ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Ζ
Ζαφείριος Ζαφειρόπουλος. πελοποννησιακῆς καταγωγῆς, μεγάλωσε στὴν Σμύρνη, χρημάτισε μαθητὴς στὴν Κωνσταντινούπολι τοῦ Γεωργίου τοῦ Κρητὸς καὶ ἐν συνεχείᾳ τῶν τριῶν διδασκάλων στὴν νέα μέθοδο· τὸ 1826 ἐγκαταστάθηκε στὴν ᾿Αθήνα καὶ ἐξαρχῆς ἦταν ἀντίθετος στὸ καινοφανὲς λέσβιο σύστημα.
Ζαχαρίας χανεντές (= μελῳδός). ἕνας ἀπὸ τοὺς σπουδαιοτέρους μουσικοὺς τῆς ἐξωτερικῆς (= ἀραβοπερσικῆς) ἢ ἀνατολικῆς μουσικῆς. γεννήθηκε καὶ ἔζησε στὴν Κωνσταντινούπολι ἀπὸ εὔπορη οἰκογένεια, ἡ δὲ δρᾶσί του ἐκτείνεται στὸν 18ο αἰῶνα. ἦταν φίλος μὲ τὸν πρωτοψάλτη τῆς μεγάλης ἐκκλησίας Δανιήλ, ἀπὸ τὸν ὁποῖο μάθαινε τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ καὶ στὸν ὁποῖο μὲ τὴν σειρά του δίδασκε τὴν ἐξωτερική. ὁ Ζαχαρίας πέθανε πιθανὸν περὶ τὸ 1790 σὲ βαθιὰ γεράματα. σύμφωνα μὲ τὸν μελετητὴ τοῦ ἔργου του Κυριάκο Καλαϊτζίδη ἡ ἄποψι ὡρισμένων Τούρκων συγγραφέων ὅτι ὁ Ζαχαρίας στὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἔγινε μουσουλμᾶνος ὀφείλεται σὲ παρανόησι, καθὼς στὶς ἑλληνικὲς πηγὲς δὲν ὑπάρχει καμμία τέτοια μαρτυρία ἢ ἔνδειξι. σύμφωνα μὲ πληροφορία τοῦ Νικηφόρου Καντουνιάρη ὁ Ζαχαρίας ἀσχολήθηκε ἀτελῶς μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική, ἀλλὰ εὐδοκίμησε ὑπερβαλλόντως στὴν ἀνατολική. πράγματι οὐδέποτε ἀνέλαβε καθήκοντα ἱεροψάλτου, ἐνῷ οἱ ἐλάχιστες ἐκκλησιαστικὲς μελοποιήσεις του ποὺ μᾶς ἔχουν παραδοθῆ εἶναι οἱ ἀκόλουθες· 1) τὰ 8 ἑσπέρια δογματικὰ θεοτοκία τοῦ ἀναστασιματαρίου (λόγῳ φθορᾶς τοῦ χειρογράφου ἀπουσιάζουν τὸ τέλος τοῦ θεοτοκίου τοῦ γ΄ ἤχου, ὅλο τὸ θεοτοκίον τοῦ δ΄ ἤχου «῾Ο διὰ σὲ θεοπάτωρ προφήτης Δαυίδ», καὶ τὸ «Δόξα, Καὶ νῦν» τοῦ θεοτοκίου τοῦ πλ. α΄ ἤχου), 2) δοξολογία ἀργή, σὲ ἦχο βαρὺ τετράφωνο, καὶ τρεῖς καλοφωνικοὶ εἱρμοί· 3) «Φρικτὸν τὸ βῆμά σου», ἦχος πλ. β΄, 4) «Οὐρανὸς πολύφωτος», ἦχος βαρύς, καὶ 5) «Οἱ τῆς Χαλδαίας καμίνου», ἦχος α΄. τὰ ἔργα του αὐτὰ μαζὶ μὲ ἄλλα ἐξωτερικῆς μουσικῆς παρουσιάστηκαν σὲ σχετικὰ πρόσφατη ἔκδοσι τοῦ μουσικοῦ ἐκδοτικοῦ οἴκου «᾿Εν χορδαῖς» (Θεσσαλονίκη 2005).
Ζωγράφος Ἰωάννης ὁ Κέιβελης (ἢ Κεΐβελης ἢ Κεϊβέλης, δηλαδὴ ἀπὸ τὸ Κέιβε). ἦταν μαθητὴς τοῦ πρωτοψάλτου Γρηγορίου· ἐχρημάτισε πρωτοψάλτης σὲ διαφόρους ναοὺς τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὡς γνώστης τῆς ἀραβοπερσικῆς μουσικῆς καὶ τῆς ὀθωμανικῆς ῥυθμικῆς ἐξέδωσε «Ἀπάνθισμα» μὲ διάφορα ἀραβοτουρκικὰ παλαιὰ καὶ νεώτερα ἔντεχνα ᾄσματα. ὁ θάνατός του πρέπει νὰ τοποθετηθῇ περὶ τὸ 1880.