συμβολή

Συνοδικαὶ ἀναιρέσεις κακοδόξων ἑρμηνειῶν

Α΄. Τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει συνόδου τοῦ ἔτους 1166

Κεφάλαια περὶ τῆς ἑρμηνείας τοῦ ῥητοῦ

«ὁ πατήρ μου μείζων μού ἐστίν» (᾿Ιω 14:28)

1. Τοῖς μὴ ὀρθῶς τὰς τῶν ἁγίων διδασκάλων τῆς τοῦ θεοῦ ἐκ­κλησίας θείας φωνὰς ἐκλαμβανομένοις καὶ τὰ σαφῶς καὶ ἀριδήλως ἐν αὐταῖς διὰ τῆς τοῦ ἁγίου πνεύματος χάριτος εἰρημένα παρερμηνεύειν τε καὶ περι­στρέφειν πειρωμένοις, ἀνάθεμα.

2. Τῶν παραδεχομένων τὴν τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰη­σοῦ Χριστοῦ φωνὴν τὴν «ὁ Πατήρ μου μείζων μού ἐστι» λέγεσθαι σὺν ταῖς λοι­παῖς ἑρμηνείαις τῶν ἁγίων πατέρων καὶ κατὰ τὴν ἐν αὐτῷ ἀνθρωπότητα, καθ’ ἣν καὶ πέπονθε, καθὼς διαρρήδην ἐν πολλοῖς τῶν θεο­πνεύστων λόγων αὐτῶν οἱ ἅγιοι πατέρες ἀνακηρύττουσιν, ἔτι δὲ καὶ λεγόντων τὸν αὐτὸν Χριστὸν κατὰ τὴν ἑαυτοῦ σάρκα παθεῖν, αἰωνία ἡ μνήμη.

3. Τοῖς νοοῦσι καὶ φθεγγομένοις τὴν θέωσιν τοῦ προσλήμματος μετά­μειψιν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως εἰς θεότητα καὶ μὴ φρονοῦσιν ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως θείας μὲν ἀξίας καὶ μεγαλειότητος μετασχεῖν τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου καὶ προσκυνεῖσθαι μιᾷ προσκυνήσει ἐν τῷ προσλαβομένῳ αὐτὸ θεῷ Λόγῳ καὶ εἶναι ὁμότιμον ὁμόδοξον ζωοποιὸν ἰσοκλεὲς τῷ θεῷ καὶ πα­τρὶ καὶ τῷ παναγίῳ πνεύματι καὶ ὁμόθρονον, μὴ μέντοι γε δὲ γενέσθαι ὁμοούσιον τῷ θεῷ, ὡς ἐκστῆναι τῶν φυσικῶν ἰδιοτήτων. τοῦ κτιστοῦ τοῦ περιγραπτοῦ καὶ τῶν λοιπῶν τῶν ἐν τῇ ἀνθρωπείᾳ φύσει τοῦ Χριστοῦ θε­ωρουμένων, μεταμειφθῆναι δὲ εἰς τὴν [τῆς] θεότητος οὐσίαν, ὡς ἐκ τούτου εἰσάγειν ἢ φαντασίᾳ καὶ οὐκ ἀληθείᾳ γεγονέναι τὴν ἐναν­θρώπησιν τοῦ Κυ­ρίου καὶ τὰ πάθη ἢ τὴν τοῦ μονογενοῦς θεότητα παθεῖν, ἀνάθεμα.

4. Τῶν λεγόντων ὅτι «[αὕτη] ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως ὑπερ­υψωθεῖσα καὶ ἀνωτάτω πάσης τιμῆς ὑπερκειμένη, ὡς ἐξ ἄκρας ἑνώ­σεως ὁμόθεος γενομένη, ἀμεταβλήτως ἀναλλοιώτως ἀσυγχύτως καὶ ἀτρέ­πτως, διὰ τὴν καθ’ ὑπόστασιν ἕνωσιν, καὶ ἀχώριστος καὶ ἀδιάσπα­στος μένουσα τῷ προσλαβομένῳ αὐτὴν θεῷ Λόγῳ, ἰσοκλεῶς αὐτῷ τιμᾶ­ται καὶ προσκυνεῖται μιᾷ προσκυνήσει καὶ τοῖς βασιλικοῖς καὶ θείοις ἐγκαθίδρυται θώκοις ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρὸς ὡς τὰ τῆς θεότη­τος αὐχήματα καταπλουτή­σασα, σῳζομένων τῶν ἰδιοτήτων τῶν φύσεων», αἰωνία ἡ μνήμη.

5. Τοῖς ἀποβαλλομένοις τὰς τῶν ἁγίων πατέρων φωνὰς τὰς ἐπὶ συστάσει τῶν ὀρθῶν τῆς τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας δογμάτων ἐκφωνηθείσας, Ἀ­θανασίου, Κυρίλλου, Ἀμβροσίου, Ἀμφιλοχίου, τοῦ θεηγόρου Λέοντος πάπα τῆς πρεσβυτέρας ῾Ρώμης, καὶ τῶν λοιπῶν, ἔτι δὲ καὶ τὰ τῶν οἰκουμενικῶν συνόδων πρακτικά, τῆς τετάρτης τε φημὶ καὶ τῆς ἕκτης, μὴ κατασπαζο­μένοις, ἀνάθεμα.

῾Ομολογία θεσπισθεῖσα ὑπὸ τῆς αὐτῆς συνόδου

Ἔτι κατασπάζομαι καὶ ὁμολογῶ τὰ περὶ τῆς ἐν τοῖς ἁγίοις εὐαγγελίοις δεσποτικῆς φωνῆς τῆς «῾Ο πατήρ μου μείζων μού ἐστι» παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων παραδοθέντα [...], ἤγουν ὅτι τὴν φωνὴν ταύτην εἴρηκεν ὁ Κύριος καὶ θεὸς ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς καὶ κατὰ τὴν ἐν αὐτῷ κτιστὴν καὶ περι­γραπτὴν φύσιν, καθ᾿ ἣν καὶ πέπονθε. δέχομαι δὲ καὶ τὰς περὶ τοῦ τοιούτου ῥητοῦ ἑτέρας ἑρμη­νείας τῶν ἁγίων πατέρων.

῾Η αὐτὴ ὁμολογία καὶ ἄλλως

...᾿Αποδέχομαι μὲν καὶ τὰς περὶ τοῦ «῾Ο πατήρ μου μείζων μού ἐστι» τῶν θεοφόρων πατέρων φωνάς, λέγω δὲ εἰρῆσθαι τοῦτο καὶ κατὰ τὴν ἐν αὐτῷ κτιστὴν καὶ παθητὴν σάρκα.

᾿Εκ τοῦ εἰληταρίου τῆς αὐτῆς συνόδου

ἔνθα καταδικάζονται αἱ ἑρμηνεῖαι α) τῆς κενώσεως,

β) τῆς κατ᾿ ἐπίνοιαν διαιρέσεως, καὶ γ) τοῦ κοινοῦ προσώπου

...᾿Επεὶ δὲ σκάνδαλον ἐνέπεσεν, ὅτι τινὲς μὲν τὰς τοιαύτας γνώμας παρερμηνεύουσι, λέγοντες μὴ νοεῖσθαι τὴν τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ φωνὴν τὴν «῾Ο πατήρ μου μείζων μού ἐστι», καθώς περ κατὰ διαφόρους ἐξηγήσεις παρὰ τῶν θεοφόρων ἁγίων πατέρων ἡρμη­νεύθη καὶ κατ᾿ αὐτὴν τὴν ἐν τῷ αὐτῷ Χριστῷ ἀνθρωπίνην κτιστὴν καὶ περιγραπτὴν φύσιν, καθ᾿ ἣν παθητὴν τότε οὖσαν καὶ πέπονθε, μόνῃ δὲ τῇ κενώσει τὴν τοιαύτην φωνὴν προσαρμόζουσι· τινὲς δὲ καὶ τῇ κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν διαιρέσει τὴν τοιαύτην τοῦ Κυρίου φωνὴν ἀπονέμουσι λέγοντες προσαρμόζειν ταύτην, ὁπότε ἡ τοῦ Κυρίου σὰρξ νοεῖται καθ᾿ ἑαυτὴν κεχωρισμένη τῆς θεότητος, ὥς περ εἰ μηδὲ ἡνώθη, καθ᾿ ὃν τρόπον καὶ δούλη καὶ ἀγνοοῦσα λέγεται, καὶ διὰ τοῦτο κατὰ τὴν ψιλὴν ἐπίνοιαν διαίρεσιν, ὡς εἴρηται, λέγουσι τὴν φωνὴν ταύτην εἰρῆσθαι, ἣν ὁ αὐτὸς Χριστὸς ὁ θεὸς ἡμῶν εἴρηκε κατὰ τὴν ἐν αὐτῷ ἀνθρωπίνην κτιστὴν καὶ περιγραπτὴν φύσιν, καθ᾿ ἣν καὶ πέπονθεν· ἢ καὶ ὅτι τὸ τῆς κοινῆς φύσεως ὑποδυόμενος πρόσωπον τοῦτό φησι, καθ᾿ ὃν τρόπον λέγεται καὶ ἡ ἐγκατάλειψις, ἥ περ ἐστὶ τοῖς θε­ηγόροις πατράσι προσώπῳ τῆς κοινῆς τῶν ἀνθρώπων φύσεως ἐκλαμβανο­μένη· καὶ τοὺς τοιούτους καθυποβάλλω τῷ ἀναθέματι.

Β΄. Τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει συνόδου τοῦ ἔτους 1170

Κεφάλαια δογματικὰ

κατὰ τῆς κατ᾿ ἐπίνοιαν διαιρέσεως

1. Τοῖς μὴ δεχομένοις τὴν τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ φωνὴν τὴν «῾Ο Πατήρ μου μείζων μού ἐστι» καθώς τε κατὰ διαφόρους τρόπους οἱ ἅγιοι ταύτην ἐξηγήσαντο, οἱ μὲν κατὰ τὴν αὐτοῦ θεότητα λέγοντες ταύτην ῥηθῆναι διὰ τὸ αἴτιον τῆς ἐκ τοῦ πατρὸς τούτου γεννήσεως, οἱ δὲ κατὰ τὰς φυσικὰς ἰδιότη­τας τῆς προσληφθείσης παρ’ αὐτοῦ σαρκὸς καὶ ἐνυ­ποστάσης τῇ αὐτοῦ θεότητι, ἤγουν τὸ κτιστὸν τὸ περιγραπτὸν τὸ θνητὸν καὶ τὰ λοιπὰ φυσικὰ καὶ ἀδιάβλητα πάθη, δι’ ἅ περ ἑαυτοῦ μείζονα τὸν πατέρα ὁ Κύριος εἴρηκεν, ἀλλὰ τότε λέγουσι τὴν τοιαύτην νοεῖσθαι φωνήν, ὅτε κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν νοεῖται ἡ σὰρξ κεχωρι­σμένη τῆς θεότητος, ὥς περ εἰ μηδὲ ἡνώθη, καὶ μὴ ἐκλαμβανομέ­νοις τὴν τοιαύτην ῥῆσιν τῆς κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν διαιρέ­σεως καθὼς παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων ἐλέχθη τότε, ὁπηνίκα καὶ δούλη καὶ ἀγνοοῦσα λέγεται, ὡς μὴ ἀνεχομένοις τὴν ὁμόθεον καὶ ὁμότιμον τοῦ Χριστοῦ σάρκα διὰ τῶν τοιούτων φωνῶν καθυβρίζεσθαι, λέγουσι δὲ κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν παραλαμ­βάνεσθαι καὶ τὰς φυσικὰς ἰδιότητας τὰς ὡς ἀλη­θῶς οὔσας τῆς τοῦ Κυρί­ου σαρκὸς τῆς ἐνυποστάσης τῇ αὐτοῦ θεότητι καὶ ἀδιαιρέτου μενούσης, καὶ τὰ αὐτὰ περὶ τῶν ἀνυποστάτων καὶ ψευδῶν ἅ περ καὶ περὶ τῶν ἐνυ­ποστάτων καὶ ἀληθῶν δογματίζουσιν, ἀνάθεμα.

2. Τῷ χρηματίσαντι μητροπολίτῃ Κερκύρας Κωνσταντίνῳ τῷ τοῦ Βουλ­γαρίας, κακῶς καὶ ἀσεβῶς δογματίζοντι περὶ τῆς τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ φωνῆς τῆς «῾Ο πατήρ μου μείζων μού ἐστι» καὶ μὴ φρονοῦντι καὶ λέγοντι ὅτι καθ’ ἑτέρας μὲν εὐσεβεῖς ἐννοίας ἐκλαμ­βάνεται αὕτη παρὰ τῶν ἁγίων καὶ θεοφόρων πατέρων, ἀλλὰ καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν παρὰ τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ προσλη­φθεῖσαν σάρκα ἐκ τῆς ἁγίας παρθένου καὶ θεοτόκου καὶ τῇ αὐτοῦ ἐνυπο­στᾶσαν θεότητι, ἀσυγχύτους μετὰ τὴν ἀδιαίρετον ἕνωσιν τὰς ἑαυτῆς ἰδιό­τητας ἔ­χουσαν, καθ’ ἃς τὸν πατέρα ὁ Κύριος μείζονα ἑαυτοῦ κατωνόμα­σεν, ὁ ἐν μιᾷ προσκυνήσει μετὰ τοῦ οἰκείου προσλήμματος ὡς ὁμοθέου καὶ ὁμοδό­ξου αὐτῷ τε τῷ πατρὶ καὶ τῷ παναγίῳ πνεύματι συμ­προσκυνούμε­νος καὶ συνδοξαζόμενος, διενισταμένῳ δὲ μὴ ὀφείλειν νοεῖ­σθαι τὴν τοιαύ­την φωνήν, ὁπηνίκα νοεῖται ὁ Κύριος μία ὑπόστασις ἡνωμέ­νας τὰς δύο ἔχουσα φύσεις, ἀλλ’ ὁπηνίκα κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν ἡ σὰρξ παραλαμβάνεται κεχωρι­σμένη τῆς θεότη­τος καὶ οἵα τις ἑκάστου τῶν ἀνθρώπων εἶναι γνωρί­ζεται, καὶ ταῦτα, τοῦ θεολογικωτάτου Δαμασκηνοῦ τότε τὴν κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν διαίρεσιν ἐκδιδάσκοντος, ὅτε λέγεταί τι περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ σαρκὸς μὴ παραστατικὸν φυσικῆς τινὸς ἰδιότητος ἀλλὰ δηλωτικὸν δουλεί­ας ἢ ἀ­γνοίας, καὶ μὴ ἀκολουθεῖν θελήσαντι ταῖς ἁγίαις καὶ οἰκουμενικαῖς συνό­δοις τῇ τετάρτῃ τε καὶ τῇ ἕκτῃ, αἳ περὶ τῶν ἐν Χριστῷ ἡνωμένων ἀσυγχύ­τως δύο φύσεων ὀρθῶς καὶ εὐσεβῶς ἐδογμάτισαν καὶ ὀρθοδοξεῖν ἐδίδα­ξαν τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίαν, καὶ οὕτως εἰς διαφόρους αἱρέσεις ἐξολισθή­σαντι, ἀνάθεμα.

3. Πᾶσι τοῖς ὁμοφρονοῦσι τῷ αὐτῷ Κωνσταντίνῳ τῷ τοῦ Βουλ­γαρίας καὶ τῇ αὐτοῦ καθαιρέσει παθαινομένοις τε καὶ ἐπιστυγνάζουσιν οὐ διὰ τὸ φίλοικτον ἀλλὰ διὰ τὸ τῇ τούτου δυσσεβείᾳ συνταχθῆναι, ἀνά­θεμα.

4. Τῷ ἀμαθεστάτῳ ψευδομονάχῳ καὶ ματαιομάχῳ Ἰωάννῃ τῷ Εἰρηνικῷ καὶ τοῖς παρὰ τούτου συγγραφεῖσι κατὰ τῆς εὐσεβείας συγ­γράμμασι, τοῖς κατασπαζομένοις τε ταῦτα, ὡς δοξάζουσί τε καὶ λέγουσι μὴ διὰ τὸ ἐν αὐτῷ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ σωτῆρί τε καὶ θεῷ ἐνυ­πόστατόν τε καὶ ἡνωμένον τῇ αὐτοῦ θεότητι ἀδιασπάστως καὶ ἀδιαι­ρέτως καὶ ἀσυγχύ­τως ἀνθρώπινον αὐτοῦ εἰρηκέναι αὐτὸν ὡς ἄνθρωπον τέ­λειον τὴν ἐν τοῖς ἱεροῖς εὐαγγελίοις αὐτοῦ φωνὴν τὴν «῾Ο πατήρ μου μείζων μού ἐστιν», ἀλλ’ οὕτω κατὰ τὸ ἀνθρώπινον ῥηθῆναι ταύτην αὐτῷ, ὡς ὅταν τοῦτο γεγυ­μνωμένον καὶ κατὰ ψιλὴν ἐπίνοιαν διῃρημένον πάντῃ τῆς αὐτοῦ θεότητος, ὥς περ εἰ μηδὲ ἡνώθη ταύτῃ, λαμβάνηται, καὶ ὡς τὸ κοι­νὸν καὶ ἡμέτερον, ἀνάθεμα.

῞Ετερα κεφάλαια ἐπὶ τῆς αὐτῆς κακοδοξίας

Τοῖς εἰσάγουσιν ἐπὶ τῆς ἀρρήτου ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Κυρίου καὶ θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καινοφωνίας τινάς, καὶ λέγουσιν ἢ φρονοῦσι προσκυνεῖν τὸ ἀνθρώπινον τοῦ Χριστοῦ τῇ ἀπροσίτῳ θεότητι δουλικῶς, καὶ τὴν δουλείαν ἀίδιον κεκτῆσθαι ὡς οὐσιώδη καὶ ἀναπό­βλητον, ἀνάθεμα.

Τοῖς μὴ μετὰ πάσης εὐλαβείας χρωμένοις τῇ κατ' ἐπίνοιαν διαιρέσει πρὸς δήλωσιν μόνον τῆς ἑτερότητος τῶν ἐν Χριστῷ συνδρα­μουσῶν ἀρρήτως δύο φύσεων καὶ ἐν αὐτῷ ἀσυγχύτως καὶ ἀδιαιρέτως ἡνω­μένων, ἀλλὰ καταχρωμένοις τῇ τοιαύτῃ διαιρέσει καὶ λέγουσι «τὸ πρόσ­λημμα οὐ τῇ φύσει μόνον ἕτερον, ἄλλα καὶ τῇ ἀξίᾳ» καὶ ὅτι «λα­τρεύει θεῷ καὶ ὑπηρεσίαν προσφέρει δουλικὴν καὶ τιμὴν τὴν προσήκουσαν ἀπονέμει ὡς ὀφειλήν, καθ᾿ ἅ περ τὰ λειτουργικὰ πνεύματα τὰ τῷ θεῷ ὑπηρετοῦντά τε καὶ λατρεύοντα δουλικῶς», καὶ ἰδίᾳ «τὸ πρόσλημμα ἀρχιερέα μέγιστον εἶναι» διδάσκουσι, καὶ οὐχὶ τὸν θεὸν Λόγον ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος, ὡς διὰ τῶν τοιούτων τὸν ἕνα Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν καὶ θεὸν διαιρεῖν τολμῶσιν ὑποστατικῶς, ἀνάθεμα.