Μεταφράσεις τῆς Βίβλου 8. Νεώτερες μεταφράσεις βάσει τοῦ Βάμβα
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ
8
Νεώτερες μεταφράσεις βάσει τοῦ Βάμβα
Διονυσίου Ἀνατολικιώτου
δρος φιλοσοφικῆς σχολῆς Ἀθηνῶν,
πτυχιούχου κοινωνικῆς θεολογίας
symbole@mail.com
Σὲ προηγούμενα ἄρθρα εἴχαμε δεῖ μὲ ἀρκετὰ παραδείγματα ὅτι ἡ λεγόμενη «μετάφρασι Βάμβα» εἶναι μία ἀποτυχημένη μετάφρασι τῆς Βίβλου μὲ πολλὰ λάθη καὶ ἀλλοιώσεις. Γιὰ τοὺς ῞Ελληνες προτεστάντες ὅμως ἡ μετάφρασι αὐτὴ ἦταν ὅ,τι καλλίτερο εἶχαν γιὰ ἑνάμιση αἰῶνα περίπου. (Ἄλλωστε ποτὲ δὲν θὰ παραδέχονταν ὅτι τὰ κείμενα τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας εἶναι ἡ αὐθεντικὴ Βίβλος. Κάτι τέτοιο θὰ ἰσοδυναμοῦσε μὲ ὁμολογία τους ὅτι εἶναι αἱρετικοὶ καὶ θὰ συνιστοῦσε τὴν αὐτοαναίρεσί τους. Μὴν περιμένετε ποτὲ οἱ «ἑτερόδοξοι» νὰ παραδεχθοῦν ὅτι οἱ ᾿Ορθόδοξοι ἔχουμε τὸ γνησιώτερο κείμενο τῆς ῾Αγίας Γραφῆς).
Γι᾿ αὐτό, ὅταν θέλησαν νὰ ἐκδώσουν μεταφράσεις σὲ ἁπλὴ νεοελληνική, ὥστε νὰ εἶναι κατανοητές, διότι ἡ μετάφρασι Βάμβα πολλὲς φορὲς εἶναι πιὸ δυσνόητη κι ἀπὸ τὸ πρωτότυπο, κατὰ βάσιν μετέφραζαν τὸν Βάμβα ἀπὸ τὴν ἀρχαΐζουσα σὲ μία ἁπλὴ δημοτική. Ἔτσι τὸ 1973 οἱ προτεσταντικὲς ἐκδόσεις «῾Ο Λόγος» ἐξέδωσαν στὴν ᾿Αθήνα σὲ δύο χωριστὰ βιβλία μετάφρασι τῆς Γενέσεως καὶ τοῦ κατὰ ᾿Ιωάννην Εὐαγγελίου.
Οἱ ἐκδόσεις «Λόγος» καὶ ἡ κίνησι τοῦ Σ. Ζωδιάτη
Οἱ ἐκδόσεις «ὁ Λόγος» δραστηριοποιοῦνται σὲ Ἑλλάδα καὶ Κύπρο καὶ ἀνήκουν στὴ διεθνῆ κίνησι «AMG – Προωθῶντας τὶς διακονίες τοῦ εὐαγγελίου», ποὺ ἱδρύθηκε τὸ 1942 καὶ τὴν διοικοῦσε ἀπὸ τὸ 1946 ὁ Κύπριος προτεστάντης-εὐαγγελικὸς Σπύρος Ζωδιάτης (γέν. 13/3/1922, θάν. 10/10/2009), καὶ ἔχει τὸ παγκόσμιο κέντρο της στὶς ΗΠΑ. ῾Η κίνησι παρουσιάζεται ὡς ὑπερδογματική, στὴν πραγματικότητα ὅμως ἡ δογματικὴ βάσι της εἶναι οἱ ἀντιλήψεις τῶν πρεσβυτεριανῶν, ὀπαδῶν καὶ συνεχιστῶν τοῦ ᾿Ιωάννου Καλβίνου. Στοὺς πρεσβυτεριανοὺς ἀνήκουν γενικῶς οἱ ῞Ελληνες εὐαγγελικοί.
῾Η κίνησι τοῦ Ζωδιάτη ἐντάσσεται σὲ μία μεγάλη οἰκογένεια προτεσταντικῶν προσηλυτιστικῶν κινήσεων (= εὐαγγελιστῶν), ποὺ δημιουργήθηκε στὴν Ἀμερικὴ περὶ τὰ μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνος ἀπὸ τὸν βαπτιστὴ ἱεροκήρυκα Μπίλλυ Γκράαμ ἢ Γκράχαμ (Billy Graham) καὶ τοὺς μιμητάς του. [Δὲν πρέπει νὰ γίνεται σύγχυσι μεταξὺ εὐαγγελικῶν καὶ εὐαγγελιστῶν. Στὸν προτεσταντισμὸ αὐτοὶ οἱ δύο ὅροι ἔχουν διαφορετικὸ περιεχόμενο.] ῾Ο Μπίλλυ Γκράαμ θεωρεῖται ὁ πατέρας τῶν Ἀμερικανῶν εὐαγγελιστῶν· 21 ἐτῶν ἔγινε πάστορας στὴν «ἐκκλησία» τῶν βαπτιστῶν, ἀργότερα δημιούργησε τὴν «εὐαγγελιστικὴ ἕνωσι Μπίλλυ Γκράαμ», ἐνῷ ἀπὸ τὸ 1957 ἐπεξέτεινε τὶς δραστηριότητές του καὶ ἐκτὸς Ἀμερικῆς. ῾Η κίνησι τοῦ Ζωδιάτη λοιπὸν δέχεται πολλὲς ἐμφανεῖς καὶ ἀφανεῖς ἐπιδράσεις ἀπὸ νεώτερες ἀντιλήψεις, ποὺ καταλήγουν ἀκόμη καὶ σὲ χιλιαστικὲς τάσεις.
Ἀπὸ ὅλη αὐτὴ τὴν ἀνάμιξι διαφόρων δογματικῶν διδασκαλιῶν φαίνεται διαποτισμένη γενικῶς ἡ «῾Ελληνικὴ Εὐαγγελικὴ ἐκκλησία», ἡ ὁποία ἀκολουθεῖ πλέον τὴν διδασκαλία τοῦ Ζωδιάτη. Ἔτσι οἱ ἐκδόσεις «ὁ Λόγος» συνεργάζονται στενὰ μὲ τὴν «῾Ελληνικὴ Εὐαγγελικὴ ἐκκλησία» καὶ προβάλλουν τὴν πίστι της, ἡ ὁποία συμφωνεῖ μὲ τὴν πίστι τῆς πρεσβυτερικῆς ἐκκλησίας· ἀρνοῦνται τὸ βάπτισμα, τὴν ἱερωσύνη καὶ τὰ ἄλλα μυστήρια, δὲν δέχονται τὴν τιμὴ πρὸς τὴν παρθένο Μαρία καὶ τοὺς ἁγίους, δὲν δέχονται τὴν ᾿Εκκλησία ὡς ὁρατὴ πραγματικότητα καὶ πολλὰ ἄλλα.
῾Η μετάφρασι τῆς «Γενέσεως»
Ἂς δοῦμε τὴν πρώτη νεοελληνικὴ μετάφρασι ποὺ ἐξέδωσε ἡ κίνησι τοῦ Ζωδιάτη μὲ βάσι τὴν πεπαλαιωμένη καὶ ἀποτυχημένη μετάφρασι τοῦ Βάμβα. Τίτλος «Ἡ Γένεσις». Ἐκδόσεις «῾Ο Λόγος», Ἀθῆναι 1973. Σελίδες 260 (= η΄ + 252). Πρόκειται γιὰ τὸ πρῶτο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης σὲ μία ἔκδοσι μᾶλλον δοκιμαστικοῦ χαρακτῆρος.
Πρῶτ᾿ ἀπ᾿ ὅλα ἐδῶ δὲν ὑπάρχει καμμία ἀπολύτως πληροφορία γιὰ τὸ ποιός ἔκαμε τὴν νεώτερη αὐτὴ μετάφρασι. Ἦταν ἕνας ὁ μεταφραστὴς ἢ περισσότεροι; Ἄγνωστο. Εἶχαν τὶς γνώσεις καὶ τὰ ἐφόδια νὰ καταπιαστοῦν μὲ αὐτὸ τὸ ἔργο; Εἶχαν (ἢ εἶχε) σπουδὲς στὴν θεολογία καὶ ἑρμηνεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἢ στὴν ἑλληνικὴ φιλολογία; ᾿Επίσης ἄγνωστο. Πλήρης μυστικότης! Γιατί ἄραγε;
Πάντως ὁ ἐκδότης καὶ ὁ ἀνώνυμος μεταφραστὴς (ἢ ὁμάδα μεταφραστῶν) στὸν πρόλογο τοῦ βιβλίου δίνουν ἀντιφατικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν μετάφρασι. Γράφουν συγκεκριμένα (σελ. ζ΄)·
«Ἡ μετάφρασι αὐτὴ εἶναι στηριγμένη στὸ κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τῶν ἑβδομήκοντα (Ο΄), ἀλλὰ καὶ στὶς ἐκδόσεις F. C. Thompson (Original and complete system of Bible study, 1908), R. Young (Literal Translation of the Holy Bible, 1956), Παλαιὰ Διαθήκη ἐπιστασίᾳ ᾿Α. Χαστούπη (1960), εἰς πλείστας μονογραφίας καὶ μελέτας, καθὼς καὶ εἰς τὴν μετάφρασιν τοῦ Νεοφ. Βάμβα. Τῆς τελευταίας αὐτῆς μεταφράσεως ἐκρατήσαμεν τὴν ἀνάγνωσιν καὶ ὀρθογραφίαν τῶν ὀνομάτων, ἐν πολλοῖς τὴν στίξιν καὶ εἰς πολλὰ σημεῖα τὸ κείμενόν μας ἀποτελεῖ ἁπλούστευσιν τοῦ κειμένου Βάμβα, ποὺ τόσο πολὺ χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ τοὺς ῞Ελληνες ἀναγνῶστες» [Σημείωσι· ὡς «῞Ελληνες ἀναγνῶστες» ἐννοοῦν τοὺς ῞Ελληνες προτεστάντες].
Ποῦ ἔγκειται ἡ ἀντίφασις; Στὸ ὅτι δὲν μπορεῖ αὐτὴ ἡ μετάφρασι νὰ στηρίζεται ταυτόχρονα καὶ στὸ ἑλληνικὸ κείμενο τῶν Ο΄ καὶ στὶς ἄλλες ἐκδόσεις ποὺ ἀναφέρουν, διότι ὅλες οἱ ἄλλες ἀκολουθοῦν τὸ κατὰ 1000 χρόνια μεταγενέστερο τῶν Ο΄, παραποιημένο καὶ ἀλλοιωμένο μασοριτικὸ νεοεβραϊκὸ κείμενο!
Γιὰ τὴν μετάφρασι τοῦ Βάμβα, γιὰ τὴν ὁποία ὁμολογοῦν ὅτι εἶναι τὸ βασικό τους βοήθημα, τὸ ὁποῖο ἁπλουστεύουν γλωσσικῶς, ἔχουμε ἀφιερώσει ὁλόκληρα ἄρθρα ἀποδεικνύοντας ὅτι πολλὲς φορὲς νοηματικῶς διαφέρει καὶ ἀντιτίθεται στὸ κείμενο τῶν Ο΄. Σχετικὰ μὲ τὴν ἐργασία τοῦ καθηγητοῦ ᾿Α. Χαστούπη αὐτὴ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ἴδιο ὅτι εἶναι «μετάφρασις τοῦ διωρθωμένου ἑβραϊκοῦ», ὁπότε βασίζεται φυσικὰ στὸ μασοριτικὸ κείμενο. Σκοπὸς αὐτῆς τῆς σοβαρῆς ἐργασίας ἦταν ὄχι νὰ ἀντικαταστήσῃ ὕπουλα τὸ ἐπίσημο ἐκκλησιαστικὸ κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπὸ τὸ νοθευμένο ἑβραϊκό, ἀλλὰ νὰ μπορῇ ὁ ῞Ελληνας μελετητὴς νὰ ἔχῃ καὶ τὰ δύο κείμενα καὶ νὰ τὰ συγκρίνῃ, γιὰ νὰ βλέπῃ ποῦ διαφέρουν καὶ ποῦ συμφωνοῦν. Γι᾿ αὐτὸ ὁ ᾿Α. Χαστούπης ἐξέδωσε τὸ ἑλληνιστικὸ κείμενο τῶν Ο΄ παράλληλα μὲ τὴν μετάφρασι τοῦ ἑβραϊκοῦ δίπλα δίπλα.
Ἂς δοῦμε τώρα καὶ τὶς δύο ξενόγλωσσες ἐργασίες ποὺ ἀναφέρουν. ῾Ο μεθοδιστὴς πάστωρας καὶ δυὸ φορὲς ἔγγαμος Frank Charles Thompson (1858-1940) ξεκίνησε τὴν ἐργασία του «Original and complete system of Bible study» τὸ 1890 καὶ τὴν ἐξέδωσε τὸ 1908 στὴν Νέα ῾Υόρκη βασισμένος στὴν ᾿Ιακωβιανὴ ἀγγλικανικὴ μετάφρασι τῆς Βίβλου (King James Version) καὶ ὄχι στὸ ἑλληνικὸ κείμενο τῶν ῾Εβδομήκοντα, τὸ ὁποῖο ἀγνόησε παντελῶς. Γι᾿ αὐτὸν ἡ ἰακωβιανὴ μετάφρασι ταυτιζόταν μὲ τὸ θεόπνευστο κείμενο!
῾Η ἄλλη ξένη ἐργασία, ἡ μετάφρασι τοῦ Robert Young «Literal Translation of the Holy Bible», δὲν ἐκδόθηκε τὸ 1956, ἀλλὰ τὸ 1862, ἐνῷ ὁ ἴδιος ὁ συγγραφέας πέθανε τὸ 1888. (Ἴσως τὸ 1956 νὰ ἔγινε κάποια ἐπανέκδοσι.) ῾Ο Young ἦταν πρεσβυτεριανὸς καλβινιστὴς καὶ ἱεραπόστολος, ποὺ ἀνῆκε στὴν «᾿Ελευθέρα ἐκκλησία τῆς Σκοτίας». Δὲν ἦταν θεολόγος ἀλλὰ τυπογράφος καὶ ἐκδότης καὶ αὐτοδίδακτος στὶς ἀνατολικὲς γλῶσσες!
Φυσικὰ γιὰ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη δὲν βασίστηκε στὸ κείμενο τῶν Ο΄, ἀλλὰ στὸ μασοριτικὸ ἑβραϊκό. Πρόκειται γιὰ ἐργασία ποὺ ἔγινε σχεδὸν τὴν ἴδια ἐποχὴ μὲ τὴν μετάφρασι Βάμβα (μόλις 20 χρόνια πιὸ μετά), ἄρα μὲ τὶς ἴδιες ἐσφαλμένες ἐπιστημονικῶς προϋποθέσεις. Γιὰ παράδειγμα τὸ χωρίο «᾿Εν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν» (Γεν 1:1) ὁ Young τὸ «μετέφρασε» μὲ βάσι τὸ μασοριτικὸ κείμενο ὡς ἑξῆς· In the beginning of God's preparing the heavens and the earth = «Στὴν ἀρχὴ καθὼς ὁ Θεὸς προετοίμαζε τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὴν γῆ»! Εἶναι χειρότερη κι ἀπὸ τὴν μετάφρασι Βάμβα!
῾Επομένως ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι ἡ νεοελληνικὴ μετάφρασι τῆς Γενέσεως τὸ 1973 στηρίζεται καὶ στὸ κείμενο τῶν Ο΄ καὶ στὶς ἄλλες 4 ἑλληνόγλωσσες καὶ ἀγγλόγλωσσες μεταφράσεις τοῦ ἑβραϊκοῦ εἶναι ἀντιφατικός. Ἢ θὰ μεταφράζῃς ἀπὸ τοὺς Ο΄ ἢ ἀπὸ τὸ μασοριτικό. Κι ἀπὸ τὰ δύο μαζὶ δὲν γίνεται, διότι αὐτὰ τὰ δύο κείμενα δὲν συμφωνοῦν μεταξύ τους. Κι αὐτὸ εἴτε τὸ γνωρίζουν οἱ συντελεστὲς τῆς νεοελληνικῆς μεταφράσεως καὶ τὸ ἀποκρύπτουν καὶ παραπληροφοροῦν τὸν ἀναγνώστη, εἴτε δὲν τὸ ἔχουν καταλάβει κάν, διότι δὲν ἔχουν τὶς προϋποθέσεις νὰ τὸ καταλάβουν. ῞Οποια ἀπ᾿ τὶς δύο ἐξηγήσεις κι ἂν ἰσχύει, τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι σὲ κάθε περίπτωσι ἀποδεικνύονται ἀκατάλληλοι γιὰ μεταφραστὲς τῆς Βίβλου.
«᾿Εκκλησιολόγος», φ. 538, 18/11/2017