συμβολή

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΛΙΩΣΗ

῾Ο μακαριστὸς ἱδρυτὴς τῶν ὀρφανοτροφείων μητροπολίτης Πολύκαρπος

ἀνάμεσα σὲ τροφίμους καὶ φίλους τῶν ἱδρυμάτων.

Γόνος πολυτέκνου οἰκογενείας

    Στὶς 8 σεπτεμβρίου κάθε ἔτους ἡ ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὸ γενέσιον τῆς Θεοτόκου. ἴσως δὲν εἶναι τυχαῖο τὸ ὅτι ἐπελέγη αὐτὸς ὁ μῆνας καὶ ἰδιαίτερα αὐτὴ ἡ ἡμερομηνία γιὰ τὴν συγκεκριμένη ἑορτή. ὁ σεπτέμβριος εἶναι ὁ μῆνας ἀπὸ τὸν ὁποῖο ἀρχίζει τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔτος, ἀλλὰ καὶ ὁ πραγματικὸς μῆνας ποὺ γεννήθηκε ὁ Χριστός, καὶ ὄχι ὁ δεκέμβριος. καὶ ἡ ἡμερομηνία τῆς γεννήσεώς του, σύμφωνα μὲ πανάρχαιη ἐκκλησιαστικὴ παράδοσι ποὺ ἀμυδρῶς διατηρήθηκε μέχρι σήμερα στὴν λειτουργικὴ πρᾶξι (ἀλλὰ ἔχει μετατεθῆ στὸν ἰανουάριο, τὸν μῆνα τῆς μεταγενέστερης κρατικῆς πρωτοχρονιᾶς), εἶναι ἡ 5η σεπτεμβρίου (βλέπε σχετικῶς Κωνσταντίνου Σιαμάκη, «Λάθος ὁ ἑορτασμὸς τῆς χιλιετηρίδος ἕναν χρόνο νωρίτερα», ἄρθρο στὴν ἐφημερίδα Νέοι ἄνθρωποι τῆς 21ης ἰουλίου 2000), πολὺ κοντὰ στὴν 8η. ὅταν στὸν 4ο αἰῶνα ἀπὸ ἐπίδρασι τῆς παλαιᾶς ῾Ρώμης καθιερώθηκε νὰ γιορτάζεται ἡ γέννησι τοῦ Χριστοῦ τὸν δεκέμβριο, ἴσως ἡ παλαιὰ ἀνάμνησι νὰ συνέβαλε κατόπιν στὴν κατὰ τὸν μῆνα σεπτέμβριο καθιέρωσι τῆς ἑορτῆς τοῦ θεομητορικοῦ γενεθλίου. ὅπως καὶ ἂν ἔχῃ τὸ πρᾶγμα, ἡ 8η σεπτεμβρίου εἶναι μία ἀπὸ τὶς μεγαλείτερες ἑορτὲς τῆς Θεοτόκου. αὐτὴν τὴν ἰδιαιτέρως εὐλογημένη ἡμέρα λοιπόν, στὶς 8 σεπτεμβρίου τοῦ 1900 γεννήθηκε στὸν Πειραιᾶ, στὴν ἐνορία τῆς ῾Αγίας Σοφίας, ὁ Παναγιώτης Λιώσης, ὁ μετέπειτα μητροπολίτης Πολύκαρπος.

    Οἱ γονεῖς του ὠνομάζονταν Νικόλαος καὶ Φλωρεντία, κατάγονταν ἀπὸ τὸ Κρανίδι 'Αργολίδος καὶ ἦσαν ἄνθρωποι θεοσεβεῖς καὶ ἐνάρετοι. ὁ μακαριστὸς ἱεράρχης μᾶς πληροφορεῖ σὲ ἕνα κείμενό του ὅτι ἡ εὐσεβὴς μητέρα του Φλωρεντία τὸν εἶχε ἀφιερώσει στὸν Θεὸ ἀπὸ βρέφος. ἐπειδὴ γεννήθηκε σὲ ἑορτὴ τῆς Θεοτόκου, οἱ γονεῖς του τοῦ ἔδωσαν τὸ ὄνομα Παναγιώτης. ἦταν σὰν νὰ ἀναγνώριζαν ὅτι τὸ παιδὶ αὐτὸ ἐδικαιοῦτο νὰ ἔχῃ γιὰ προστάτη του ἅγιο τὴν μητέρα τοῦ Κυρίου καὶ σὰν νὰ τῆς τὸ ἀφιέρωναν κιόλας. εἶχαν μία ὑπερπολύτεκνη καὶ φτωχὴ οἰκογένεια μὲ 10 παιδιά, τὰ ὁποῖα ἀνέθρεψαν μὲ εὐσέβεια καὶ φόβο Θεοῦ καὶ τοὺς ἔδωσαν χριστιανικὴ καὶ ἐνάρετη παιδαγωγία.

    'Ακόμη τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὰ πολλὰ παιδιὰ ἐθεωροῦντο ἰδιαίτερη εὐλογία τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς γονεῖς. τὸ ἴδιο ἀκριβῶς διδάσκει καὶ ἡ ἁγία Γραφή, ὅταν τὴν ἐγκυμοσύνη τῆς γυναικὸς τὴν ὀνομάζει «ἐπίσκεψι Κυρίου» (Γε 30:22, Α΄ Βα 1:19, 2:21). σήμερα δυστυχῶς τὸ ἴδιο πρᾶγμα, ἡ πολυτεκνία, θεωρεῖται κατάρα καὶ καταδίκη ἀκόμη καὶ ἀνάμεσα σὲ πολλοὺς «χριστιανούς», γι' αὐτὸ καὶ τὴν τεκνογονία τὴν ὀνομάζουν οἰκογενειακὸ προγραμματισμό, ἐπειδὴ τὴν «προγραμματίζουν» οἱ σύζυγοι. ἔτσι μὲ τὶς σεμνὲς λέξεις «προγραμματισμός», «προφύλαξι», «φυλάγεται», «εὐθανασία» λέγεται ἡ ἀνθρωποκτονία ποὺ διαπράττεται στὴν «πολιτισμένη» ἐποχή μας ἐναντίον τῶν ἀνυπεράσπιστων ἐμβρύων ἢ τῶν ἑτοιμοθάνατων ἀρρώστων καὶ γερόντων. στὶς εὐλογημένες παλαιότερες ἐποχὲς πίστευαν αὐτὸ ποὺ λέγει ἡ Γραφή, ὅτι μόνον ὁ Κύριος ἔχει τὴν ἐξουσία νὰ προγραμματίσῃ ποιοί καὶ πόσοι καὶ πότε θὰ γεννηθοῦν, καὶ πῶς καὶ πότε θὰ πεθάνουν, καὶ ὅτι ὁ ἐν Τριάδι Θεὸς εἶναι Κύριος καὶ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου τῶν ἀνθρώπων. καὶ ὅσοι ἄνθρωποι ζοῦν, δημιουργοῦν οἰκογένειες καὶ ἀνατρέφουν τὰ παιδιά τους μὲ αὐτὲς τὶς ἀρχές, ἔχουν συνεχῶς τὴν προστασία καὶ εὐλογία τοῦ Θεοῦ τόσο οἱ ἴδιοι ὅσο καὶ τὰ τέκνα τους.

    Οἱ σύγχρονές μας πολύτεκνες οἰκογένειες πολὺ δίκαια καὶ σωστὰ ἔχουν χαρακτηριστῆ ὡς ἡρωικές, ὡς αἱμοδότες καὶ στυλοβάτες τῆς κοινωνίας καὶ τοῦ ἔθνους, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐκκλησίας ἀσφαλῶς· διότι κατὰ τεκμήριον οἱ γονεῖς καὶ τὰ παιδιὰ τῶν πολυτέκνων οἰκογενειῶν καὶ εὐσέβεια βαθιὰ καὶ εἰλικρινῆ ἔχουν καὶ ὑγιὲς πατριωτικὸ φρόνημα διαθέτουν καὶ εἶναι προικισμένοι μὲ ἐργατικότητα, κοινωνικότητα, ψυχικὴ ἰσορροπία, εὐφυΐα, προοδευτικότητα, ἔφεσι γιὰ τὰ γράμματα τὶς τέχνες καὶ τὶς ἐπιστῆμες, ἀλτρουισμὸ καὶ πολλὰ ἄλλα χαρίσματα. ἐπὶ παραδείγματι οἱ πρωταγωνιστὲς τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ἀδελφοὶ 'Αλέξανδρος καὶ Δημήτριος ῾Υψηλάντης ἦσαν ἀπὸ ὑπερπολύτεκνη οἰκογένεια μὲ 11 τέκνα, ὁ 'Ιωάννης Καποδίστριας προερχόταν ἀπὸ οἰκογένεια μὲ 8 παιδιά (οἱ δυὸ ἀδερφές του μάλιστα ἐκάρησαν μοναχές), ὁ Κωνσταντῖνος Κανάρης μὲ 7 παιδιά, ὁ στρατηγὸς Μακρυγιάννης μὲ 12 παιδιά, ὁ 'Ελευθέριος Βενιζέλος ἦταν ὁ 9ος γιός, ὁ Κωνσταντῖνος Δαβάκης ἦταν ὁ πρῶτος ἀπὸ 12 ἀδέρφια... Καὶ σήμερα οἱ περισσότεροι ἱερεῖς (κατὰ ποσοστὸ 75% περίπου) προέρχονται ἀπὸ πολύτεκνες οἰκογένειες, καὶ οἱ ἱερατικὲς οἰκογένειες ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον συνεχίζουν τὴν πολυτεκνικὴ παράδοσι καὶ στὴν ἄθεη καὶ ἄπιστη κοινωνία μας, ποὺ βαυκαλίζεται νὰ αὐτοαποκαλῆται προωδευμένη καὶ δὲν θέλει νὰ ὁμολογήσῃ ὅτι μόνη της καταδικάζεται σὲ ἀφανισμό. ἐπίσης καὶ οἱ τάξεις τοῦ μοναχισμοῦ ἐπανδρώνονται μὲ εὐσεβεῖς νέους συνήθως ἀπὸ πολύτεκνες οἰκογένειες, γι' αὐτὸ καὶ οἱ περισσότεροι ἱεράρχες τῆς ἐκκλησίας μας ἀποτελοῦν καύχημα πολυτέκνων γονέων, ὅπως ὁ μακαριστὸς Πολύκαρπος Λιώσης. ἀκόμη καὶ οἱ πρωτοπόροι τῆς σύγχρονης ὀρθοδόξου ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς στὶς ἀχανεῖς χῶρες τῆς 'Αφρικῆς καὶ τῆς 'Ασίας γαλουχήθηκαν καὶ ἀνδρώθηκαν μέσα σὲ πολυμελεῖς οἰκογένειες μὲ πολλὰ ἀδέρφια ἀλλὰ καὶ μὲ τοὺς παπποῦδές τους καὶ τὶς γιαγιάδες τους μαζί, γιὰ τοὺς ὁποίους τότε ἦταν ἀδιανόητο νὰ τοὺς «πετάξουν» σὲ κανέναν οἶκο δῆθεν «εὐγηρίας» (βλέπε καὶ περιοδικὸ Πολύτεκνη οἰκογένεια, ἐνδεικτικῶς τὰ τεύχη 33 (μάρτιος 1987), 37 (μάρτιος 1988), 55 (σεπτέμβριος 1992) καὶ πολλὰ ἄλλα τεύχη).

    'Εθεώρησα σκόπιμο νὰ ἀναλύσω ἐπαρκῶς τὸ περιβάλλον τῆς πολυτέκνου οἰκογενείας, πρῶτον διότι μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου καὶ μὲ τὶς ῥαγδαῖες μεταβολὲς καὶ ἀλλοιώσεις τῶν κοινωνικῶν καὶ οἰκογενειακῶν θεσμῶν καὶ δεδομένων οἱ νεώτεροι δὲν ἔχουν τὶς ἀνάλογες «προσλαμβάνουσες παραστάσεις», ὅπως λέμε, καὶ ἀδυνατοῦν νὰ καταλάβουν πράγματα ποὺ παλαιότερα ἦσαν εὐνόητα γιὰ τὸν ὁποιονδήποτε· καὶ δεύτερον, διότι ἔτσι κατανοοῦμε τοὺς λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους ὁ σοφώτατος ἱεράρχης κυρὸς Πολύκαρπος ἐπεδείκνυε μία συνεχῆ καὶ ἰδιαίτερη μέριμνα ὑπὲρ τῶν πολυτέκνων οἰκογενειῶν.

    ῞Υστερα λοιπὸν ἀπὸ τὰ παραπάνω ὁ καθένας μπορεῖ εὔκολα νὰ καταλάβῃ τὸ εἶδος διαπαιδαγωγήσεως ποὺ ὁμαλά, φυσικὰ καὶ ἀβίαστα ἔλαβε ὁ μικρὸς Παναγιώτης Λιώσης, ὥστε γαλουχημένος μὲ τὰ νάματα τῆς ἑλληνορθοδόξου παραδόσεως ἀπὸ πολὺ νωρὶς νὰ ἐπιδείξῃ ἔνθεο ζῆλο καὶ κλίσι πρὸς τὰ θεῖα καὶ ἱερὰ καὶ νὰ ὑπηρετῇ ἄοκνα ἀπὸ 7 ἐτῶν στὸ ἅγιο βῆμα τοῦ ἐνοριακοῦ ναοῦ του μὲ ἐξαιρετικὴ εὐλάβεια καὶ ὑπέρμετρη χαρὰ καὶ εὐχαρίστησι. βοηθοῦσε τοὺς νεωκόρους στὸν εὐπρεπισμὸ τῆς ἐκκλησίας καὶ μὲ ζῆλο πλησίαζε τὸ ψαλτῆρι καὶ συμμετεῖχε στὴν ἀνάγνωσι καὶ τὶς ψαλμῳδίες. ἡ χάρι τοῦ Θεοῦ ἦταν ἔκδηλη ἐπάνω του, καὶ τὸ παιδὶ δὲν ἔκρυβε τὴν ἀγάπη του καὶ τὸν πόθο του γιὰ τὴν ἱερωσύνη. παραλλήλως, ἐπειδὴ ἡ οἰκογένειά του ἦταν φτωχή, εἶχε μάθει ἀπὸ μικρὸς νὰ ἐργάζεται χειρωνακτικῶς καὶ νὰ φροντίζῃ τὸν ἑαυτό του καὶ τὰ ἄλλα μέλη τοῦ σπιτιοῦ του, ὅσο τοῦ ἐπέτρεπαν οἱ δυνάμεις του.

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης (2002)