συμβολή

῾Ο ἐμπνευστὴς τῆς ἱδρύσεως τῶν ὀρφανοτροφείων

μακαριστὸς Πολύκαρπος Λιώσης

ὡς ἐπίσκοπος Διαυλείας (1946).

'Επίσκοπος τῶν παλαιοημερολογιτῶν!

Τὸ 1935 τρεῖς ἱεράρχαι τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ὁ Δημητριάδος Γερμανός, ὁ πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος καὶ ὁ Ζακύνθου Χρυσόστομος, ἐγκαταλείπουν τὸ νέο ἡμερολόγιο καὶ ἀναλαμβάνουν τὴν ἡγεσία τῶν παλαιοημερολογιτῶν, οἱ ὁποῖοι μέχρι τότε δὲν εἶχαν ἐπισκόπους καὶ ἦσαν σὰν πρόβατα χωρὶς ποιμένα. ἡ ἐξέλιξι αὐτὴ ἀναθέρμανε τὸν ἀγῶνά τους καὶ ἐνίσχυσε τὴν τάξι τους μὲ τὴν προσέλευσι νέων στελεχῶν, ποὺ μέχρι τότε εἶχαν τηρήσει μία στάσι ἀναμονῆς.

'Εξαιτίας αὐτοῦ τοῦ γεγονότος τὸ ἴδιο ἔτος ὁ μακαριστὸς Πολύκαρπος παίρνει μία ἀπόφασι ἰδιαιτέρως σημαντικὴ γιὰ τὴν παραπέρα πορεία του· προσχωρεῖ καὶ αὐτὸς στὴν μερίδα τῶν παλαιοημερολογιτῶν. ἐκεῖνοι ἐκτίμησαν τὶς ἀρετές, τὸν ζῆλο, τὴν μόρφωσι, τὴν πλούσια φιλανθρωπικὴ δρᾶσι καὶ τὰ ὑπόλοιπα προσόντα τοῦ νέου αὐτοῦ κληρικοῦ καὶ τὸν ἔπεισαν νὰ ἀποδεχθῇ «γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἀγῶνος» νὰ χειροτονηθῇ τιτουλάριος ἐπίσκοπος Διαυλείας. ὁ ταπεινὸς καὶ ἀφιλόδοξος ἱερεὺς Πολύκαρπος εἶναι ἀποφασισμένος νὰ διαθέσῃ ὅλες του τὶς δυνάμεις γιὰ τὴν εὐόδωσι τοῦ ἀγῶνος καὶ δέχεται. ἀμέσως μετὰ τὴν εἰς ἐπίσκοπον χειροτονία του ἀπευθύνει πρὸς τὸν πιστὸ πειραϊκὸ λαὸ τὸ παρακάτω διάγγελμα, μὲ τὸ ὁποῖο ἐξηγεῖ ἐπαρκῶς τὴν ἐνέργειά του αὐτή (τὸ κείμενο τοῦ διαγγέλματος ἀντιγράφεται ὅπως ἔχει στὸ πρωτότυπο).

ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ

τοῦ σεβασμιωτάτου ἐπισκόπου Διαυλείας

Π ο λ υ κ ά ρ π ο υ

Πρὸς τοὺς κατοίκους Πειραιῶς

'Αγαπητοὶ ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί,

'Εγὼ ὁ ἐλάχιστος δοῦλος τοῦ Κυρίου, ὁ ἐλέῳ Θεοῦ χειροτονηθεὶς πρό τινων ἡμερῶν ἐπίσκοπος τῆς πάλαι ποτὲ λαμψάσης ἐν τοῖς ὁρίοις Θηβῶν καὶ Λεβαδείας ἱερᾶς ἐπισκοπῆς Διαυλείας, ποιοῦμαι πρὸς ὑμᾶς ἱερὰν ἔκκλησιν, ἧς ὁ θεῖος ἦχος ἐπιθυμῶ ὅπως ἀπηχήσῃ εὐμενῶς καὶ εὐχαρίστως ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν.

Γνωστὸν τυγχάνει πρὸς ὑμᾶς ὅτι ἐγεννήθην εἰς τὸν ἀγαπητὸν Πειραιᾶ. 'Ανετράφην καὶ ἐξεπαιδεύθην μεταξὺ ὑμῶν. 'Εσπούδασα τῇ ὑποστηρίξει ὑμῶν. 'Εχρημάτισα ἐπὶ δεκαετίαν ὁλόκληρον πνευματικὸς διδάσκαλος ὑμῶν γράφων καὶ διδάσκων τὸν θεῖον λόγον. 'Εξήσκησα καὶ θὰ ἐξασκήσω τὴν φιλανθρωπίαν ἀνακουφίζων πολλῶν ὑμῶν τὸν πόνον καὶ τὴν δυστυχίαν καὶ ἐπάλαισα πολλάκις ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ τῶν δικαίων τῆς ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως ἐναντίων ἐξωτερικῶν ἐχθρῶν, χιλιαστῶν, κομμουνιστῶν, εὐαγγελιστῶν, σαββατιστῶν καὶ ἄλλων ἐχθρῶν τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως. Νῦν δὲ ἰδὼν διασαλευομένην ἐκ θεμελίων τὴν ἁγίαν ἡμῶν θρησκείαν, βαλλομένην ὑπὸ τῶν ἰδίων αὐτῆς τέκνων, ὑπὸ τῶν ἀρχιερέων τῆς διοικούσης τὴν ἐκκλησίαν τῆς ῾Ελλάδος ἱεραρχίας, οἵ τινες διὰ τῆς ἐφαρμογῆς τοῦ παπικοῦ ἑορτολογίου, ὅ περ ἐπέβαλον εἰς τὴν ἐκκλησίαν καθ' ὑπαγόρευσιν τῶν τεκτόνων (μασόνων) καὶ τῶν μεγαλοσχήμων τῆς Δύσεως, ἐδιχοτόμησαν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ὡς τὸ πάλαι ὁ ῎Αρειος καὶ οἱ ἄλλοι αἱρετικοί.

Παρῆλθον ἀπὸ τῆς ἐφαρμογῆς τοῦ παπικοῦ ἑορτολογίου δώδεκα περίπου ἔτη, καὶ κατὰ τὴν περίοδον τῶν δώδεκα αὐτῶν ἐτῶν ἔτρεφον ἐντὸς τῶν θαλάμων τῆς ψυχῆς μου πικρὸν πόνον διὰ τὴν κατάστασιν τῆς ἐκκλησίας. Δὲν ἠδυνάμην ὅμως νὰ βοηθήσω· διότι οἱ γνήσιοι καὶ πιστοὶ εἰς τὰς ἱερὰς παραδόσεις ὀρθόδοξοι χριστιανοί, οἱ ἀγωνιζόμενοι ὑπὲρ τῆς ὀρθοδοξίας, ἀπετέλουν σῶμα ἀκέφαλον, καὶ κατὰ συνέπειαν δύνασθε νὰ ὑπολογίσητε τὴν κατάστασιν τοῦ ἀκεφάλου σώματος.

Νῦν δὲ τὸ ἀκέφαλον αὐτὸ σῶμα ἀπέκτησε κεφαλὴν τοὺς ἁγίους τρεῖς ἱεράρχας, οἵ τινες διατηροῦντες ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν τὸν ἴδιον πόνον μὲ τὸν ἰδικόν μου διεμαρτύροντο διαρκῶς κατὰ τῶν καινοτόμων τῆς ἐκκλησίας καὶ κατὰ τῶν μεγάλων καὶ ἀνηθίκων ἀτασθαλιῶν, αἱ ὁποῖαι ἐσημειοῦντο ἐπὶ τὸν ὁρίζοντα αὐτῆς· ἤδη ὑπερχειλισάσης τῆς ὑπομονῆς των ἀπεφάσισαν νὰ ἀποκηρύξωσι τοὺς ταραξίας καὶ καινοτόμους τῆς ἐκκλησίας ἀναπετάσαντες τὴν σημαίαν τῆς ὀρθοδοξίας. Εἶμαι εἰς θέσιν νὰ γνωρίζω ὅτι τὰ ἐλατήρια ἅ τινα τοὺς καθωδήγησαν εἰς τὴν σπουδαίαν αὐτὴν πρᾶξιν ὑπῆρξαν ἅγια καὶ ἁγνά, οὐχὶ δὲ ποταπά, ὡς ὑποστηρίζουσιν οἱ κακόβουλοι καινοτόμοι.

Καὶ ἐγὼ πρὸ τῆς τιμίας αὐτῆς καὶ ἁγίας πράξεως εὑρισκόμενος, καλῶς σκεφθείς, ἀπεφάσισα νὰ διαθέσω τὰς ἀσθενεῖς μου δυνάμεις ὑπὲρ τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ ἀγῶνος, ἀποφασίσας νὰ θυσιάσω εἰς τὸν ἅγιον βωμὸν τῆς ὀρθοδοξίας καὶ αὐτὴν ἀκόμη τὴν ζωήν μου.

Μὴ πλανηθῆτε! Δὲν προσεχώρησα εἰς τὸν ἀγῶνα, διὰ νὰ γίνω ἀρχιερεύς, ὄχι· διότι πολλάκις ἐξεδήλωσα πρὸς ὑμᾶς τὴν ἐπιθυμίαν μου, ὅτι οὐδέποτε θὰ παραδεχθῶ νὰ προαχθῶ εἰς ἀρχιερέα· πλὴν νῦν παρεδέχθην, διότι τὸ τοιοῦτον μοὶ ἐπέβαλεν ἡ ἀνάγκη τῆς ἐκκλησίας. ῾Η ἀλήθεια δὲ τούτων θὰ ἀποδειχθῇ, ὅταν μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ καταπαύσῃ ὁ τρομερὸς σάλος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ὅτε καὶ πάλιν θὰ ἐπανέλθω μεταξὺ ὑμῶν ζῶν ὡς ἁπλοῦς τις κληρικὸς ἄνευ ἕδρας.

Κατόπιν πάντων τούτων διαδηλῶ πρὸς ὑμᾶς τὴν ἐπιθυμίαν μου καὶ τὸν διακαέστατον πόθον μου καὶ σᾶς ἱκετεύω νὰ ἀρνηθῆτε τὴν παράνομον καὶ καινοτόμον ἐκκλησίαν τοῦ ἀρχιεπισκόπου 'Αθηνῶν ἀποκηρύσσοντες τὸ παπικὸν ἑορτολόγιον καὶ νὰ προσχωρήσητε εἰς τὴν ἀληθῶς ὀρθόδοξον ἱεραρχίαν ἡμῶν, τῆς ὁποίας σκοπὸς τυγχάνει ἡ ἐπαναφορὰ τῆς ἐκκλησίας τῶν ὀρθοδόξων εἰς τὴν κανονικὴν αὐτῆς τροχιὰν διὰ τῆς ἐπαναφορᾶς τοῦ ὀρθοδόξου ἑορτολογίου, διὰ τῆς ἐκκαθαρίσεως τῆς ἐκκλησίας ἀπὸ τῶν ἀθέων, τῶν τεκτόνων καὶ τῶν ἀνηθίκων, ἀποδιωκομένων τῶν ἀθέων Κοζάνης κ.λπ..

«Στῆτε λοιπὸν καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις», καθὼς ὁ θεηγόρος Παῦλος λέγει πρὸς ἡμᾶς (Β΄ Θε 2:15). ῾Υποστηρίξατε τὸν ἱερὸν ὑπὲρ τῆς πίστεως ἀγῶνα διὰ τῆς προσχωρήσεως καὶ διαμαρτυρίας σας, ἵνα ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ᾖ* μετὰ πάντων ὑμῶν.

Διάπυρος πρὸς Κύριον εὐχέτης

† ὁ Διαυλείας ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ

Σημείωσις ἐπιμελητοῦ.  στὸ πρωτότυπο τὸ ῥῆμα γράφεται εἴη, δηλαδὴ σὲ εὐκτική, ἐνῶ ὁ τελικὸς σύνδεσμος ἵνα ποὺ προηγεῖται ἀπαιτεῖ ὑποτακτικὴ ᾗ, στὴν ὁποία μορφὴ ἔγινε καὶ ἡ ἀποκατάστασι.

Τὸ παραπάνω συγκινητικὸ διάγγελμα δείχνει μία καρδιὰ γεμάτη ἀπὸ ἔνθεο ζῆλο, γεμάτη ἀπὸ πόνο γιὰ τὴν ἐκκλησία. δείχνει, νομίζω, ὁλοφάνερα ὅτι ἡ ἐνέργεια αὐτὴ τοῦ ἀοιδίμου Πολυκάρπου ἦταν ἀποτέλεσμα ἐσωτερικῆς πάλης, μεγάλης περισκέψεως καὶ σπανίας συναισθήσεως τῆς ποιμαντικῆς του εὐθύνης. σκοπός του δὲν ἦταν νὰ ἐκμεταλλευθῇ τὴν κατάστασι γιὰ δικά του ὠφέλη, δὲν ἐκινεῖτο ἀπὸ κενοδοξία ἢ ἀνθρωπαρέσκεια οὔτε ἀπὸ ἀρχομανία· ἤθελε μόνον νὰ ὑπηρετήσῃ τὴν ἐκκλησία, ἤθελε νὰ συμβάλῃ στὴν λύσι τοῦ δημιουργηθέντος προβλήματος πρὸς τὴν σωστὴ κατεύθυνσι. ἀσφαλῶς σὲ ἕνα τόσο καθαρὸ καὶ εὔγλωττο κείμενο ὁ σχολιασμός του περιττεύει, διότι μᾶλλον θὰ περιορίσῃ τὰ σπουδαῖα μηνύματα καὶ τὶς ἀλήθειες ποὺ περιέχει. μόνον ἂς συγκρατήσῃ ὁ ἀναγνώστης τὴν φράσι τοῦ διαγγέλματος ὅτι ἀργότερα θὰ ἐπανέλθῃ μεταξὺ τῶν ἀγαπημένων του πιστῶν τῆς ἐνορίας τῆς ῾Υπαπαντῆς Πειραιῶς «ζῶν ὡς ἁπλοῦς τις κληρικὸς ἄνευ ἕδρας». αὐτὴ ἡ ὑπόσχεσι ἐπρόκειτο νὰ ἐκπληρωθῇ μὲ ἀκρίβεια 38 χρόνια ἀργότερα, τὸ 1973.

Πέντε χρόνια μετὰ τὴν προσχώρησί του στὴν μερίδα τῶν παλαιοημερολογιτῶν ξεσπᾷ ὁ πόλεμος τοῦ 1940-41. μία νέα ἡρωικὴ ἐποποιία γράφεται στὶς ὀροσειρὲς τὶς Πίνδου ἀπὸ τοὺς ῞Ελληνες στρατιῶτες. ἡ ἐπακόλουθη ὅμως ἰταλογερμανικὴ κατοχὴ μέχρι τὸ 1944 γεμίζει τὴν ῾Ελλάδα καὶ ἰδιαιτέρως τὴν 'Αττικὴ μὲ νέα δυστυχία, πεῖνα, ἐξαθλίωσι, ἑκατόμβες νεκρῶν, ἀνάμεσά τους καὶ ἀθῷα παιδιά. ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν κατοχὴ ὁ ἐμφύλιος σπαραγμὸς μέχρι τὸ 1948 συμπληρώνει τὴν ἐξαθλίωσι τῆς δύστυχης πατρίδος. ὁ πόνος ποὺ δημιουργεῖται ἀπὸ αὐτὰ τὰ τραγικὰ γεγονότα εἶναι ἀφάνταστα μεγάλος, οἱ πληγὲς πολὺ ὀδυνηρές, τὸ ἄλγος τῆς καταστροφῆς, τοῦ χαμοῦ, τοῦ θανάτου ὄχι ἁπλῶς ἀβάσταχτο, ἀλλὰ ὑπερβαίνει κάθε ὅριο ἀνθρωπίνης ἀντοχῆς

Σὲ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα ὁ ἐπίσκοπος Διαυλείας συνεχίζει ταπεινά, ἀθόρυβα, μὲ τεράστιες δυσκολίες, ἀλλὰ μὲ ἀκατάβλητη ὑπομονή, μὲ ἀκένωτη ἀγάπη, μὲ καταπλήσσουσα πίστι, μὲ ἀστείρευτο θάρρος τὸ ἔργο του· τὴν φροντίδα τῶν ὀρφανῶν, τὴν βοήθεια τῶν πασχόντων. σὲ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς κατοχῆς οἱ τρόφιμοι τῶν ὀρφανοτροφείων στεγάζονταν στὸ μικρὸ κτήριο στὸ Χαϊδάρι, διότι οἱ κατακτητὲς εἶχαν ἐπιτάξει καὶ τὰ δύο οἰκήματα τῶν ὀρφανοτροφείων στὸν Πειραιᾶ. ἐπίσης τὸ 1946 ξεκινάει ἡ 3η περίοδος τῆς ἐκδόσεως «Φωνὴ τῆς ᾿Ορθοδοξίας» (1η περίοδος 1928-1929, 2α 1936-1940, 3η 1946-1983, 4η 1985-σήμερα), ποὺ εἶναι τὸ δημοσιογραφικὸ ὄργανο τῆς «ἱερᾶς συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας τῶν γνησίων ᾿Ορθοδόξων χριστιανῶν». κατὰ τὰ πρῶτα τεύχη λοιπὸν τῆς νέας ἐκδόσεως, στὸ διάστημα ἀπὸ φεβρουάριο μέχρι μάιο τοῦ 1946, διευθυντὴς τοῦ περιοδικοῦ εἶναι ὁ ἐπίσκοπος Διαυλείας Πολύκαρπος.

Παραλλήλως ὅμως ὑπάρχουν κάποιες ἐξελίξεις στὴν κίνησι τῶν παλαιοημερολογιτῶν. διχόνοιες ἀρχίζουν νὰ κάνουν καὶ ἐκεῖ τὴν ἐμφάνισί τους, δημιουργοῦνται διάφορες μερίδες, ἡ ὁμοφωνία καὶ ἡ ἑνότης δίνουν τὴν θέσι τους, στὴν πολυδιάσπασι καὶ στὴν ἀντιπαλότητα. ὁ ἱεράρχης Πολύκαρπος παρατηρεῖ μὲ πόνο καὶ θλῖψι τὸν ἐκφυλισμὸ τοῦ ἀγῶνος. τί στάσι πρέπει νὰ κρατήσῃ; καὶ κυρίως πῶς θὰ μείνῃ συνεπὴς στὶς ἀρχές του καὶ πῶς θὰ ἐκπληρώσῃ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τὸ ὁποῖο εἶναι ἡ σωτηρία τῶν ψυχῶν τῶν χριστιανῶν καὶ ἡ ἀποφυγὴ τοῦ σκανδαλισμοῦ τῶν πιστῶν;

Μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσι τῆς ῾Ελλάδος ἀπελευθερώθηκαν καὶ τὰ κτήρια τῶν ὀρφανοτροφείων, πλὴν ὅμως κατεστραμμένα ἀπὸ τὴν κατοχὴ καὶ τὶς πολιτικὲς ἀναστατώσεις. εἰδικῶς τὸ οἴκημα τοῦ ὀρφανοτροφείου θηλέων ἦταν ἐντελῶς ἀκατάλληλο γιὰ νὰ κατοικηθῇ. ἄρχισαν τότε νέες προσπάθειες καὶ νέοι κόποι γιὰ τὴν περισυλλογὴ τῶν ἀναγκαίων χρημάτων γιὰ τὶς δαπάνες τῆς ἀνασυγκροτήσεως.

Μέσα σ' αὐτὴν τὴν παραζάλη, καὶ ἐνῷ οἱ πληγὲς ἀπὸ τὶς πρόσφατες ἐθνικὲς περιπέτειες εἶναι ἀκόμη ἀνοιχτές, ξεσπᾷ νέος μεγάλος καὶ ὁδυνηρὸς διωγμὸς τῶν παλαιοημερολογιτῶν τὸ 1950. τὰ ὀρφανοτροφεῖα τότε δοκιμάστηκαν σκληρότατα, τὰ κτήρια ὑπέστησαν βαρύτατες καταστροφές, οἱ δὲ τρόφιμοι πετάχτηκαν στοὺς δρόμους! ἡ δοκιμασία αὐτὴ διήρκεσε περισσότερο ἀπὸ δύο χρόνια.

῾Ο ἐπίσκοπος Πολύκαρπος ὑπομένει καὶ αὐτὴν τὴν δοκιμασία μὲ ὑπομονὴ καὶ καρτερία. στηρίζει τὶς ἐλπίδες του στὸν Κύριό του, ὅπως πάντα, καὶ ἀγωνίζεται ὑπὲρ τῆς ὀρθοδοξίας. μὲ τὴν ὀξυδέρκεια ὅμως ποὺ διακρίνει τὸ πνεῦμά του καὶ μὲ τὴν ἀντικειμενικότητα ποὺ διαθέτει διαπιστώνει ὅτι ἀπὸ τὸ 1935 μέχρι τὸ 1950 τὰ πράγματα στὶς τάξεις τῶν πιστῶν τοῦ πατρίου ἡμερολογίου, ἢ μᾶλλον στὶς τάξεις τῶν ταγῶν τους, ἔχουν μεταβληθῆ ῥιζικῶς. ὁ ἀγὼν γιὰ τὴν διαφύλαξι τῆς ὀρθοδοξίας, γιὰ τὴν ἐπιστροφὴ τῆς ἐκκλησίας στὴν κανονική της τάξι μὲ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ παλαιοῦ ἡμερολογίου, ἔχει καταντήσει κενὸ γράμμα· ἔχει γίνει μία σημαία-προπέτασμα ποὺ καλύπτει ἰδιοτελεῖς σκοποὺς καὶ ἀνθρώπινα πάθη. τὰ βλέπει ὅλα αὐτά, ζυγίζει προσεκτικὰ τὴν κατάστασι καὶ ὕστερα ἀπὸ πολλὴ προσευχὴ παίρνει τὴν νέα μεγάλη ἀπόφασι· διαχωρίζει ξανὰ τὴν θέσι του...

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης (2001)