᾿Αναφορὲς σὲ πρόσωπα τῆς ἐκκλησίας Πολύκαρπος Λιώσης, μητροπολίτης (1900-1996)
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στὸ παρὸν σημεῖο κρίνεται ἀναγκαῖο νὰ δοθῇ ἕνας συγκεντρωτικὸς πίνακας τῆς φιλανθρωπικῆς δράσεως τοῦ ἀειμνήστου μητροπολίτου μὲ τὰ ἔργα ποὺ ἐπετέλεσε τόσο στὸν Πειραιᾶ ὅσο καὶ στὴν μητρόπολι Σισανίου καὶ Σιατίστης. θὰ ἀναφερθοῦν ὄχι μόνον τὰ φιλανθρωπικὰ ἱδρύματα ἀλλὰ καὶ οἱ ναοὶ ἢ ἄλλα κτήρια καὶ ἱδρύματα ποὺ ἀνήγειρε, διότι καὶ ἂν ἀκόμη κάποια δὲν ἦσαν καθαρῶς φιλανθρωπικά, ὅμως χάρις στὴν φιλάνθρωπο καὶ φιλάδελφο διάθεσι τοῦ ἀοιδίμου γέροντος ἐκτίστηκαν καὶ τὶς ποιμαντικές, λατρευτικές, οἰκονομικὲς καὶ ἄλλες ζωτικὲς ἀνάγκες τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων ἢ τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ἐξυπηρετοῦσαν. καὶ πάλι εἶναι πιθανὸν ὁ κατάλογος αὐτὸς νὰ μὴν εἶναι πλήρης γιὰ τοὺς λόγους ποὺ ἀναφέρονται στὴν εἰσαγωγὴ τοῦ παρόντος.
1. Μικτὸ δημοτικὸ σχολεῖο ὀρφανῶν καὶ ἀπόρων (Πειραιᾶς, 1926).
2. Φιλανθρωπικὸς σύλλογος «ὁ ἅγιος 'Ιωάννης ὁ ἐλεήμων» μετὰ βιβλιοθήκης (Πειραιᾶς, 1926).
3. 'Ορφανοτροφεῖον ἀρρένων «῞Αγιος Γεώργιος» (Πειραιᾶς, 1930).
4. Ναΰδριον τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου στὸ Χαϊδάρι (1930).
5. ῾Ολοκλήρωσις καὶ εὐπρεπισμὸς τοῦ ναοῦ ῾Υπαπαντῆς Πειραιῶς (1929-1933).
6. Ναὸς τοῦ ἁγίου Χαραλάμπους (Πειραιᾶς, 1932).
7. 'Ορφανοτροφεῖον θηλέων «῾Ιερὸς Πολύκαρπος» (Κερατσίνι, 1935).
8. Καλλιτεχνικὸν τυπογραφεῖον τοῦ ὀρφανοτροφείου «῞Αγιος Γεώργιος» (Κερατσίνι, περὶ τὸ 1950).
9. Σχολὴ κεντητικῆς καὶ ῥαπτικῆς τοῦ ὀρφανοτροφείου θηλέων «῾Ιερὸς Πολύκαρπος» (περὶ τὸ 1950).
10. Τυπογραφεῖον τῆς μητροπόλεως Σισανίου καὶ Σιατίστης (1959).
11. 'Εντευκτήριον δι' ἐργαζομένους νέους (Σιάτιστα, περὶ τὸ 1960).
12. Γενικὸν φιλόπτωχον ταμεῖον βοηθημάτων τῆς ἱερᾶς μητροπόλεως Σισανίου καὶ Σιατίστης (περὶ τὸ 1960).
13. 'Εργαστήριον ταπήτων καὶ πλεκτικῆς (στὴν Οἰκοκυρικὴ σχολὴ Σιατίστης, περὶ τὸ 1960).
14. Οἰκοτροφεῖον θηλέων, γιὰ μαθήτριες τοῦ δημοτικοῦ (Μικρόκαστρον, 1959).
15. Γηροκομεῖον γυναικῶν (Μικρόκαστρον, 1960).
16. Μεσημβρινὸν συσσίτιον ἀπόρων (Σιάτιστα, περὶ τὸ 1960).
17. Μαθητικὰ συσσίτια 6 σὲ διάφορες κωμοπόλεις τῆς μητροπόλεώς του (περὶ τὸ 1960).
18. Μεσημβρινὸ συσσίτιο ἀπόρων στὴν Ταπητουργικὴ σχολὴ Βλάστης (περὶ τὸ 1960).
19. ῾Υποτροφίες σὲ 23 μαθητὲς καὶ σπουδαστὲς τῆς μητροπόλεως Σισανίου καὶ Σιατίστης (1959-1961).
20. Ταμεῖον ἀλληλοβοηθείας κληρικῶν ἱερᾶς μητροπόλεως Σισανίου καὶ Σιατίστης (1961).
21. Οἰκοτροφεῖον θηλέων γιὰ μαθήτριες τοῦ γυμνασίου (Σιάτιστα, 1961).
22. 'Ενοριακὰ φιλόπτωχα ταμεῖα 10 (1962).
23. 'Επισκοπεῖον τῆς μητροπόλεως στὸ Τσοτύλιο (θεμελιώθηκε τὸ 1965).
24. Τραμπάντζειον κληροδότημα Σιατίστης (εὑρίσκετο σὲ ἀδράνεια καὶ ἐνεργοποιήθηκε ἀπὸ τὸν μητροπολίτη τὸ 1967).
25. Οἰκοτροφεῖον ἀρρένων γιὰ μαθητὲς τοῦ γυμνασίου (Πεντάλοφος Βοΐου, 1968).
26. Οἰκοτροφεῖον θηλέων γιὰ μαθήτριες τοῦ γυμνασίου (Πεντάλοφος Βοΐου, 1968).
27. Κατσίκειον κληροδότημα 'Ερατύρας (εὑρίσκετο σὲ ἀδράνεια καὶ ἐνεργοποιήθηκε ἀπὸ τὸν μητροπολίτη τὸ 1968).
28. «Κληροδότημα τῆς ἀγάπης» (Σιάτιστα, 1976).
29. Βραβεῖον ἀρετῆς καὶ προόδου (μητρόπολι Σισανίου καὶ Σιατίστης, 1981).
30. Δωρεὰ πρὸς τὴν μητρόπολι Πειραιῶς οἰκοπέδου 17 στρεμμάτων, εὑρισκομένου στὴν Παιανία 'Αττικῆς (Πειραιᾶς, 1986).
31. Παιδικὸς σταθμὸς ἀπόρων (στὰ κτήρια τῶν ὀρφανοτροφείων, Πειραιᾶς, 1986-1993).
32. Κληροδότημα «῞Αγιος Γεώργιος καὶ ῞Αγιος Πολύκαρπος» (Πειραιᾶς, 1990).
33. Δωρεὰ 10.000.000 δραχμῶν στὴν μητρόπολι Πειραιῶς (1993).
34. Δωρεὰ τῶν κτηρίων τῶν διαλυθέντων «'Ορφανοτροφείων ῞Αγιος Γεώργιος καὶ ῞Αγιος Πολύκαρπος» στὴν ἱερὰ μητρόπολι Πειραιῶς (1994).
᾿Απὸ αὐτὸν τὸν συγκεντρωτικὸ πίνακα διαπιστώνουμε ὅτι ὁ μακαριστὸς μητροπολίτης πρώην Σισανίου καὶ Σιατίστης κυρὸς Πολύκαρπος κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ζωῆς του ἵδρυσε 3 δημοτικὰ σχολεῖα, ἕναν παιδικὸ σταθμό, 3 φιλανθρωπικοὺς συλλόγους, 2 ὀρφανοτροφεῖα, 4 οἰκοτροφεῖα ποὺ λειτουργοῦσαν ἐν μέρει καὶ ὡς ὀρφανοτροφεῖα, 5 (τοὐλά-χιστον) ναοὺς καὶ παρεκκλήσια, 2 τυπογραφεῖα, 2 γηροκομεῖα, ἕνα ἐντευ-κτήριο γιὰ νέους, 12 φιλόπτωχα ταμεῖα καὶ ταμεῖα ἀλληλοβοηθείας, 6 (τοὐλάχιστον) σχολὲς ἐκμαθήσεως πρακτικῶν τεχνῶν γιὰ κορίτσια, 8 συσσίτια γιὰ μαθητὲς καὶ ἀπόρους, ἐθεμελίωσε ἕνα ἐπισκοπεῖο, ἵδρυσε 3 κληροδοτήματα καὶ ἐνεργοποίησε ἄλλα 2 ποὺ εὑρίσκονταν σὲ ἀδράνεια.
᾿Αναφέρθηκε σὲ προηγούμενο κεφάλαιο ὅτι μόνον στὰ δύο ὀρφανοτροφεῖα ποὺ διατηροῦσε στὸν Πειραιᾶ, ἀπὸ τὸ 1926 μέχρι τὸ 1993 προστατεύτηκαν συνολικῶς 1843 ὀρφανὰ καὶ ἄπορα παιδιά. ὅμως ἀπὸ τὰ στοιχεῖα ποὺ ἔχω μέχρι τώρα στὴν διάθεσί μου, ἂν συνυπολογίσουμε ὅλα μαζὶ τὰ ἱδρύματα τοῦ ἀρχιερέως τῆς ἀγάπης καὶ τὴν συνολικὴ φιλάνθρωπη δρᾶσί του, εὔκολα ὁδηγούμεθα στὸ συμπέρασμα ὅτι, κατὰ μετριοπαθεῖς ὑπολογισμούς, περιέθαλψε ἢ ποικιλοτρόπως συνέδραμε συνολικῶς πάνω ἀπὸ 3000 ὀρφανά, ἄπορα καὶ παιδιὰ πολυτέκνων οἰκογενειῶν, περισσότερα ἀπὸ 500 ἄτομα τῆς τρίτης ἡλικίας, ἐνῷ ἐχορήγησε περισσότερες ἀπὸ 1000 ὑποτροφίες σὲ μαθητές, φοιτητὲς τοῦ πανεπιστημίου καὶ σπουδαστές. ἂν τώρα συνεκτιμήσωμε καὶ τὶς ἄπειρες ἄλλες ἐλεημοσύνες του ἀπὸ τὴν παιδική του ἡλικία, ποὺ ἔγιναν κρυφὰ καὶ μᾶς εἶναι ἄγνωστες, ἀλλ' ἀσφαλῶς καταγεγραμμένες στὸ οὐράνιον βιβλίον τῆς ζωῆς, καθὼς καὶ τὴν γενικώτερη πνευματικὴ καὶ ψυχικὴ ὠφέλεια καὶ βοήθεια ποὺ παρέσχε μὲ τὰ κηρύγματα, τὰ βιβλία, τὰ πολλὰ ἄρθρα του, μὲ τὸ παράδειγμά του καὶ τὸ ποιμαντικό του ἔργο, τότε ἀβίαστα ἐξάγεται τὸ συμπέρασμα ὅτι εὐεργέτησε δεκάδες χιλιάδες λαοῦ, εὐεργέτησε ἀναρίθμητα μέλη τῆς ἐκκλησίας, εὐεργέτησε ἕνα ἔθνος ὁλόκληρο· ἀληθῶς «διῆλθεν εὐεργετῶν καὶ ἰώμενος πάντας τοὺς καταδυναστευομένους» ὑπὸ διαφόρων ἀναγκῶν καὶ παντοίων θλίψεων.
Τὸ θαυμαστὸ ὅμως εἶναι ὅτι καὶ σήμερα ὁ ἀοίδιμος γέροντας, μετὰ τὴν κοίμησί του, ἐλεεῖ καὶ προσφέρει σὲ πολλοὺς ἐνδεεῖς συνανθρώπους μας, διότι ναὶ μὲν τὰ δύο ὀρφανοτροφεῖα στὸν Πειραιᾶ διέκοψαν τὴν λειτουργία τους μὲ ἀπόφασι τοῦ ἴδιου τοῦυ ἱδρυτοῦ τους, τὰ ὑπόλοιπα ἱδρύματά του ὅμως συνεχίζουν νὰ ὑπάρχουν καὶ νὰ λειτουργοῦν καὶ νὰ ἐνισχύουν οἰκονομικὰ ἄπορους νέους καὶ φτωχὲς οἰκογένειες. ἀσφαλῶς σὰν ἕνα ἀπὸ αὐτὰ πρέπει νὰ θεωρηθῇ καὶ ὁ Φιλανθρωπικὸς σύλλογος Πειραιῶς «ὁ ἅγιος Πολύκαρπος», διότι ὅσοι ἵδρυσαν αὐτὸν τὸν σύλλογο ἀκολουθοῦν ἀκριβῶς τὸ παράδειγμα τῆς ζωῆς καὶ τὶς ἔμπρακτες ὑποθῆκες τοῦ πνευματικοῦ τους πατρός. ἑπομένως ἡ πολυειδὴς φιλανθρωπικὴ καὶ κοινωνικὴ δραστηριότητα τοῦ συγκεκριμένου συλλόγου εἶναι μία χρονικὴ ἐπέκτασι τῆς προσφορᾶς τοῦ βιογραφουμένου ἱεράρχου, γι' αὐτὸ καὶ ὁ σύλλογος ἀναφέρθηκε μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα ἱδρύματά του στὸ δεύτερο μέρος τοῦ συγγράμματος.
Νομίζω ὅτι τὰ πνευματικὰ τέκνα τοῦ ἀειμνήστου ἀρχιερέως Πολυκάρπου καὶ ὅλοι ὅσοι τιμοῦν τὴν μνήμη του καὶ ἐγνώρισαν τὴν πολυποίκιλη προσφορά του ἔχουν χρέος νὰ ἀναλάβουν μία συντονισμένη καὶ ἐκτενῆ ἔρευνα, ὥστε νὰ συγκεντρωθοῦν ὅλα τὰ στοιχεῖα τῆς δράσεώς του, ὅλες οἱ μαρτυρίες γνωστῶν καὶ ἀγνώστων φιλανθρωπικῶν καὶ ἄλλων ἐνεργειῶν του καὶ νὰ καταγραφοῦν· μετὰ νὰ ξαναεκδοθῆ ἡ παροῦσα βιογραφία, ἀναθεωρημένη ὅμως, ἐμπλουτισμένη, ὡλοκληρωμένη. ὑπάρχει ἀσφαλῶς πολὺ ὑλικὸ ἀκόμα στὴν Μακεδονία καὶ τὸν Πειραιᾶ ποὺ εἶναι ἄγνωστο στοὺς πολλούς. θὰ πρέπει νὰ ἐνισχυθῇ ὁ Φιλανθρωπικὸς σύλλογος Πειραιῶς «ὁ ἅγιος Πολύκαρπος», ὥστε νὰ συνεχίσῃ τὸ ἔργο τοῦ ἀοιδίμου ἐπισκόπου, νὰ τακτοποιήσῃ τὴν πολυκάρπειο βιβλιοθήκη καὶ τὸ ἀρχεῖο τῶν διαλυθέντων ὀρφανοτροφείων, νὰ φροντίσῃ νὰ ἐπανεκδοθοῦν ὅλα τὰ συγγράμματα τοῦ μακαρίτου μητροπολίτου σὲ μία ἑνιαία σειρὰ ἁπάντων, στὴν ὁποία θὰ ἐνταχθοῦν καὶ ὅσα τυχὸν δὲν εἶναι ἐκδεδομένα (ἐπιστολές, ἐγκύκλιοι καὶ λοιπά). γιατί ὄχι, μήπως ἐπανιδρυθῇ καὶ ξανα-λειτουργήσῃ ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψι τοῦ συλλόγου ἕνα ὀρφανοτροφεῖον ἢ ἴσως ἕνα γηροκομεῖον ποὺ θὰ φέρῃ τὸν τίτλο «Πολυκάρπειον ἵδρυμα». αὐτὸ θὰ εἶναι καὶ τὸ καλλίτερο μνημόσυνο γιὰ τὸν μακαριστὸ γέροντα. ἂν καὶ πιὸ σωστὸ θὰ ἦταν ὅλα τὰ ἱδρύματα ποὺ εἶχε ἱδρύσει σὲ διάφορες περιοχὲς νὰ ἑνωθοῦν σὲ ἕνα ἑνιαῖο πανελλήνιο εὐαγὲς ἵδρυμα μὲ αὐτὸν τὸν τίτλο.
Καὶ πρῶτα ἀπ' ὅλα θὰ πρέπει νὰ ἀνακηρυχθῇ μέγας ἐθνικὸς εὐεργέτης καὶ νὰ δοθῇ τὸ ὄνομά του σὲ κεντρικοὺς δρόμους τῶν περιοχῶν Πειραιῶς, Κερατσινίου, Νικαίας, Σιατίστης, Τσοτυλίου καὶ ὅπου ἀλλοῦ ἔδρασε εὐεργετικά· γιὰ νὰ μὴ φανοῦμε ἀχάριστοι στοὺς εὐεργέτες μας...
12 δεκεμβρίου 2001
Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης