συμβολή

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ

ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Πηγὲς καὶ βοηθήματα

    ῾Η παροῦσα ᾿Εγκυκλοπαιδεία μουσικῶν τῆς ψαλτικῆς τέχνης κα­ταρ­τί­ζε­ται σταδιακῶς, τὰ δὲ λήμματά της ἀναρτῶνται στὸ διαδίκτυο στὴν ἱστο­σελίδα τῆς «Συμβολῆς». ἐπειδὴ πολλὲς παράγραφοι προέρ­χονται ἀπὸ ὑλικὸ διαφόρων χρονικῶν περιόδων, ποὺ γράφτηκαν μὲ διαφο­ρε­τικὸ κάθε φορὰ γλωσσικὸ προσανατολισμό, ὑπάρχει μία γλωσσικὴ ἀνο­μοιογένεια στὰ λήμματα· ἄλλα εἶναι στὴν δημοτικὴ καὶ ἄλλα στὴν καθα­ρεύουσα. συνει­δητὰ ἐπελέγη νὰ διατηρηθῇ αὐτὴ ἡ ἀνομοιογένεια, τοὐλά­χι­στον γιὰ τώρα· ἀργότερα θὰ ἐξεταστῇ ἡ πιθανότητα γιὰ μία ὁμοιόμορφη καὶ συνολικὴ λύσι τοῦ θέματος.

    Κατὰ τὴν πρώτη φάσι τοῦ ἐγχειρήματος βασικὲς πηγὲς καὶ βοηθήματα γιὰ τὴν σύνταξι καὶ ἐπεξεργασία τῶν λημμάτων ἀποτελοῦν·

— τὰ ἔργα τοῦ μουσικολόγου καθηγητοῦ Γρηγορίου Θ. Στάθη,

— οἱ ἐκδόσεις τοῦ ῾Ιδρύματος Βυζαντινῆς Μουσικολογίας,

— τὰ ἔργα τοῦ φιλολόγου καὶ μουσικοερευνητοῦ Μανόλη Χατζηγια­κουμῆ, ἰδίως δὲ οἱ δισκογραφικὲς σειρὲς ποὺ παρουσιάζει μὲ τὸ Κέν­τρον ᾿Ερευνῶν καὶ ᾿Εκδόσεων,

— τὰ ἔργα τοῦ πρωτεκδίκου τῆς μεγάλης ἐκκλησίας Γεωργίου Πα­πα­δο­πού­λου,

— τὰ ἔργα τοῦ δομεστίκου τῆς μεγάλης ἐκκλησίας καὶ ἐκπαιδευτικοῦ ᾿Αγγέλου Λ. Βουδούρη,

— ἡ ὁμοειδὴς ἐργασία τῆς ᾿Ολυμπίας Ν. Τολίκα ὑπὸ τὸν τίτλο «᾿Επί­το­μο ἐγκυκλοπαιδικὸ λεξικὸ τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς» (᾿Αθῆναι 1993),

— ἡ ἐξαιρετικὴ ἀπὸ πάσης ἀπόψεως ἐπιστημονικὴ ἐργασία τοῦ μουσικολόγου καὶ θεολόγου Κωνσταντίνου Χ. Καραγκούνη στὸ ἀφιέρωμα «Ἡ ψαλτικὴ τέχνη στὴν Μαγνησία», ποὺ παρουσιάστηκε στὸ 34/35 τεῦχος τῆς τριμηνιαίας περιοδικῆς ἐκδόσεως «Ἐν Βόλῳ» τοῦ δημοτικοῦ κέντρου ἱστορίας καὶ τεκμηριώσεως Βόλου, Δεκέμβριος 2009,

— βιογραφικὰ σημειώματα ποὺ δημοσιεύουν διάφοροι μουσικοὶ στὶς ἐκδόσεις των ἢ στοὺς προσωπικούς των διαδικτυακοὺς τόπους,

— σχετικὲς πληροφορίες ἀπὸ προσωπικὲς συνεντεύξεις, ἀπὸ διάφορα δημοσιεύματα, ἀπὸ τὸ διαδίκτυο, στοιχεῖα ποὺ παραχωροῦν συνεργάτες καὶ φίλοι τῆς «Συμβολῆς», κ.λπ..

    Τὸ ὅλο ἔργο παρουσιάζεται σὲ μία «πρωτόλεια» μορφή, μὲ ἐλάχιστα λήμ­ματα, καὶ ὡς ἐκ τούτου μὲ πολλὲς καὶ σοβαρὲς ἐλλείψεις, ἀλλὰ θὰ συμ­πληρώνεται σταδιακῶς, ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε. ἐπίσης ὁ ἀνωτέρω κα­τά­λογος βασικῶν πηγῶν καὶ βοηθημάτων εἶναι ἐνδεικτικὸς καὶ ὄχι ἀνα­λυ­τικὸς οὔτε πλήρης, καὶ θὰ συμπληρώνεται καὶ αὐτὸς ἐν καιρῷ. γιὰ τὶς ἀναρτήσεις νέων λημμάτων καὶ γιὰ τὶς ἐπεξεργασίες καὶ ἐνημερώσεις τῶν ἤδη δημοσιευθέντων θὰ ὑπάρχῃ κάθε φορὰ σχετικὴ ἐνημέρωσι στοὺς «δια­λόγους τῆς Συμβολῆς», ὅπου καὶ θὰ εἶναι ἐμφανὴς ἡ ἡμερομηνία τῆς κάθε δημο­σιεύσεως. ὁ γράφων θεωρεῖ πολὺ θετικὸ τὸ γεγονὸς ὅτι συχνὰ οἱ ὅ­ποιες ἀναρ­τή­σεις στὸ διαδίκτυο (ἰδίως στὰ ἱστολόγια καὶ στοὺς χώρους συ­ζητήσεων καὶ διαλόγου) φέρουν αὐτομάτως καὶ τὴν ἡμερομηνία δημο­σιεύσεως, ἀκό­μη καὶ τὴν ὥρα καὶ τὸ δευτερόλεπτο. πρὶν ἀπὸ μία πεντα­ετία πε­ρίπου σὲ δη­μόσια ἀνακοίνωσί μου κατὰ τὴν διάρκεια ἐπιστη­μο­νικοῦ συνεδρίου ἀνέ­φε­ρα κάποιες διαπιστώσεις ποὺ προῆλθαν ἀπὸ τὴν ἔρευνα καὶ ποὺ ἀνέτρε­παν διαδεδομένες ἀλλὰ ὄχι ὀρθὲς ἀπόψεις ἱστορι­κῆς φύσεως. τὸ συνέδριο εἶχε γίνει σεπτέμ­βριο καὶ μόλις ἕνα μῆνα μετὰ κυκλοφόρησε σύγ­γραμμα ποὺ ἀξι­ο­ποιοῦσε τὴν ἀνακοίνωσί μου ἐκείνη μὲ τὸν καλλίτερο δυνατὸ τρό­πο, μόνον ποὺ ὁ συγγραφεύς του παρουσίαζε τὸ πρᾶγμα ἔτσι, ὥστε 1ον) φαινόταν ὅτι εἶχε λάβει τὴν πληροφορία ἀπὸ ἄλλη πηγὴ (πιθα­νὸν ἀνύ­παρ­κτη) καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν ἀνακοίνωσί μου, 2ον) φαινόταν ὅτι εἶχε γράψει καὶ ἐκ­δώ­σει τὸ βιβλίο του στὴν ἀρχὴ τοῦ ἔτους ἐκείνου καὶ ὄχι μετὰ τὸ συνέδριο. ἐπειδὴ στὴν ἔκδοσι ἑνὸς βιβλίου συνήθως σημειώ­νε­ται μόνον τὸ ἔτος καὶ ὄχι ὁ μῆνας ἢ ἡ ἡμέρα ἐκδόσεώς του, δὲν μποροῦσα νὰ ἀποδείξω εὔκολα ὅτι ἐκεῖνος ἔλαβε τὴν πληροφορία ἀπὸ ἐμένα καὶ ὄχι ἐγὼ ἀπὸ αὐτόν. οἱ αὐτό­ματες ἐμφανίσεις τῆς ἡμερομηνίας στὶς διαδικτυ­ακὲς δημο­σιεύσεις βοηθοῦν περισσότερο στὴν διακρίβωσι τῆς χρονικῆς προ­τεραιότητος, διότι εἶναι ἀκριβέστερες καὶ παρα­ποι­οῦν­ται δυσκολώ­τερα. τὰ μεγαλείτερα μειονε­κτή­ματα τοῦ δια­δι­­κτύου ἔναντι τοῦ ἐντύπου βιβλίου εἶναι ὅτι· 1ον, στὴν πραγματι­κό­τητα δὲν ἔχει τόση διάδοσι ὅσο ἕνα βιβλίο, καὶ 2ον, οἱ δια­δι­κτυακὲς δημο­σιεύ­σεις δὲν εἶναι παραμόνιμες, κτῆμα ἐς ἀεί, ὅπως τοῦ ἐν­τύ­που. τὸ διαδίκτυο εἶναι ἀέρας, πνοή, φύσημα ἀνέμου, μία σκιά, ποὺ ὅσο εὔκολα ἔρχεται, τόσο γρήγορα παρέρχεται.

    Σχετικὰ μὲ τὴν ἀντικειμενικότητα, τὴν ἐγκυρότητα, τὴν ἀξιολόγησι καὶ τὴν χρῆσι τῶν διαφόρων πηγῶν, ποὺ εἶναι ἀπὸ τὰ σοβαρώτερα προβλή­μα­τα ποὺ ἀντιμετωπίζει ὅποιος καταπιάνεται μὲ ἕνα τέτοιο ἔργο, θὰ γίνῃ ἐκτενὴς ἀναφορὰ σὲ ἄλλη εὐκαιρία. κρίνεται ὅμως ἀναγκαῖο νὰ σημειω­θοῦν ἐδῶ λίγα λόγια μόνον γιὰ τὰ ἔργα τῶν Γεωργίου Παπαδοπούλου καὶ ᾿Αγ­γέλου Βουδούρη. μὲ βάσι τὰ συνεχῶς αὐξανόμενα πορίσματα τῆς μου­σι­κολογικῆς ἔρευνας καὶ ἐπιστήμης τῶν τελευταίων δεκαετιῶν πολ­λοὶ σύγχρονοι καὶ καταξιωμένοι ἐπιστήμονες καὶ μελετητὲς ἔχουν κατα­δείξει ὅτι τὰ ἔργα τῶν δύο προαναφερθέντων συγγραφέων βρίθουν λαθῶν ἀνα­κριβειῶν προκαταλήψεων ἐλλείψεων καὶ παρανοήσεων. παρὰ ταῦτα ὅμως ὅλοι λαμβάνουν τελικῶς πληροφορίες ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς δύο καὶ κυρίως ἀπὸ τὸν Γ. Παπαδόπουλο (ποὺ εἶναι καὶ πιὸ ἀντικειμενικὸς ἐν συγκρίσει μὲ τὸν Ἄ. Βουδούρη), διότι στὰ ἔργα τους ὑπάρχουν συγκεντρωμένες ἄ­φθο­νες πλη­ρο­­φορίες καὶ λεπτο­μέ­ρειες, ποὺ ἂν ἀποκαθαρθοῦν ἀπὸ τὸ ὑπό­λοι­πο ἀνω­φελὲς ὑλικὸ καὶ χρη­σι­μοποιηθοῦν σωστά, βοηθοῦν ἀσφαλῶς τὴν ἱστορικὴ ἔρευνα. ἑπομένως ὅσο δὲν ὠφελεῖ ἡ ἄκριτη ἀντιγραφὴ ὅλων τῶν ἀπόψεων καὶ πληροφοριῶν τους καὶ ἡ δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τρόπου διαιώνισι τῶν σφαλμάτων καὶ ἀνακριβειῶν τους (ὅπως συχνὰ παθαίνει ἡ ᾿Ο. Τολίκα στὴν προσημειω­θεῖσα ἔκδοσί της), ἄλλο τόσο βλάπτει καὶ ἡ ἐκ τῶν προτέ­ρων ἀ­διάκριτη ἀπόρ­ριψι τοῦ ἔργου τους συνολικῶς, χωρὶς νὰ ξεδιαλεχτοῦν τὰ ὅ­ποια χρή­σιμα στοιχεῖα. καὶ σ᾿ αὐτὴ τὴν περίπτωσι ἡ μεσότης εἶναι ἡ χρυ­σὴ καὶ ἀσφαλεστέρα ὁδός.

    ῾Η ἰδέα γιὰ τὸ παρὸν ἔργο δὲν εἶναι δική μου· ὀφείλεται σὲ μία ὀξυ­δερ­κῆ παρατήρησι –κατὰ τὴν ἡμέρα κρίσεως τοῦ διδακτορικοῦ μου– τοῦ κα­θη­γητοῦ μου Γρηγορίου Θ. Στάθη, τὸν ὁποῖον καὶ ἐκ τῆς θέσεως ταύτης θερμῶς εὐ­χαριστῶ.

    Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης

    8 ὀκτωβρίου 2011

῞Οροι χρήσεως

    ῾Η παροῦσα ᾿Εγκυκλοπαιδεία μουσικῶν τῆς ψαλτικῆς τέχνης κα­ταρ­τί­ζε­ται σταδιακῶς, τὰ δὲ λήμματά της ἀναρτῶνται στὸ διαδίκτυο στὴν ἱστο­σελίδα τῆς «Συμβολῆς» (www.symbole.gr), γιὰ προσωπικὴ καὶ μό­νον χρῆσι τῶν ἀναγνωστῶν καὶ παντὸς ἐνδιαφερομένου. σὲ ὁποια­δή­ποτε περίπτωσι δὲν ἐ­πι­τρέ­πεται ἡ ἐμπορικὴ χρῆσι τοῦ ἔργου, καὶ γενι­κῶς δὲν ἐπιτρέπεται ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀναπαραγωγὴ ἢ ἐκ­μετάλ­λευσί του χωρὶς τὴν ἔγγραφη συναίνεσι τῶν ὑπευθύνων τῆς «Συμβολῆς», σύμ­φωνα καὶ μὲ ὅσα ἀνα­φέ­ρονται στοὺς ὅρους χρήσεως τοῦ παρόντος δια­δι­κτυακοῦ τόπου. ὑπεύ­θυ­νος γιὰ τὴν ἐπεξεργασία, τὴν τελικὴ μορφή, τὸ περιεχόμενο καὶ τὶς ὅποιες ἀναθεωρήσεις τῶν λημμάτων εἶναι ὁ Διονύ­σιος Μπιλάλης ᾿Ανατο­λι­κιώτης, ὁ ὁποῖος δια­τηρεῖ καὶ ὅλα τὰ νόμιμα δικαι­ώ­ματα (copyright κ.λπ.) ποὺ ἀπορ­ρέουν ἀπὸ τὴν παροῦσα ἐργασία, γιὰ ἐ­κεῖνα τοὐ­λάχιστον τὰ στοιχεῖα ποὺ δημο­σιεύ­ονται ἐδῶ γιὰ πρώτη φορὰ καὶ προέρχονται ἀπὸ τὴν προσω­πι­κή του ἔρευνα καὶ μελέτη.

    Τέλος, ὅποιος ἀσχολεῖται μὲ τὴν ψαλτικὴ τέχνη ὡς ψάλτης, διδάσκαλος, μουσικός, ἐρευ­νη­τής, ἰσοκράτης, βοηθός, κ.λπ., καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ συμπε­ρι­ληφθῇ στὴν ὑπὸ διαμόρφωσιν ἐγκυκλοπαιδεία, μπορεῖ νὰ στείλῃ τὰ βιο­γρα­φικά του στοι­χεῖα στὴν ἠλεκτρονικὴ διεύθυνσι This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it