ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Φ
Φαρλέκας ᾿Εμμανουήλ. γεννήθηκε στὸ ᾿Αιδίνιο Μικρᾶς ᾿Ασίας τὴν 20ὴ ἰανουαρίου 1877. ὑπηρέτησε πάνω ἀπὸ τριάντα χρόνια σὲ διάφορες ἐκκλησιαστικὲς ὑπηρεσίες στὸ ᾿Αιδίνιο, στὴν Κωνσταντινούπολι καὶ στὴν Ἔφεσο. ἀπὸ τὸ 1924 βρίσκεται στὴν ἑλληνικὴ πρωτεύουσα καὶ διορίζεται γραμματεὺς τῆς ρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν. γιὰ τὴν προσφορά του στὴν ἐκκλησία, γιὰ τὴν συγγραφική του δρᾶσι καὶ τὴν σημαντικὴ συμβολή του στὴν διάδοσι τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς ὠνομάστηκε πρωτονοτάριος τῆς ἀρχιεπισκοπῆς ᾿Αθηνῶν. διετέλεσε καθηγητὴς τῆς «βυζαντινῆς» μουσικῆς καὶ τοῦ τυπικοῦ στὸ ᾠδεῖον ᾿Αθηνῶν κατὰ τὰ ἔτη 1937 ἕως 1957. ἀπὸ τὸ 1924 μέχρι τὸ 1953 ἐξέδιδε τὸ «᾿Εγκόλπιον ἐκκλησιαστικὸν ἡμερολόγιον», τὸ ὁποῖο ἀπὸ τὸ 1954 τὸ ἀνέλαβε ἡ σύνοδος τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ὁ δὲ Φαρλέκας παρέμεινε μέλος τῆς δημιουργηθείσης ἐπιτροπῆς ἐκδόσεως μέχρι τὸν θάνατό του στὶς 10 ἰουνίου 1958, σὲ ἡλικία 82 ἐτῶν. ἐξέδωκε διάφορα μουσικὰ ἔργα ὅπως τὸ «Τριῴδιον», σὲ δική του διασκευή, ἐν ᾿Αθήναις 1931, καὶ ἄλλα.
Φιλοθεΐτης Πανάρετος, μοναχός. βλέπε Μακρυγιάννης Πανάρετος.
Φιλόθεος ᾿Αθωνίτης ἱερομόναχος· βλέπε Παπαδόπουλος Φιλόθεος.
Φιρφιρῆς Διονύσιος. Ἁγιορείτης μοναχὸς (σὲ κελλὶ στὶς Καρυές), περισσότερο γνωστὸς στὸ Ὄρος ὡς διακο-Διονύσιος. γεννήθηκε τὸ 1912 στὴν Μεγάλη Παναγιὰ Χαλκιδικῆς καὶ ὠνομαζόταν Δημήτριος Κοῦκος. σὲ ἡλικία 8 ἐτῶν βρέθηκε στὸ ῞Αγιον Ὅρος κοντὰ στὸν θεῖο του μοναχὸ Χαράλαμπο, γνωστὸ μουσικὸ καὶ ψάλτη, ἀπὸ τὸν ὁποῖο διδάχθηκε τὰ πρῶτα μουσικά. ὁ σπουδαιότερος διδάσκαλός του ὑπῆρξεν ὁ περίφημος ἱεροδιάκονος Συνέσιος Σταυρονικητιανός, ὁ ὁποῖος εἶχε σπουδάσει τὴν μουσικὴ στὴν Κωνσταντινούπολι. στὴν μακρότατη θητεία του στὸ ῞Αγιον Ὅρος (ἐπὶ 70 ὁλόκληρα ἔτη) ἀφωσιώθηκε ἀποκλειστικὰ στὴν ψαλτική. ἤδη ἀπὸ νεαρὴ ἡλικία ἔψαλλε στὸν ναὸ τοῦ Πρωτάτου στὶς Καρυές, ἐνῷ ἡ συμμετοχή του στὶς ἀγρυπνίες καὶ τὶς πανηγύρεις τῶν κελλιῶν καὶ τῶν μοναστηριῶν ὑπῆρξεν ἀδιάλειπτη ὣς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του (1990). ὁ Διονύσιος Φιρφιρῆς ἦταν ὁ πιὸ ἀντιπροσωπευτικὸς σύγχρονος ψάλτης τοῦ ῾Αγίου Ὄρους καὶ ἀπὸ τοὺς σημαντικώτερους τοῦ 20οῦ αἰῶνος. ἀνεπιτήδευτος καὶ πηγαῖος, μὲ ἀπαράμιλλη ἐκφραστικὴ δύναμι, πλούσιο φωνητικὸ τάλαντο, καὶ βαθιὰ βιωμένη πνευματικότητα. ἡ τεχνικὴ τῆς ἑρμηνείας του ἔχει μιὰν ἀπόλυτη προσωπικὴ σφραγῖδα, ἐνῷ παραπέμπει ταυτόχρονα σὲ παλαιότατα πρότυπα. ἀπὸ τὸ ἑρμηνευτικό του ἄκουσμα ἀναδύεται πνευματικὴ εὐφροσύνη καὶ ἀπόλαυσι, ἐνῷ ἀντλοῦνται ταυτόχρονα καὶ σπουδαιότατα διδάγματα γιὰ τὴν ὀρθὴ ἑρμηνεία τῆς μεγάλης αὐτῆς μουσικῆς τέχνης. ἔχει ἀφήσει σπουδαῖες ἠχογραφημένες ἑρμηνεῖες ὅπως· 1) τὸ ὀκτάηχο Θεοτόκε παρθένε τοῦ Πέτρου Μπερεκέτη, 2) τὸ ἐπίσης ὀκτάηχο δοξαστικὸ Θεαρχίῳ νεύματι τοῦ Ἰακώβου πρωτοψάλτου, 3) τὸ ὀκτάηχο θεοτοκίο ῾Ρόδον τὸ ἀμάραντον πρωτοψάλτου Σμύρνης Νικολάου Γεωργίου, 4) πολλοὺς καλοφωνικοὺς εἱρμούς, 5) τὸ Δοξαστάριον τοῦ Ἰακώβου (πλήρης ὁ Α΄ τόμος καὶ ἐκλογὲς ἀπὸ τὸν Β΄), καὶ 6) διάφορα ἄλλα μαθήματα (δοξαστικὰ καὶ ἰδιόμελα τοῦ Φιλανθίδη, πολυελέους, στιχολογίες, καὶ λοιπά).
Φωκαεὺς Θεόδωρος· βλέπε Θεόδωρος παπα-Παράσχου Φωκαεύς.