1. Βίβλος Μεταφράσεις τῆς Βίβλου 2. Μετάφρασι Βάμβα

 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ

 

2

Μετάφρασι Βάμβα

 

Διονυσίου Ἀνατολικιώτου

δρος φιλοσοφικῆς σχολῆς Ἀθηνῶν,

πτυχιούχου κοινωνικῆς θεολογίας

symbole@mail.com

 

 ῾Η μετάφρασι ἡ γνωστὴ ὡς «τοῦ Βάμβα» εἶναι νεοελληνικὴ μετάφρασι τς Παλαις κατς Καινς Διαθήκης, τνποία διαδίδει κυρίωςΒιβλικὴ ῾Εταιρεία (ἡ Παλαιὰ Διαθήκη δν περιλαμβάνει τὰ 10 λεγόμενα δευτεροκανονικβιβλία). ῾Η μετάφρασι αὐτὴ ὡλοκληρώθηκε μέσα σὲ 10 χρόνια, ἀπὸ τὸ 1829 μέχρι τὸ 1838, ἡ δὲ ἐκτύπωσί της χρειάστηκε 14 χρόνια (1831-1844)· μετάφρασι καὶ ἔκδοσι ἔγιναν μὲ πρωτοβουλία καὶ δαπάνες τῶν ἀγγλικανῶν Ἄγγλων, ποὺ κατεῖχαν τότε τὰ ῾Επτάνησα, γιὰ λογαριασμὸ κυρίως τῶν ἐν ῾Ελλάδι Ἄγγλων ἀγγλικανῶν μισιοναρίων, ποὺ ἀσκοῦσαν προσηλυτισμὸ εἰς βάρος τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας. Γιὰ τὴν πραγματοποίησι τῆς μεταφράσεως συνεργάστηκαν συνολικὰ πέντε ἄτομα, οἱ δύο Ἄγγλοι ἀγγλικανοὶ H. D. Leeves (Λὴβς) καὶ I. Lowndes (Λάουντς) καὶ οἱ τρεῖς ῞Ελληνες ὀρθόδοξοι Νεόφυτος Βάμβας (ἀρχιμανδρίτης), Κωνσταντῖνος Τυπάλδος ᾿Ιακωβᾶτος (ἱερομόναχος καὶ ἀργότερα τιτουλάριος μητροπολίτης Σταυρουπόλεως), καὶ Γ. ᾿Ιωαννίδης.

Κατὰ τὴν μετάφρασι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (1829-1836 στὴν Κέρκυρα) οἱ δύο Ἄγγλοι ἐξηγοῦσαν προφορικῶς τὰ νοήματα μὲ βάσι τὴν ἀγγλικὴ ἰακωβιανὴ μετάφρασι τοῦ 1611 καὶ οἱ τρεῖς ῞Ελληνες διατύπωναν ἐγγράφως τὴν τελικὴ ἐξήγησί τους στὴν ἑλληνικὴ ἔχοντας ὑπόψει τους ἐπίσης καὶ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ μετάφρασι «τῶν ῾Εβδομήκοντα». ῾Ο Ν. Βάμβας μετέφρασε τὰ βιβλία ῎Εξοδος, Σαμουὴλ 1-2 καὶ Βασιλέων 1-2 (= Βασιλειῶν 1-4), Χρονικῶν (= Παραλειπομένων) 1-2, ῎Εσδρας - Νεεμίας, ᾿Ησαΐας, ᾿Ιεζεκιήλ, καὶ τὴν ᾿Εσθήρ (45%)· ὁ Κ. Τυπάλδος τὰ βιβλία Γένεσις, Λευιτικόν, Κριταί, ῾Ρούθ, Ψαλμοί, ᾿Ιώβ, Παροιμίαι, ᾿Εκκλησιαστής, Ἆσμα, ᾿Ιερεμίας, Θρῆνοι, Δανιήλ, Δώδεκα προφῆται (42%)· καὶ ὁ Γ. ᾿Ιωαννίδης τὰ βιβλία Ἀριθμοί, Δευτερονόμιον, ᾿Ιησοῦς τοῦ Ναυή (13%). ᾿Επίσης χρησιμοποιήθηκε καὶ ἕνας ἀνώνυμος ᾿Ιουδαῖος, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀναλάβει τὴν εὐθύνη νὰ συμφωνοῦν τὰ κύρια μόνον ὀνόματα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μὲ τὴν γραφή τους στὸ μασοριτικὸ ἑβραϊκό.

῾Η μετάφρασι ὁλόκληρης τῆς Καινῆς Διαθήκης πραγματοποιήθηκε τὸ 1836-38 στὴν ᾿Αθήνα κυρίως ἀπὸ τὸν Ν. Βάμβα μὲ τὴν συνεργασία τοῦ Ἄγγλου I. Lowndes, ὁ ὁποῖος πάλι ἐξηγοῦσε προφορικῶς τὰ νοήματα μὲ βάσι τὴν προαναφερθεῖσα ἀγγλικὴ μετάφρασι, ἐνῷ ὑπάρχουν κάποιες ἐνδείξεις ὅτι σὲ πρώιμο στάδιο ἴσως συνεργάστηκε καὶ ὁ Κ. Τυπάλδος, ὁ ὁποῖος ὅμως μετὰ διεχώρισε τὴν θέσι του, καὶ ἀποκήρυξε τὴν μετάφρασι συνολικῶς (Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ, πρωτοπρεσβυτέρου, Τὸ ζήτημα τῆς μεταφράσεως τῆς ῾Αγίας Γραφῆς εἰς τὴν νεοελληνικὴν γλῶσσαν κατὰ τὸν ΙΘ΄ αἰῶνα, διδακτορικδιατριβή, Ἀθῆναι 1977·κδοσις β΄, Ἀθναι 2004).

Οσύγχρονοι προτεστάντες χρησιμοποιον πολὺ αὐτὴν τὴν μετάφρασι κατονίζουνδιαιτέρως τὸ ὅτιφερόμενοςς κύριος μεταφραστς Νεόφυτος Βάμβαςταν «ρθόδοξοςρχιμανδρίτης». ΤπόσορθόδοξοςτανΒάμβας καπόσορθόδοξημετάφρασί του μς τλένε οπηγςκείνης τςποχς. Ἂς δομε λοιπὸν τς σχετικὲς μαρτυρίες.

Ογγλος προτεστάντηςεραπόστολος Χάρτλεϋ σὲ ἀπόρρητηκθεσί του (μὲ ἡμερομηνία 20 Σεπτεμβρίου 1825) πρς τν προτεσταντικὴ ῾Εταιρεία ᾿ΕκκλησιαστικςΙεραποστολς γράφει γιτν Νεόφυτο Βάμβα· «...Συνωμίλησα μαζί του περτν δογμάτων, περμεσιτείας τνγίων, χρήσεως εκόνων, μετουσιώσεως, ἐξομολογήσεως, ἀναγεννήσεως καπολλνλλων σημείων, ερίσκω δὲ ὅτι τελεῖ ἐνρμονίπρς τὰ ἰδικά μου φρονήματα...» (π. Γ. Μεταλληνοῦ, ἔνθ᾿ ἀνωτέρω, ἔκδοσις β΄, σ. 195). Ὁ ἴδιος προτεστάντης καὶ ὁ Ἀμερικανςμοϊδεάτης του Στέφανος Γκρέλετ μαρτυρονπίσηςτιΒάμβας χωρς κανέναν δισταγμσυμπροσευχόταν μαζί τους καμμεγάλη χαρσυμμετεχε στς προτεσταντικςκολουθίες τους, ἐνεκαιρίας δοθείσης καταδίκασε τν μοναχισμό, ἂν κατυπικὰ ἦταν καὶ ὁ ἴδιος μοναχός! (π. Γ. Μεταλληνοῦ, ἔνθ᾿ ἀνωτέρω σ. 192 καὶ 195).

Ο ἀρχικὰ συνεργάτης του στν μετάφρασι τςγίας Γραφς Κωνσταντνος Τυπάλδος ᾿Ιακωβτοςπτν Κέρκυρα γράφει σ᾿ ἕνα γράμμα του (ἡμερομ. 13 Νοεμβρίου 1837)· «Τοιούτου χαρακτροςνθρωπος εναιΒάμβαςκενος ὁ ἀλιτήριος. Ἄπληστος φιλαργυρία καφιλοδοξία ες τνπατον βαθμν κατακυριεύουν τν σατανικν ψυχήν του. Ες τδύο ατθυσιάζει καθρησκείαν καὶ πατρίδα καὶ ὅ,τι οἱ ἄνθρωποι λογίζονταιερν καὶ ἅγιον. ῾Η φιλαργυρία καὶ ἡ φιλοδοξία εναι αδύο θεότητες, τςποίας σέβεται καλατρεύει καες τςποίας προσφέρει τθυμίαμα. Ὄχι διτριάκονταργύρια, ὡςλλοτε ὁ ᾿Ιούδας, ἀλλδι᾿ ἓν μόνον κολακευτικνπίθετον εναιτοιμος νπροδώστν ᾿Εκκλησίαν τοΧριστοῦ...

»...Ἀληθινὰ ἐδούλευσα ες τν μετάφρασιν τς Παλαις [καΝέας] Διαθήκης. Ἀλλτοτο δν θέλει νεπῇ ὅτι συνηγορῶ ὑπρ τς αρέσεως, ὅτιποστηρίζω τος αρεσιόφρονας... Τν μετάφρασινκείνηνθεώρησα πάντοτες κόπονπλς φιλολογικόν, ες τνποον καθεςμπορενὰ ἐργασθῇ, καποτὲ ὡς θρησκευτικόν...

»...Ες τν πρς τν κυβέρνησινναφοράν μου (τςποίας σςποστέλλω τὸ ἴσον) ποδοκιμάζω καὶ ἐκσυρίττω τν μετάφρασιν ταύτηνς αρετικν καμφέρουσαν τν σφραγδα τς Μεγάλης ᾿Εκκλησίας» (π. Γ. Μεταλληνοῦ, ἔνθ᾿ ἀνωτέρω, Παράρτημαγγράφων σ. 42*-43*). [ἐκσυρίττω = ἐκφέρω σφυρίγματα ἀποδοκιμασίας, «γιουχάρω», ἀποδοκιμάζω ἐντόνως καὶ ἐμπράκτως.]

Ο Οκουμενικς Πατριάρχης Γρηγόριος F΄ σὲ ἐπιστολή του μὲ ἡμερομηνία 5 Φεβρουαρίου 1838, ἀναφέρει· «...Ἡ πνευματικὴ ἀποστασία τοΒάμβαδη εναι γνωστπρπολλοες τν Μεγάλην τοΧριστοῦ ᾿Εκκλησίαν, δι᾿ ἣν καδν θέλειποφύγει τνργν τοΘεοκατς ᾿Εκκλησίας. Θέλει συναριθμηθν μεταξτν αρετικν κατνχθρν τς πίστεως καθέλει λάβει τὰ ἐπίχειρα τς κακίας, τς πλάνης κατς διαφθορς του, ἐὰνκολουθήσνκαταχρται καες τὸ ἑξς τν εσπλαγχνίαν τοΘεοκατς ᾿Εκκλησίας, ἥ τις τν περιμένεικόμη ες μετάνοιαν καεςπίγνωσιν τςληθείας» (π. Γ. Μεταλληνοῦ, ἔνθ᾿ ἀνωτέρω, Παράρτημαγγράφων σ. 45*). Κασὲ ἄλλο σημεο τςδιαςπιστολς· «...ὁ Φαρμακίδης καὶ ὁ Βάμβας, ἀμφότεροι γνωστοεςλους τος ᾿Ορθοδόξους ποίων φρονημάτων, διαθέσεων καπολιτείαςστάθησαν, μάλισταδεύτερος τούτωνναφανδν καὶ ἀναισχύντωςψωσε τν σημαίαν τςποστασίας καττς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας» (νθ᾿ ἀνωτέρω, σ. 52*).

Σύμφωνα λοιπν μτς μαρτυρίεςμφοτέρων τν πλευρν, ἑτεροδόξων καὶ ὀρθοδόξων, ὁ Βάμβαςτανμοϊδεάτης μτος προτεστάντες, συμπροσευχόταν μαζί τους, ἀθετοσε τὰ ὀρθόδοξα δόγματα, καταδίκαζε τνρθόδοξο μοναχισμό, ἦταν κακός, ἀλιτήριος, ἄπληστος, φιλάργυρος, φιλόδοξος, πλανεμένος, διεφθαρμένος, ἀναίσχυντος, θρασςποστάτηςπτν ᾿Εκκλησία, αρετικς καὶ ἐχθρς τς πίστεως, ἡ δμετάφρασί του εναιναφανδν αρετική, κακόδοξη, ἐπιζήμια γιτος πιστος καπνευματικὰ ἐπικίνδυνη. Ὅταν λοιπν οἱ Ἕλληνες προτεστάντες χρησιμοποιον τν μετάφρασι τοΒάμβαποκαλντάς τον «ρθόδοξο», μλλονννοοντιταν «ρθόδοξος προτεστάντης»· διότι ἔχουν καὶ οἱ προτεστάντες τοὺς ὀρθόδοξους καὶ τοὺς ἀνορθόδοξους ὀπαδούς τους, στὴν προτεσταντικὴ πίστι βέβαια.σφαλς πρέπει ἡ ᾿Εκκλησία νὰ ἀφορίστν Βάμβα μετθάνατον, ἐφόσον πέθανεμετανόητος, ὥστε ονεώτεροι, ποδν γνωρίζουν τγεγονότα τςποχςκείνης κατνστορία τς μεταφράσεως ποφέρει τὸ ὄνομά του, νμν πέφτουν θύματα τς σύγχρονης προπαγάνδας τν προτεσταντν.

 

Σημείωσις. Τὰ στοιχεῖα προέρχονται κυρίως ἀπὸ τὸν τόμο «᾿Επικίνδυνες μεταφράσεις τῆς Βίβλου (ἀπὸ ἀλλοιωμένα κείμενα)», συλλογικὸ ἔργο, ποὺ ἐκδόθηκε τὸ 2008 ἀπὸ τὶς ᾿Εκδόσεις «Κάλαμος» καὶ διατίθεται ἀπὸ τὸ βιβλιοπωλεῖο Νεκτάριος Παναγόπουλος (Χαβρίου 3, Τ.Κ. 10562 ᾿Αθῆναι, τηλ. 210-3224819), καθὼς καὶ ἀπὸ ἄλλα χριστιανικὰ καὶ γενικὰ βιβλιοπωλεῖα.

 

 

«᾿Εκκλησιολόγος», φ. 516, 10/6/2017