ΕΠΙΛΟΓΕΣ
7. Χριστιανικοὶ τομεῖς ῞Αγιοι τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας ῾Η μητέρα τοῦ Χριστοῦ σύμφωνα μὲ τὶς αὐθεντικὲς πηγές Ἡ Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου

 

(ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ — Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΟΤΟΚΟ)

 

 

8. Ἡ Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου

 

Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου εἶναι ἡ πρώτη ἐπίσημη ὀνομασία τοῦ μονα­δικοῦ ναοῦ τοῦ Ἰσραήλ, ὁ ὁποῖος ἦταν δύο φορὲς λυόμενη καὶ φορητὴ σκηνὴ καὶ τρεῖς φορὲς ναὸς κτιστός. Πρώτη σκηνὴ ἦταν αὐτὴ ποὺ κατασκευάστηκε ἐπὶ Μωϋσέως καὶ ἄλλαξε 41 θέσεις στὴν ἔρημο τοῦ Σινὰ καὶ στὴν ἀνατολικῶς τοῦ Ἰορδάνου Παλαιστίνη· ἔπειτα ἐγκατα­στάθηκε γιὰ τέσσερες αἰῶνες δυτικῶς τοῦ Ἰορδάνου, στὴν Νομβὰ δίπλα στὴν πόλι Σηλώμ. ῞Οταν ὁ Δαυὶδ κατέκτησε τὴν πόλι Ἰερουσαλήμ, ποὺ ἀρχικὰ ἀνῆκε σὲ ἕναν εἰδωλολατρικὸ λαό, καὶ τὴν ἔκαμε πρωτεύουσα τοῦ ᾿Ισραήλ, κατασκεύασε μία νέα μεγαλοπρεπέστερη σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου ἐπάνω στὴν Σιὼν τὴν ἀκρόπολι τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ δίπλα στὸ ἀνάκτορό του, καὶ σ̉ αὐτὴν μετέφερε τὴν κιβωτὸ τῆς διαθήκης. ῾Η σκηνὴ τοῦ Μωϋσέως μὲ ὅλα τὰ ὑπόλοιπα μωσαϊκὰ ἱερὰ σκεύη καὶ ἔπιπλα παρέμεινε ὅμως στὴν Νομβὰ τῆς Σηλώμ. ῾Η σκηνὴ τοῦ Μωϋ­σέως ἀφανίστηκε τὸ ἀργότερο μὲ τὴν ἀσσυριακὴ κατοχὴ στὸ βόρειο βασίλειο τοῦ Ἰσραὴλ κατὰ τὰ χρόνια τοῦ βασιλέως τῆς Ἰερουσαλὴμ Ἐζεκίου καὶ τοῦ προφήτου Ἠσαΐου.

Ὁ Σολομὼν ἔκτισε τὸν πρῶτο καὶ μεγαλοπρεπῆ κτιστὸ ναὸ τῆς Ἰερουσαλὴμ στὴν ἴδια θέσι ὅπου ἦταν ἡ σκηνὴ τοῦ Δαυΐδ. ῾Ο ναὸς αὐτὸς καταστράφηκε μετὰ 430 χρόνια ἀπὸ τοὺς Βαβυλωνίους τοῦ Ναβουχοδονόσορ. Μετὰ 70 ἕως 110 χρόνια ἔκτισε στὴν ἴδια θέσι τὸν δεύτερο καὶ ταπεινὸ κτιστὸ ναὸ τῆς Ἰερουσαλὴμ ὁ Ζοροβάβελ. ῾Ο ναὸς αὐτὸς ἔμεινε γιὰ 500 ἕως 520 χρόνια, τὰ περισσότερα ἀπ̉ ὅλους τοὺς ναοὺς καὶ τὶς σκηνές. Καὶ τὸν τρίτο καὶ μεγαλοπρεπῆ ναό, πάντα στὴν ἴδια θέσι τῆς Σιών, τὸν ἔκτισε λίγα χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν γέννησι τοῦ Χριστοῦ ὁ Ἡρῴδης Α΄ ὁ σφαγέας τῶν νηπίων· καὶ ὁ ναὸς αὐτὸς καταστράφηκε μετὰ 80 περίπου χρόνια μαζὶ μὲ τὴν Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ τοὺς ῾Ρωμαίους τοῦ Τίτου[1].

῾Ο ἴδιος ὁ Κύριος εἶχε δώσει συγκεκριμένες καὶ λεπτομερέστατες ἐντολὲς στὸν Μωυσῆ πῶς νὰ κατασκευάσῃ τὴν Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου, στὴν ὁποία τοποθετήθηκαν καὶ φυλάσσονταν τὰ λεγόμενα μαρτύρια· ἡ λέξι ἔχει τὴν ἴδια ἀκριβῶς περιληπτικὴ σημασία, ὅπως ἀναλύθηκε προηγουμένως στὴν κιβωτὸ τῆς διαθήκης.

Καὶ τὴν σκηνὴν ποιήσεις δέκα αὐλαίας ἐκ βύσσου κεκλωσμένης καὶ ὑακίνθου καὶ πορφύρας καὶ κοκκίνου κεκλωσμένου· χερουβὶμ ἐργασίᾳ ὑφάντου ποιήσεις αὐτάς. (Ἔξοδος 26:1.)

«Καὶ θὰ φτιάξῃς γιὰ τὴν σκηνὴ δέκα κουρτίνες ἀπὸ ὕφασμα βαμβα­κερὸ ὑφασμένο μὲ στριμμένη κλωστὴ μὲ χρώματα κυανό, κόκκινο καὶ βαθὺ κόκκινο· πάνω σ᾿ αὐτὲς μὲ ἐπιδέξιο τεχνίτη θὰ ὑφάνῃς μορφὲς χερουβίμ».

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς περιγράφει συνοπτικὰ ἀλλὰ πολὺ παραστατικὰ ὅλα τὰ ἱερὰ ἀντικείμενα ποὺ βρίσκονταν στὴν Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου.

Εἶχε μὲν οὖν καὶ ἡ πρώτη σκηνὴ δικαιώματα λατρείας τό τε Ἅγιον κοσμικόν. σκηνὴ γὰρ κατεσκευάσθη ἡ πρώτη, ἐν ᾗ ἥ τε λυχνία καὶ ἡ τράπεζα καὶ ἡ πρόθεσις τῶν ἄρτων, ἥ τις λέγεται Ἅγια. μετὰ δὲ τὸ δεύτερον καταπέτασμα σκηνὴ ἡ λεγομένη Ἅγια Ἁγίων, χρυσοῦν ἔχουσα θυμιατήριον καὶ τὴν κιβωτὸν τῆς διαθήκης περικεκαλυμμένην πάντοθεν χρυσίῳ, ἐν ᾗ στάμνος χρυσῆ ἔχουσα τὸ μάννα καὶ ἡ ῥάβδος Ἀαρὼν ἡ βλα­στήσασα καὶ αἱ πλάκες τῆς διαθήκης, ὑπεράνω δὲ αὐτῆς χερουβὶμ δόξης κατασκιάζοντα τὸ ἱλαστήριον· περὶ ὧν οὐκ ἔστι νῦν λέγειν κατὰ μέρος. (Πρὸς Ἑβραίους θ΄ 1-5.)

«Λοιπὸν καὶ ἡ πρώτη σκηνὴ (ποὺ κατασκευάστηκε ἐπὶ Μωυσέως καὶ ἦταν ἐν χρήσει στὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης) εἶχε λατρευτικὲς διατάξεις καὶ τὸ ἐπίγειο ἅγιο (θυσιαστήριο). Κατασκευάστηκε δηλαδὴ ἡ πρώτη σκηνή, ποὺ λεγόταν «ἅγια», στὴν ὁποία ὑπῆρχε ἡ λυχνία, ἡ τράπεζα καὶ οἱ ἄρτοι τῆς προθέσεως. Πίσω ἀπὸ τὸ δεύτερο καταπέτα­σμα ὑπῆρχε ἄλλη σκηνή, ποὺ λεγόταν «ἅγια τῶν ἁγίων». ᾿Εκεῖ ὑπῆρχε τὸ χρυσὸ θυσιαστήριο τοῦ θυμιάματος καὶ ἡ κιβωτὸς τῆς διαθήκης ἡ σκεπασμένη γύρω γύρω μὲ χρυσάφι, μέσα στὴν ὁποία ὑπῆρχαν ἡ χρυσὴ στάμνα μὲ τὸ μάννα, καὶ ἡ ῥάβδος τοῦ Ἀαρὼν ποὺ βλάστησε ὑπερφυ­σικά, καὶ οἱ πλάκες τῆς διαθήκης. Πάνω δὲ ἀπὸ τὴν κιβωτὸ ὑπῆρχαν ἀστραφτερὰ χερουβίμ, ποὺ σκέπαζαν μὲ τὸ φτερά τους τὸ ἱλαστήριο· ἀλλὰ γι᾿ αὐτὰ δὲν εἶναι τώρα καιρὸς νὰ μιλήσουμε μὲ λεπτομέρειες».

Τόσο ἡ Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου ὅσο καὶ τὰ προαναφερθέντα ἱερὰ ἀντικείμενα ποὺ περιεῖχε θεωροῦνται τύποι τοῦ ὑπερφυσικοῦ τοκετοῦ τῆς παρθένου Μαρίας, ὅπως ἀναφέρει καὶ ἕνας ἐκκλησιαστικὸς ὕμνος· Χαῖρε ἡ τῆς χάριτος πηγή· χαῖρε ἡ κλῖμαξ καὶ πύλη οὐράνιος· χαῖρε ἡ λυχνία καὶ στάμνος χρυσῆ, καὶ ὄρος ἀλατόμητον, ἡ τὸν ζωοδότην Χριστὸν τῷ κόσμῳ κυήσασα. (Παρακλητική, πρῶτος ἦχος, ἀναστάσιμος κανὼν τῆς Κυριακῆς, θεοτοκίον τῆς πρώτης ᾠδῆς.)

Ὁ ᾿Ιωάννης Ζωναρᾶς ἐξηγεῖ γιατί ἡ σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου θεωρεῖται προτύπωσι τῆς Θεοτόκου·

«᾿Αφοῦ (ὁ Θεὸς) τοὺς ἔδωσε τὶς παλαιὲς διατάξεις, καὶ ἀνάμεσά τους τὸν περίφημο δεκάλογο, κατασκευάστηκε ἡ Σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου, ἡ ὁποία μόλις ὡλοκληρώθηκε, καλύφτηκε ἀπὸ τὴν νεφέλη· αὐτὰ βεβαίως προεικονίζουν τὴν ἔνσαρκο παρουσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἀνάμεσά μας· διότι ἡ μὲν σκηνὴ ἦταν προτύπωσι τῆς ἁγίας παρθένου καὶ θεομήτορος· ἡ δὲ νεφέλη πρωτύπωσι τῆς ἐπιφοιτήσεως καὶ ἐπισκιάσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος σὲ ἐμᾶς, ἀφοῦ ὁ Κύριος μὲ ἀνέκφραστο τρόπο μέσῳ τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος κατοίκησε στὴν μήτρα της. Αὐτὴν τὴν ἱστορία εἶχε στὸν νοῦ του ὁ μελῳδὸς καὶ λέει πρὸς τὴν Θεοτόκο ὅτι ἀνεδείχθη σκηνὴ ἁγία, στὴν ὁποία κατασκήνωσε ὁ Κύριος. Διότι ἐσύ, λέει, ἀνεδείχθης πλατύτερη καὶ ἀπ' τοὺς οὐρανούς, καὶ ἔτσι μπόρεσες νὰ δεχτῇς αὐτὸν ποὺ δὲν χωρᾷ σ' ὅλη τὴν κτίσι, τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ. Πράγματι μόνον ἡ Θεοτόκος ἀνεδείχθη ἁγία σκηνή· διότι καὶ σὲ ἄλλους ἐπεφοίτησε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, σὲ πατριάρχες (τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης) καὶ σὲ προφῆτες, ἀλλὰ σ' ἐκείνους δὲν κατασκήνωσε τὸ ἴδιο τὸ θεῖο Πνεῦμα, ἀλλὰ τὰ χαρίσματά του, τὰ ὁποῖα κι ἐκεῖνα πνεύματα λέγονται κατὰ τὸν ᾿Ησαΐα, ὅπως πνεῦμα συνέσεως καὶ πνεῦμα σοφίας. Σὲ σένα λοιπὸν μόνη Αὐτὸς εἰσῆλθε, ὅπως ὁ Γαβριὴλ σοῦ εἶπε κατὰ τὴν ὥρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ· Θὰ ἔρθῃ ἐπάνω σου τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καὶ ἡ δύναμι τοῦ Ὑψίστου, δηλαδὴ ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος· διότι ὁ Χριστὸς καλεῖται ἐπίσης Θεοῦ δύναμις καὶ Θεοῦ σοφία»[2].

 



[1] Κωνσταντίνου Σιαμάκη, «Μελέτες», τεῦχος 6, Θεσσαλονίκη, ᾿Ιανουάριος 2010, σελ. 73-74.

[2] Περιοδικὸ «῾Ο Ἄθως», ἐν Ἀθήναις 1920. ᾿Εδῶ ἡ ἑρμηνεία τοῦ Ζωναρᾶ δίνεται σὲ μετάφρασι.