ΕΠΙΛΟΓΕΣ
7. Χριστιανικοὶ τομεῖς ᾿Αναφορὲς σὲ πρόσωπα τῆς ἐκκλησίας Πολύκαρπος Λιώσης, μητροπολίτης (1900-1996)

 

῾Ο μακαριστὸς μητροπολίτης πρώην Σισανίου καὶ Σιατίστης κυρὸς

Π Ο Λ Υ Κ Α Ρ Π Ο Σ

 

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 


«Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Μθ 4:16).

 

Πρὸς δόξαν τοῦ ἐπουρανίου Πατρός, σύμφωνα καὶ μὲ τὸν παραπάνω θεϊκὸ λόγο τοῦ Κυρίου ἡμῶν 'Ιησοῦ Χριστοῦ, ποὺ σημειώνει στὸ εὐαγγέλιό του ὁ θεόπνευστος ἀπόστολος καὶ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος, ἐγράφη τὸ ταπεινὸ καὶ λιτὸ αὐτὸ πόνημα. καὶ πιὸ συγκεκριμένα φῶς ἦταν ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ, ἡ δαψιλὴς θεία χάρι ποὺ πάντοτε ἐστόλιζε διὰ τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φιλανθρωπίας τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ζωὴ τοῦ μακαριστοῦ μητροπολίτου Πολυκάρπου Λιώση. αὐτὸ δὲ τὸ φῶς ἐκδηλωνόταν μὲ μία ἀστείρευτη ἐλεημοσύνη, μὲ στοργὴ καὶ βοήθεια, μὲ τὴν ἵδρυσι πολλῶν εὐαγῶν ἱδρυμάτων, ὀρφανοτροφείων, γηροκομείων, ἱδρυμάτων γιὰ νέους, φοιτητές, ἀπόρους, πολυτέκνους, ἀσθενοῦντας καὶ γενικῶς γιὰ κάθε δυστυχισμένη ψυχή. καὶ γιὰ νὰ φανῇ αὐτὸ τὸ φῶς ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, γιὰ νὰ ἀκτινοβολήσῃ καὶ σὲ ἐκείνους ποὺ δὲν τὸ εἶχαν δεῖ μέχρι τώρα, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ ξαναλάμψῃ μπροστὰ στὰ μάτια ὅσων εἶχαν ξεχάσει τὴν ἀκτινοβολία του, προσφέρεται ἡ παροῦσα ἔκδοσι. ἀσφαλῶς δὲ τὰ καλὰ ἔργα τοῦ ἀειμνήστου ἀρχιερέως τῆς ἀγάπης θὰ κινήσουν «πᾶσαν γλῶσσαν» πρὸς μία θερμὴ καὶ ἀκατάπαυστη δοξολογία τῆς 'Αγίας Τριάδος. ἐπειδὴ ὅμως ἡ εὐθύνη γιὰ αὐτὴν τὴν παρουσίασι ἀνατέθηκε σὲ ἐμένα, αἰσθάνομαι ἔντονη τὴν ἀνάγκη νὰ ἀπολογηθῶ στὸν ἀγαπητὸ ἀναγνώστη γιὰ τὸ τόλμημά μου νὰ ἐπιχειρήσω νὰ κλείσω ἕναν ἥλιο τοῦ χριστιανικοῦ στερεώματος μέσα σὲ ἕνα μικρὸ σπιρτόκουτο! ἀλήθεια, πῶς τόλμησα νὰ διανοηθῶ ὅτι θὰ μπορέσω νὰ μιλήσω γιὰ μιὰ ψυχὴ εὐσεβῆ καὶ ἀφωσιωμένη στὸν Θεό; πῶς νὰ μιλήσω γιὰ τὸ ποιμαντικὸ καὶ ἁγιαστικὸ ἔργο ἑνὸς ἀποστολικοῦ ἱεράρχου ἐγὼ ποὺ εἶμαι ἕνας ἁπλὸς λαϊκός, ἐκτὸς ἱερωσύνης, ἐκτὸς τοῦ ἱεροῦ βήματος; καὶ τὸ κυριώτερο πῶς νὰ περιγράψω ἕναν ἐνάρετο ἄνθρωπο ποὺ ποτὲ δὲν τὸν ἐγνώρισα, ποτὲ δὲν τὸν εἶδα, ποὺ δὲν ὡμίλησα μαζί του οὔτε μία φορά, ποὺ μέχρι πρό τινος ἀγνοοῦσα τὴν ὕπαρξί του; εἶναι ἀσφαλῶς ἕνα ὀλίσθημά μου αὐτό. καὶ ζητῶ ὄχι μόνον τὴν συγχώρησι τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν ἀπερισκεψία μου, ἀλλὰ καὶ τὴν συγγνώμη τῶν ἀνθρώπων, τῶν πολλῶν του πνευματικῶν τέκνων, τῶν ἀναρίθμητων ψυχῶν ποὺ εὐεργετήθηκαν ἀπὸ αὐτόν, ὅλων ὅσων τὸν ἐγνώρισαν καὶ τὸν ἀγάπησαν· συγγνώμη, διότι θὰ θὰ διαπιστώσουν ὅτι μᾶλλον ἀδικεῖται ἡ πραγματικότητα, ὅτι δὲν σκιαγραφεῖται ἐπάξια ἡ πνευματικὴ φυσιογνωμία τοῦ μακαριστοῦ ἱεράρχου, ὅτι τὸ φῶς τῶν ἔργων του δὲν προβάλλεται μὲ τὴν λάμψι ποὺ τοὺς ἀξίζει...

῍Ας προσπαθήσω ὅμως νὰ ἐξηγήσω πῶς ἔχουν τὰ πράγματα, ὄχι γιὰ νὰ ἀποποιηθῶ τὶς εὐθῦνές μου, τὶς ὁποῖες ἀναλαμβάνω στὸ ἀκέραιο, οὔτε γιὰ νὰ δικαιολογήσω τὰ ἀδικαιολόγητα, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἐνημερωθῇ ὁ καλόπιστος ἀναγνώστης πῶς γράφτηκε τοῦτο τὸ βιβλίο.

῾Η ἰδέα τῆς συγγραφῆς ἑνὸς ἀφιερώματος γιὰ τὸν σεπτὸ ἀρχιερέα ἦταν τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ Κωνσταντίνου Φλούμη, πνευματικοῦ τέκνου τοῦ μακαριστοῦ πατρός. ἐκεῖνος συγκέντρωσε τὸ ὑλικό, τὰ ἔγγραφα καὶ τὰ βιβλία τοῦ ἱεράρχου, ἐπέλεξε τὶς φωτογραφίες καὶ τὶς λεζάντες τους. ὅμως ἡ ἔλλειψι χρόνου, οἱ πολλές του ὑποχρεώσεις καὶ κυρίως ἡ ταπείνωσί του δὲν τοῦ ἐπέτρεψαν νὰ συγγράψῃ ὁ ἴδιος τὸ βιβλίο ποὺ ἑτοίμαζε! ἔτσι, μοῦ πρότεινε κάποια στιγμὴ νὰ μοῦ δώσῃ τὸ ὑλικὸ ποὺ εἶχε συγκεντρώσει καὶ ἐγὼ νὰ ἀναλάβω τὰ ὑπόλοιπα, προβάλλοντας μάλιστα ὡς δικαιολογία ὅτι ἴδιος δὲν ξέρει ἀπὸ συγγραφή, δὲν ἔχει ξανασχοληθῆ μὲ κάτι παρόμοιο καὶ δὲν θὰ μποροῦσε νὰ συνεχίσῃ. ὅτι δικαιολογία αὐτὴ δὲν εὐσταθεῖ, μπορεῖ νὰ τὸ διαπιστώσῃ εὔκολα καθένας, μόλις διαβάσῃ τὰ προλεγόμενα αὐτοῦ τοῦ βιβλίου ποὺ τἄχει γράψει μὲ τὸ χέρι του Κωνσταντῖνος Φλούμης σὲ μία ὑπέροχη καθαρεύουσα καὶ μὲ μία δεξιοτεχνία μοναδική, ποὺ θὰ τὴν ζήλευαν πολλοὶ δόκιμοι χειριστὲς τῆς πέννας. μακάριοι οἱ μαθητὲς ποὺ εὐτύχησαν νὰ ἔχουν ἕναν τέτοιο δάσκαλο! ὁ Κωνσταντῖνος Φλούμης λοιπὸν μοῦ ἀνέθεσε νὰ μελετήσω τὸ ὑλικὸ ποὺ εἶχε συγκεντρώσει, νὰ τὸ κατατάξω καὶ νὰ ἀναλάβω τὰ ὑπόλοιπα ὑπὸ τὴν ἐποπτεία τοῦ ἰδίου καὶ τῶν κυρίων Δημοσθένη Μπαϊράμογλου καὶ Μιχαὴλ Λάλα.

῾Ο κύριος Δημοσθένης Μπαϊράμογλου, πρόεδρος τοῦ Φιλανθρωπικοῦ συλλόγου Πειραιῶς «ὁ ἅγιος Πολύκαρπος» καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς παλαιοὺς συνεργάτες τοῦ ἀοιδίμου γέροντος, εἶχε ἐπίσης μία οὐσιαστικὴ συμβολὴ σ' αὐτὸ τὸ βιβλίο. συμπλήρωσε τὸ ὑλικὸ τοῦ Κωνσταντίνου Φλούμη, μοῦ ἔδωσε ὅσα βιβλία τοῦ πατρὸς Πολυκάρπου ἔλειπαν, κατέθεσε τὶς προσωπικές του ἀναμνήσεις καὶ φρόντισε νὰ βρεθοῦν οἱ μαρτυρίες καὶ ἄλλων ἀνθρώπων.

'Απὸ τὴν μεριά μου δέχτηκα εὐχαρίστως τὸ ἔργο αὐτό, διότι θὰ συνερ­γαζόμουν μὲ πνευματικοὺς ἀνθρώπους καὶ διότι θὰ ἀσχολιόμουν μὲ τὴν βιογραφία ἑνὸς λαμπροῦ ἀρχιερέως. καὶ ὁμολογῶ ὅτι στὴν ἀρχὴ δὲν εἶχα καταλάβει σὲ πόσο βαθιὰ νερὰ ἑτοιμαζόμουν νὰ κολυμπήσω· ὅταν τὸ ἀντιλήφθηκα, ἦταν πιὰ ἀργά... εἶχα δεσμευτῆ. ἐπειδὴ δὲν εἶχα γνωρίσει προσωπικὰ τὸν μακαριστὸ ἐπίσκοπο, φρόντισα νὰ καταγράψω μὲ προσοχὴ τὶς ἀναμνήσεις καὶ γνῶμες τῶν συνεργατῶν του. ἡ προσωπική μου συμβολὴ συνίσταται κυρίως στὴν σύνθεσι τῆς βιογραφίας, στὸν ἐμπλουτισμό της (στὸ πρῶτο μέρος «Βίος καὶ πολιτεία») μὲ ἐκτενεῖς ἀναφορὲς στὰ παράλληλα γεγονότα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας, στὴν ἑρμηνεία κάποιων περιστατικῶν, καθὼς καὶ στὴν ἠλεκτρονικὴ στοιχειοθεσία καὶ σελιδοποίησι τοῦ βιβλίου. χρησιμοποίησα σχεδὸν ἀποκλειστικῶς τὸ ὑλικὸ ποὺ μοῦ ἔδωσαν οἱ κύριοι Κωνσταντῖνος Φλούμης καὶ Δημοσθένης Μπαϊράμογλου, ἀλλὰ ὅταν μοῦ δόθηκε ἡ κατάλληλη εὐκαιρία τὸ καλοκαῖρι τοῦ 2001, ἔκαμα μία μικρὴ ἔρευνα στὴν Μακεδονία καὶ σὲ ἐπίσημα ἐκκλησιαστικὰ κείμενα, ἡ ὁποία ἀπέδωσε καρποὺς ποὺ ἐπιβεβαίωναν τὴν φιλανθρωπικὴ δρᾶσι τοῦ βιογραφουμένου ἀνδρός.

῞Ολο τὸ ὑλικὸ ποὺ εἶχα στὴν διάθεσί μου ἦταν ἄφθονο γιὰ νὰ ἀπαρτισθῇ ἕνας τόμος 300 σελίδων τοὐλάχιστον. λυπήθηκα πολὺ ποὺ ἔπρεπε νὰ περιορίσω τοῦτο τὸ σύγγραμμα στὶς 120 σελίδες, διότι ἔτσι ἀσφαλῶς δὲν μπορεῖ ἡ παροῦσα βιογραφία νὰ θεωρηθῇ ὡλοκληρωμένη, οὔτε ἡ δραστηριότης τοῦ μητροπολίτου κυροῦ Πολυκάρπου νὰ παρου-σιαστῇ σὲ ὅλη της τὴν ἔκτασι. σὲ πολλὰ σημεῖα γίνεται μία ἁπλὴ καὶ συνοπτικὴ ἀναφορά, ἐνῷ ἄλλα ἀναγκάστηκα νὰ τὰ παραλείψω ἐντελῶς. συχνὰ προτίμησα νὰ ἀφήσω τὸν ἴδιο τὸν μακαριστὸ ἱεράρχη νὰ μιλήσῃ μέσα ἀπὸ τὰ κείμενά του, ἂν καὶ πάλι δὲν περιέλαβα ὅλα τὰ ἔγγραφά του ποὺ εἶχα ἐξαρχῆς ἐπιλέξει. πάντως ὅποτε χρησιμοποιοῦνται κείμενα τοῦ πολιοῦ γέροντος ἢ ἄλλων τρίτων προσώπων, αὐτὰ παραθέτονται αὐτούσια μὲ ὡρισμένες μόνον ἀναγκαῖες διορθώσεις καταφανῶν ὀρθογραφικῶν ἢ τυπογραφικῶν ἀβλεπτημάτων. ὅμως ὅλες οἱ ὑποσημειώσεις ποὺ συνοδεύουν αὐτὰ τὰ κείμενα προέρχονται ἀπὸ ἐμένα. ἀπὸ τὰ παραπάνω νομίζω ὅτι ἔχει καταστῆ σαφὲς πὼς σ' αὐτὸ τὸ βιβλίο βρέθηκα νὰ παριστάνω τὸν συγγραφέα, χωρὶς νὰ εἶμαι· στὴν πραγματι­κό­τητα εἶμαι ἕνας ἁπλὸς γραφεύς.

Τὸ βιβλίο ἀποτελεῖται ἀπὸ τρία μέρη. τὸ πρῶτο περιλαμβάνει δέκα κεφάλαια, στὰ ὁποῖα σκιαγραφεῖται ὁ βίος καὶ ἡ πολιτεία τοῦ μακαριστοῦ πατρὸς Πολυκάρπου. τὸ δεύτερο μέρος ἔχει τίτλο «φιλανθρωπικὴ δρᾶσι καὶ ἄλλες δραστηριότητες», καὶ στὰ ἕξι κεφάλαιά του γίνεται μία ἀναλυτικώτερη ἀναφορὰ στὰ κυριώτερα σημεῖα τῆς πολυποίκιλης δράσεώς του μὲ ἰδιαίτερη ἔμφασι στὰ δύο ὀρφανοτροφεῖα ποὺ ἵδρυσε στὸν Πειραιᾶ. τὸ τρίτο μέρος περιλαμβάνει στὰ τέσσερα κεφάλαιά του κείμενα καὶ μαρτυρίες ποὺ προέρχονται ἀπὸ πνευματικὰ τέκνα τοῦ ἀειμνήστου ἐπισκόπου καὶ ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ γνώρισαν ἀπὸ κοντὰ τὸ ἔργο του.

῍Ας προστεθῇ στὸ σημεῖο αὐτὸ καὶ μία χρήσιμη γιὰ τοὺς ἀναγνῶστες πληροφορία. τὸ ὀρθογραφικὸ σύστημα ποὺ χρησιμοποιῶ δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα κάποιας ἰδιοτροπίας ἢ αὐθαιρεσίας, ἀλλὰ ἔχει προκύψει ὕστερα ἀπὸ προσεκτικὴ μελέτη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. ἐπὶ παραδείγματι τὸ νὰ ἀρχίζῃ μὲ πεζὸ γράμμα καὶ ὄχι μὲ κεφαλαῖο μία νέα πρότασι μετὰ τὴν τελεία στιγμή, πρᾶγμα ἀσυνήθιστο σήμερα, ὄχι μόνον δὲν εἶναι λάθος, ἀλλὰ εἶναι κανόνας τῆς ἑλληνικῆς γραφῆς ποὺ ἴσχυε στὰ χειρόγραφα περίπου ἀπὸ τὸν 10ο αἰῶνα, χρησιμοποιόταν δὲ καὶ στὴν τυπογραφία μέχρι τὸν 19ο αἰῶνα, ἂν καὶ σταδιακῶς περιωριζόταν ἡ χρῆσί του. ἀλλὰ καὶ μέχρι σήμερα αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν κανόνα ἀκολουθοῦν οἱ σοβαρώτερες ἐκδόσεις τῶν κειμένων τῆς ἁγίας Γραφῆς καὶ τῶν ἀρχαίων 'Ελλήνων συγγραφέων.

Τέλος, καλὸν εἶναι νὰ γνωρίζῃ ὁ ἀγαπητὸς ἀναγνώστης ὅτι τὰ ὅποια ἔσοδα ἀπὸ τὶς τυχὸν πωλήσεις τῆς παρούσης ἐκδόσεως θὰ διατεθοῦν γιὰ τὴν ἐνίσχυσι τοῦ ποικίλου φιλανθρωπικοῦ καὶ κοινωνικοῦ ἔργου τοῦ Φιλανθρωπικοῦ συλλόγου Πειραιῶς «῾Ο ἅγιος Πολύκαρπος».

 

 

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης (2002)