέρφων του). ἀκολουθοῦσαν τοὺς γιούς των ἀπὸ μακριὰ καὶ τοὺς διακονοῦσαν· μαγείρεμα νὰ ποῦμε, μερεμέτισμα ῥούχων, παροχὴ χρημάτων, ὅπως μαρτυρεῖται.
– Δηλαδή, ἂν καταλαβαίνω καλά, εἶπε ὁ παπα-Γιάννης, ἀφοῦ ὁ Κύριος ἦταν 30-33 ἐτῶν καὶ ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ 70-75, ἦταν στὴν ἡλικία γιαγιὰ τοῦ ᾿Ιησοῦ!
– Ἀκριβῶς, συμφώνησε ὁ Κωνσταντῖνος καὶ συνέχισε. μία μόνο βιογραφικὴ εἴδησι γιὰ τὴν Μαρία τὴν Μαγδαληνὴ δίνουν ὁ Λουκᾶς κι ὁ Μᾶρκος, ὅτι ἦταν κάποτε δαιμονισμένη, «ἔχουσα ἑπτὰ δαιμόνια», καὶ θεραπεύτηκε ἀπὸ τὸν Χριστό· καὶ τὸν ἀκολούθησε ἡ παντέρημη καὶ χωρὶς ἄλλο μέλλον γερόντισσα μὲ πολλὴ εὐγνωμοσύνη καὶ συναναστρεφόταν τὶς μητέρες καὶ θεῖες ποὺ διακονοῦσαν αὐτὸν καὶ τοὺς μαθητάς του ἢ γιούς των (Μρ 16,9. Λκ 8,2)· καὶ σὰ μεγαλείτερη ἦταν ἀνάμεσα στὶς ἄλλες ἡ σεβαστή. αὐτὰ λὲν τὰ Εὐαγγέλια. τὸ ἐπίθετό της ὀφείλεται στὴν καταγωγή της ἀπὸ τὰ Μαγδαλὰ τῆς Γαλιλαίας (Μθ 15,39). μέχρι τὴν τουρκοκρατία παρεδίδετο στὴν ᾿Ανατολὴ ὁμοφώνως γιὰ τὴν Μαρία μόνον ὅ,τι ἀπορρέει ἀπὸ τὴν Καινὴ Διαθήκη. παραδίδεται στὸ ἀπολυτίκιο τῆς κυριακῆς τῶν μυροφόρων ὅτι ἦταν παρθένος («...ὑπήντησας τῇ παρθένῳ δωρούμενος τὴν ζωήν...»), τὸ ὁποῖο εἶναι εὔλογο ἑρμηνευτικὸ συμπέρασμα, διότι ὅσο ἦταν δαιμονισμένη, δὲν ἦταν παντρεμένη οὔτε πόρνη (κάτι ποὺ θ' ἀναφερόταν μαζὶ μὲ τὴν εἴδησι ὅτι ἦταν δαιμονισμένη), καὶ ἀφότου θεραπεύτηκε καὶ ἀκολούθησε πάραυτα τὸν ᾿Ιησοῦ, εἶναι καταφανὲς ὅτι δὲν παντρεύτηκε. ὅτι ἦταν παρθένος ἡ Μαγδαληνὴ Μαρία ὑπάρχουν τόσα τεκμήρια ὅσα καὶ περὶ τοῦ εὐαγγελιστοῦ ᾿Ιωάννου.
– Γιατί ὅμως εἰδικὰ τὴν Μαρία τὴν Μαγδαληνὴ τὴν διαβάλλουν μὲ τόση ἐπιμονή; ρώτησα μὲ ἀπορία.
– Γιὰ δύο λόγους, ἀπάντησε ὁ Κωνσταντῖνος. πρῶτον, γιατὶ ἦταν ἡ σπουδαιότερη ἀπὸ τὶς μαθήτριες τοῦ ᾿Ιησοῦ (᾿Ιω. 11,1). γι᾿ αὐτὸ τὸν Ε΄ αἰῶνα στὴν λατινόγλωσση Δύσι, ὅπου ἁπαξάπαντες οἱ κληρικοὶ ἀπὸ τὸ 306 εἶναι ὑποχρεωτικῶς ἄγαμοι, κι ἔχουν ἀδεῶς καὶ ἐπισήμως τὶς Τερέζες των, ἄρχισε ν᾽ ἀναπτύσσεται ἡ εἰδικὴ θεολογία ἡ γνωστὴ ὡς Μαγδαληνολογία, ἡ ὁποία ἀνθεῖ μέχρι σήμερα καὶ δίνει ἄφθονη τροφὴ στὰ πλήρη ἀηδίας μυθιστορήματα, τραγούδια, ψαλμῳδίες, ζωγραφικοὺς πίνακες, εἰκόνες κι ἀγάλματα ναῶν, εἰκονοῦλες, κινηματογραφικὰ σενάρια, κι ὅ,τι ἄλλο τὴν ἀπαρτίζει. ἡ ἁγνὴ καὶ γερόντισσα στὴν ἡλικία Μαγδαληνὴ τῶν εὐαγγελίων χρειαζόταν νὰ μεταποιηθῇ σὲ πανόμορφο κοριτσόπουλο γύρω στὰ 20, ἐπειδὴ τόση εἶναι ἡ ἑκάστοτε καινούργια παλλακίδα τοῦ παπικοῦ κληρικοῦ, μὲ τὴν ὁποία φροντίζει ν᾿ ἀντικαθιστᾷ συχνὰ τὴν ἑκάστοτε παλιά του.
– Καὶ ὁ δεύτερος λόγος;
– Ὁ δεύτερος λόγος εἶναι ἡ ἀπιστία τους καὶ τὸ μῖσός τους πρὸς τὴν ἀνάστασι τοῦ Κυρίου. καὶ ἐξηγοῦμαι. ἡ ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ καθ' ἑαυτὴν δὲν περιγράφεται πουθενὰ στὴν Καινὴ Διαθήκη, οὔτε ἡ ἀκριβὴς ὥρα της παραδίδεται. μόνο στὰ ἀπόκρυφα βρίσκει κανεὶς τέτοιες πληροφορίες. οἱ εὐαγγελισταὶ εἶναι ἱστορικοί, καὶ ὡς ἱστορικοὶ διηγοῦνται μόνον ὅ,τι εἶδαν καὶ ἔπιασαν. εἶδαν καὶ ἔπιασαν τὸν ἀνεστημένο ᾿Ιησοῦ καὶ τὸν ἄκουσαν καὶ συνέφαγαν καὶ συνωδοιπόρησαν μαζί του. ὅταν ὁ Κύριος ἀναστήθηκε, βγῆκε ἀπὸ τὸν τάφο ἀοράτως, χωρὶς ν' ἀνοίξῃ τὴν πλάκα, χωρὶς νὰ καταστρέψῃ τὰ νήματα καὶ τὸ κηρὶ ἢ τὸν μόλυβδο τῶν σφραγίδων τοῦ τάφου, καὶ χωρὶς νὰ τὸν ἀντιληφθοῦν οἱ φρουροῦντες στρατιῶτες, οἱ ὁποῖοι, ὅταν μετὰ ἔγινε ὁ σεισμὸς καὶ μετακινήθηκε ὁ λίθος τοῦ μνημείου, εἶδαν ὅτι ὁ τάφος ἦταν ἄδειος καὶ ἔφυγαν. «τῇ δὲ μιᾷ τῶν σαββάτων» τὸ πρωὶ «σκοτίας ἔτι οὔσης» ἔρχεται στὸ μνημεῖο ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ, καὶ τὸ βλέπει ἄδειο πρώτη αὐτὴ ἀπὸ τοὺς μαθητάς. εἰδοποιεῖ τοὺς ὑπόλοιπους γιὰ τὸ γεγονός, χωρὶς ἀκόμη νὰ ὑποψιάζεται τὴν ἀνάστασι. ἐπιστρέφει ὕστερα στὸ μνημεῖο καὶ βλέπει πρώτη αὐτὴ καὶ μόνη της τὸν ἀναστάντα. ὁ ᾿Ιωάννης διηγεῖται λεπτομερῶς τὴν πρώτη αὐτὴ ἐμφάνισι τοῦ Κυρίου. κατόπιν ἔρχεται ἡ Μαγδαληνὴ Μαρία καὶ ἀναγγέλλει ὅτι εἶδε τὸν ἀναστάντα Κύριο καὶ ὅτι τῆς εἶπε αὐτὰ κι αὐτά. αὐτὴ λοιπὸν εἶναι ἡ πρώτη μάρτυς καὶ ἡ πρώτη εὐαγγελίστρια τῆς ἀναστάσεως. γι᾿ αὐτὸ ὅλοι ὅσοι κατὰ βάθος δὲν πιστεύουν στὸ εὐαγγέλιο καὶ ὅλοι ὅσοι εἶναι λυσσασμένοι ἐχθροὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου προσπαθοῦν μὲ κάθε τρόπο νὰ μειώσουν τὴν ἀξιοπιστία τῆς Μαγδαληνῆς Μαρίας. χτυπῶντας τὸ πρόσωπό της στὴν πραγματικότητα στοχεύουν στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καὶ θέλουν νὰ ἀκυρώσουν τὶς μαρτυρίες τῆς ἀναστάσεώς του καὶ ὅλο τὸ εὐαγγέλιό του. ἀλλὰ οἱ ἱστορικὲς μαρτυρίες τῶν Εὐαγγελίων εἶναι ἀκλόνητες.
῞Ολοι κούνησαν καταφατικὰ τὰ κεφάλια τους εὐχαριστημένοι ποὺ ἡ συζήτησι ἦταν τόσο ὠφέλιμη καὶ διαφωτιστική.
– Θέλω νὰ πῶ ἀκόμη, συνέχισε ὁ Κωνσταντῖνος, ὅτι τὸ νὰ ἐμφανιστῇ ὁ ἀναστὰς Κύριος πρῶτα στὴν Μαρία τὴν Μαγδαληνὴ ἔχει καὶ ὡρισμένα βαθύτερα νοήματα. πρῶτ᾿ ἀπ᾿ ὅλα ἡ Μαρία ἀπολαμβάνει πρώτη αὐτὴν τὴν χαρὰ ὡς βραβεῖο γιὰ τὴν ἀφοσίωσί της, τὴν πίστι της στὸν διδάσκαλο, τὴν ἀγάπη της, τὴν εὐγνώμονα καρδιά της. ἔπειτα τὸ ὅτι ἐμφανίζεται ὁ Χριστὸς σὲ μαθήτρια καὶ ὄχι σὲ μαθητὴ εἶναι κι αὐτὸ ἐπιβράβευσι τῆς ταπεινόφρονος ἀφοσιώσεως τῶν γυναικῶν, οἱ ὁποῖες δὲν σκανδαλίστηκαν καθόλου ἀπὸ τὸν θάνατό του, ἐνῷ οἱ μαθηταὶ κάπως σκανδαλίστηκαν. τέλος τὸ ὅτι ἐμφανίστηκε πρῶτα σὲ γυναῖκα καὶ ἔπειτα σὲ ἄντρα, ὅπως λὲν καὶ οἱ ἀρχαῖοι ἑρμηνευταί, ἔγινε γιὰ νὰ ἐνθαρρυνθῇ ἡ γυναῖκα, ἡ ὁποία πρωτίστως καὶ περισσότερο ἁμάρτησε στὸν παράδεισο. ἡ γυναῖκα στὸ πρόσωπο τῆς Μαγδαληνῆς ἐπέδειξε πίστι ἄξια γιὰ μεγαλείτερη ἐπιβράβευσι, ὥστε νὰ ἀποπλύνῃ τὸ μεῖζον ὄνειδος ποὺ εἶχε ἀπὸ τότε ποὺ πρώτη παρέβη τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ στὸν παράδεισο. εἶναι κι αὐτὰ σημαντικὰ μηνύματα τῆς κυριακῆς τῶν μυροφόρων.
(1η δημοσίευσι στὸ διμηνιαῖο περιοδικὸ ΠΑΡΑΔΟΣΙ, τεῦχος 6, μαρτίου - ἀπριλίου 2008, σ. 46-49)
copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης