᾿Απαράδεκτες ἀλλοιώσεις
στὸ ᾿Ορθόδοξο ῾Αγιολόγιο
Διονυσίου ᾿Ανατολικιώτου
δρος φιλοσοφικῆς σχολῆς Ἀθηνῶν,
πτυχιούχου κοινωνικῆς θεολογίας
symbole@mail.com
Βρισκόμαστε στὴν ῾Ελλάδα, σὲ μία χώρα ποὺ εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μὲ τὴν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία. ῞Οσο κι ἂν αὐτὴ ἡ ἀλήθεια ἀκούγεται σὲ κάποιους σὰν κάτι τὸ πολὺ δυσάρεστο, ὅμως αὐτοὶ οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι ποὺ ἀντιπαθοῦν ἢ καὶ ἐχθρεύονται τὴν ᾿Εκκλησία, δὲν ἔχουν κανένα ἀπολύτως πρόβλημα νὰ ἀπολαμβάνουν καθημερινὰ στὴν ζωή τους πολλὲς εὐεργεσίες, ποὺ ὀφείλονται στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν ᾿Εκκλησία του, ὅπως εἶναι ἡ ἑβδομαδιαία ἀργία τῆς Κυριακῆς, οἱ διάφορες ἐτήσιες ἀργίες ἄλλων χριστιανικῶν ἑορτῶν, τὰ ἑόρτια ἐπιδόματα στοὺς ἐργαζομένους, τὰ κοινωνικὰ ἐπιδόματα σὲ πτωχούς, ἀναπήρους, γονεῖς, ἀρρώστους κλπ..
Στὴν ῾Ελλάδα ἡ καθημερινότητα τῶν ἀνθρώπων, πιστῶν καὶ ἀπίστων, ἡ κοινωνική τους ζωή, οἱ δημόσιες ἀργίες καὶ οἱ ἐθνικὲς ἑορτές, γενικὰ ὁ κύκλος ἐργασιῶν καὶ διακοπῶν καὶ πολλὲς ἄλλες λεπτομέρειες ἐπηρεάζονται καθοριστικὰ ἀπὸ τὸ ἑορτολόγιο τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας. ᾿Ακόμη καὶ οἱ δῆθεν ἄθεοι καὶ ἄπιστοι στὴν ῾Ελλάδα γιορτάζουν τὴν ὀνομαστική τους ἑορτὴ τὴν ἡμέρα ποὺ εἶναι ἡ μνήμη τοῦ ὁμωνύμου τους ἁγίου, π.χ. τοῦ ἁγίου ᾿Ανδρέου, τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τοῦ ἁγίου ᾿Αλεξίου, τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου, τοῦ ἁγίου Νικολάου κλπ.. Οἱ ἀργίες τοῦ Πάσχα καὶ τῆς Δευτέρας τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος τηροῦνται σύμφωνα μὲ τὸ ὀρθόδοξο ἑορτολόγιο· αὐτὸ ἰσχύει ἐπίσης γιὰ τὸ Δεκαπενταύγουστο, τὶς ἁργίες τῶν Χριστουγέννων, τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, καὶ ἄλλες.
῞Οπως λοιπὸν τὰ διάφορα ἡμερολογιακὰ εἴδη συντάσσονται στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ὄχι στὴν κινεζικὴ ἢ στὴν ἰνδική, ἀναγράφουν τὶς ὧρες τῆς ἀνατολῆς καὶ τῆς δύσεως τοῦ ἡλίου γιὰ τὴν ῾Ελλάδα καὶ ὄχι γιὰ τὴν ᾿Αγγλία ἢ τὸ Περοῦ, καὶ παραθέτουν διάφορες ἄλλες πληροφορίες σύμφωνα μὲ τὴν ἐνημέρωσι τοῦ ᾿Εθνικοῦ ᾿Αστεροσκοπείου τῆς ῾Ελλάδος καὶ ὄχι τῆς ᾿Ιταλίας ἢ τοῦ Καζαξτάν, ἔτσι ἀκριβῶς θὰ περίμενε κανεὶς νὰ παραθέτουν τὸ ἑορτολόγιο ποὺ τηρεῖται ἐπισήμως στὴν ῾Ελλάδα, δηλαδὴ τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας. Τὰ τελευταῖα χρόνια ὅμως ἂν προσέξῃ κανεὶς τὰ διάφορα ἡμερολογιακὰ εἴδη ποὺ κυκλοφοροῦν στὸ ἐμπόριο (ἀτζέντες, ἡμερολόγια τσέπης, τοίχου, συλλόγων, ἑταιριῶν, ἰδιωτῶν κ.λπ.), θὰ διαπιστώσῃ διάφορες αὐθαίρετες ἀλλαγὲς καὶ ἀλλοιώσεις τοῦ ἑορτολογίου, ποὺ ξεκινοῦν ἀπὸ ἀπροσεξίες καὶ τυπογραφικὰ λάθη καὶ φτάνουν μερικὲς φορὲς μέχρι τὴν ἀσυδοσία καὶ τὴν ἀσέβεια.
Γιὰ παράδειγμα σὲ κάποιο ἡμερολόγιο στὶς 14 φεβρουαρίου σημειώνεται ὅτι δῆθεν εἶναι τοῦ «ἁγίου Βαλεντίνου», ἐνῷ κάποια ἄλλη ἔκδοσι ἀναφέρει γιὰ τὴν ἴδια ἡμέρα 2 «Βαλεντίνους ἁγίους»! Νὰ τοὺς ἑκατοστήσουν! Στὴν πραγματικότητα ὅμως ἐκείνη τὴν ἡμέρα δὲν ὑπάρχει κανένας ἅγιος μὲ τέτοιο ὄνομα (Βαλεντῖνος) στὸ ἁγιολόγιο τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας οὔτε μάρτυς οὔτε ἐπίσκοπος.
Ἅγιοι μὲ τὸ ὄνομα Οὐαλεντῖνος καὶ Οὐαλεντίνη ὑπάρχουν στὸ ὀρθόδοξο ἁγιολόγιο, ἀλλὰ σὲ ἄλλες ἡμερομηνίες, ὄχι στὶς 14 φεβρουαρίου. Τὰ ὑπόλοιπα εἶναι ἀπαράδεκτα. Νὰ διευκρινίσω ἐδῶ ὅτι τὸ ὄνομα Οὐαλεντῖνος ἢ Οὐαλεντίνη εἶναι τὸ ἴδιο μὲ τὸ Βαλεντῖνος ἢ Βαλεντίνη· ἡ προφορὰ μόνο ἀλλάζει λίγο, ὅπως ἂς ποῦμε ὁ ᾿Ιωάννης καὶ ὁ Γιάννης εἶναι ἐπίσης τὸ ἴδιο ὄνομα. ῾Επομένως στὶς 14 φεβρουαρίου ἅγιος Βαλεντῖνος δὲν ὑπάρχει. Αὐτὸς ποὺ ἀναφέρεται συχνὰ πυκνὰ τὶς τελευταῖες δεκαετίες στὶς στῆλες διαφόρων κοσμικῶν ἐντύπων καὶ ῥαδιοτηλοπτικῶν μέσων δὲν εἶναι κάποιος ἅγιος, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα εἶναι ὁ θεὸς Βάαλ τῶν ἀρχαίων εἰδωλολατρῶν. Ἔχουν δημοσιευτῆ καὶ σχετικὰ ἄρθρα γι᾿ αὐτὸ τὸ θέμα.
Πρόσφατα μάλιστα μὲ ῥώτησε κάποιος μὲ ἀπορία· «Δηλαδὴ δὲν εἶναι οὔτε κἂν τοῦ ῥωμαιοκαθολικοῦ ἑορτολογίου;» ᾿Αλλὰ τί μᾶς ἐνδιαφέρει τὸ ἑορτολόγιο τῶν ῾Ρωμαιοκαθολικῶν ἢ τῶν Κοπτῶν ἢ τῶν ᾿Αρμενίων ἢ τῶν Συροϊακωβιτῶν ἢ τῶν Μονοφυσιτῶν ἢ τῶν ᾿Αγγλικανῶν; Αὐτοὶ στὰ δικά τους ἡμερολόγια εἶναι ἐλεύθεροι βεβαίως νὰ ἀναγράφουν τὸ δικό τους ἁγιολόγιο καὶ ἑορτολόγιο μὲ τὸν τρόπο ποὺ ἐπιθυμοῦν· ἐδῶ ὅμως ἀναφερόμαστε στὴν συντριπτικὴ πλειονότητα τῶν ἡμερολογιακῶν εἰδῶν ποὺ ἀπευθύνονται στὸ εὐρὺ ἑλληνικὸ κοινό, τὸ ὁποῖο κοινό, ὅπως εἶπα καὶ στὴν ἀρχή, ἀκολουθεῖ ὄχι μόνον θρησκευτικῶς ἀλλὰ καὶ κοινωνικῶς καὶ κρατικῶς τὸ ὀρθόδοξο ἑορτολόγιο, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ πόσο κοντὰ ἢ μακριὰ ἀπὸ τὴν ᾿Εκκλησία εἶναι ὁ κάθε ῞Ελληνας προσωπικά. Ἂν καὶ πάλι στὴν πραγματικότητα καὶ στὰ ἡμερολόγια τῶν μὴ ᾿Ορθοδόξων τέτοιος ἅγιος κανονικὰ δὲν ὑπάρχει. ῞Ολα τ᾿ ἄλλα εἶναι παραμύθια τῆς Χαλιμᾶς τῶν τελευταίων δεκαετιῶν. Εἶναι γνωστὸ ἄλλωστε ὅτι οἱ αἱρετικοὶ δὲν ἔχουν οὔτε ἱερὸ οὔτε ὅσιο· δὲν τὸ ἔχουν σὲ τίποτε αὔριο νὰ ἰσχυριστοῦν ὅτι ὑπάρχει ἅγιος Τιραμόλα καὶ ἁγία Νταίζυ Ντάκ!
᾿Απὸ τὴν ἄλλη εἶναι ἀσφαλῶς εὐνόητο ὅτι πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἡμερολόγια δὲν τὰ ἀγοράζουν ἀποκλειστικῶς ἄνθρωποι τῆς ᾿Εκκλησίας, οὔτε γνῶστες τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας. Εἶναι πιθανὸν λοιπὸν γιὰ τὶς 14 φεβρουαρίου κάποιοι ἐκδότες νὰ θέλουν νὰ σημειώνουν ὅτι τότε εἶναι ἡ δῆθεν «παγκόσμια ἡμέρα τῶν ἐρωτευμένων» καὶ ὅ,τι ἄλλο σχετικό. Κατανοῶ τὴν ἀνάγκη νὰ ἱκανοποιοῦνται οἱ ἀπαιτήσεις τῶν πελατῶν τους. Φυσικὰ καὶ μποροῦν νὰ τὸ κάνουν, ἀλλὰ ὄχι σὰν χριστιανικὸ ἑορτολόγιο. Πρέπει νὰ ὑπάρχουν καὶ ὅρια. Θὰ μποροῦσαν νὰ βρεθοῦν ἄλλες ἐναλλακτικὲς λύσεις, π.χ. μπορεῖ ἄνετα νὰ μπαίνῃ σὲ ἀτζέντες καὶ ἐπιτραπέζια ἡμερολόγια μία σελίδα μὲ διάφορες παγκόσμιες ἡμέρες, ὅπου μεταξὺ τῶν ἄλλων θὰ σημειώνεται καὶ αὐτὴ ποὺ τοὺς ἐνδιαφέρει.
Ἂς δοῦμε ὅμως μερικὰ ἀκόμη παραδείγματα ἑορτολογικῶν ἀλλοιώσεων.
Στὶς 18 μαρτίου ἕνα ἑλληνικὸ ἡμερολόγιο τοίχου γράφει ὡς ἁγιολόγιο· «᾿Εδουάρδου βασιλέως τῆς ᾿Αγγλίας»!! Αὐτὸ μόνο καὶ τίποτε ἄλλο! Τὸ κοιτάζω καλὰ καλά, γιὰ νὰ βεβαιωθῶ ὅτι δὲν μὲ γελοῦν τὰ μάτια μου, καὶ ἀναρωτιέμαι: Γιὰ ὄνομα τοῦ θεοῦ! ποῦ τὸ βρῆκαν αὐτό; σὲ κανένα ἀγγλικανικὸ ἡμερολόγιο; Τόσα ὀνόματα ἁγίων ὑπάρχουν στὶς 18 τοῦ μηνός, αὐτὸ τὸ ἄκυρο ἀπὸ ποῦ προέκυψε; Πότε καταργήθηκε ἀπὸ τὶς 18 μαρτίου ἡ μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Κυρίλλου ἀρχιεπισκόπου ᾿Ιεροσολύμων, τοῦ περίφημου συγγραφέως τῶν Κατηχήσεων; Ἢ μήπως ὑπάρχουν τόσοι ᾿Εδουάρδοι στὴν ῾Ελλάδα, ποὺ ἔπρεπε νὰ καταργηθῇ τὸ ἐπίσημο ἁγιολόγιο, νὰ ἀφαιρεθῇ τὸ ὄνομα τοῦ ἱεροῦ Κυρίλλου ᾿Ιεροσολύμων καὶ νὰ ἀναγραφῇ μόνον ὁ ἄγνωστος στὰ ἀρχαῖα ἁγιολόγια ᾿Εδουάρδος;
Σύμφωνα μὲ τὰ μηναῖα τῆς ᾿Εκκλησίας μας, τὴν ἴδια ἡμέρα (18 μαρτίου) πλὴν τοῦ Κυρίλλου ᾿Ιεροσολύμων τιμῶνται ἐπίσης «οἱ ἅγιοι μύριοι μάρτυρες, τοὺς αὐχένας τμηθέντες»· καὶ ἀκόμη εἶναι ἡ μνήμη «τῶν ἁγίων μαρτύρων Τροφίμου, Εὐκαρπίωνος καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς». ῞Ολα τὰ ἄλλα ὀνόματα –στὴν καλλίτερη περίπτωσι– εἶναι ἀνεπίσημες ἀναφορὲς ἢ νεώτερες εἰκασίες καὶ ἔρευνες, ποὺ σὲ καμμία περίπτωσι δὲν ἀντικαθιστοῦν τὸ ἐπίσημο ἁγιολόγιο. Τὸ πολὺ πολὺ νὰ χρησιμοποιηθοῦν συμπληρωματικά, ἐὰν καὶ ἐφόσον ὑπάρχῃ χῶρος γιὰ συμπλήρωμα.
Στὶς 25 ἰανουαρίου εἶναι γνωστὸ ὅτι εἶναι ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως. Τὴν ἴδια ἡμέρα σημειώνεται σὲ κάποια ἑορτολόγια ἀμφιβόλου ἀκριβείας καὶ ἡ μνήμη κάποιας «ἁγίας Μαργαρίτας», ἡ ὁποία ἀπουσιάζει ἐντελῶς ἀπὸ τὰ ἐπίσημα ὀρθόδοξα ἑορτολόγια. Καμμία ἔγκυρη πληροφορία δὲν ὑπάρχει γιὰ τὴν ὕπαρξί της καὶ τὸν βίο της, ἀλλὰ πολλοὶ θέλουν νὰ βλέπουν τὸ ὄνομά της στὴν συγκεκριμένη ἡμερομηνία. ῞Ομως τὸ ὀρθόδοξο ἑορτολόγιο τὸ κανονίζει ἡ ἴδια ἡ ᾿Εκκλησία βέβαια καὶ ὄχι ἡ κάθε ἀγράμματη ἢ μικρόμυαλη γιαγιὰ ποὺ θέλει π.χ. νὰ δημιουργηθῇ σώνει καὶ καλὰ ἁγία Παναγιώτα ἢ ἁγία Κωνσταντῖνα, διότι ἔτσι ἔτυχε νὰ λένε τὴν ἐγγονή της! Καὶ τέλος πάντων ὅποιες χριστιανὲς γυναῖκες ἔχουν τὸ ὄνομα Μαργαρίτα καὶ θέλουν νὰ ἔχουν μία ὀνομαστικὴ ἑορτή, ὑπάρχει στὴν 1η Σεπτεμβρίου ἡ ἁγία Μαργαρίτα ἡ ὁσιομάρτυς, μία ἀπὸ τὶς 40 γυναῖκες μάρτυρες ποὺ τιμῶνται ἐκείνη τὴν ἡμέρα καὶ ἡ μνήμη τους σημειώνεται στὸ μηναῖο τῆς ᾿Εκκλησίας.
Σὲ κάποια ἡμερολόγια σημειώνεται σὰν ἐκκλησιαστικὴ γιορτὴ ἡ... τσικνοπέμπτη! Σὲ ἄλλη περίπτωσι κάποιος θέλοντας νὰ ἐξουδενώσῃ τὸν πολιτικό του ἀντίπαλο, τὸν κατηγόρησε ὅτι δὲν γιορτάζει... τὰ κούλουμα! ῾Η τσικνοπέμπτη ὅμως καὶ τὰ κούλουμα δὲν εἶναι ἐκκλησιαστικὲς γιορτὲς ἀλλὰ πολιτιστικὰ καὶ κοινωνικὰ ἔθιμα τοῦ τόπου μας· δὲν μποροῦμε νὰ τὰ σημειώνουμε στὸ ἐκκλησιαστικὸ ἑορτολόγιο, ὅπως ἀκριβῶς δὲν σημειώνουμε τὰ καρναβάλια ἢ τὸ ψήσιμο τοῦ ὀβελία! Πολὺ παλιὰ εἶχα προτείνει σὲ κάποιον ἐκδότη, τοὐλάχιστον νὰ σημειώνῃ στὰ ἡμερολόγιά του τὴν τσικνοπέμπτη μέσα σὲ παρένθεσι καὶ μετὰ τὸ ἁγιολόγιο, δηλαδὴ ἀφοῦ τελειώσουν τὰ ὀνόματα τῶν ἁγίων τῆς ἡμέρας.
Δὲν λείπουν καὶ οἱ περιπτώσεις «δημιουργίας» ἀνυπάρκτων ἁγίων, ἢ κατασκευῆς ψευδῶν ἑορτῶν πρὸς ἐξαπάτησι τῶν πιὸ εὐκολόπιστων. Σὲ μία περίπτωσι μάλιστα κάποιος δὲν δίστασε νὰ φτιάξῃ ὁλόκληρη ἀκολουθία γιὰ τὸν ἀνύπαρκτο «ἅγιο Μενέλαο»!
Δύο πολὺ διαδεδομένα σφάλματα εἶναι οἱ ἀκολουθίες τοῦ Μεγάλου Κανόνος καὶ τοῦ ᾿Ακαθίστου ῞Υμνου. ῞Ολα σχεδὸν τὰ ἡμερολόγια κάνουν λόγο γιὰ «Τετάρτη τοῦ Μεγάλου Κανόνος» καὶ «Παρασκευὴ τοῦ ᾿Ακαθίστου ῞Υμνου». Ἂν κοιτάξουμε ὅμως τὸ λειτουργικὸ βιβλίο τοῦ Τριῳδίου, θὰ δοῦμε τὸ σωστό, ποὺ εἶναι «Πέμπτη τοῦ Μεγάλου Κανόνος» καὶ «Σάββατον τοῦ ᾿Ακαθίστου ῞Υμνου». Μπορεῖ οἱ ἀκολουθίες αὐτὲς νὰ διαβάζωνται ἀποβραδὶς στὶς παραμονές, ὅμως ἡ προηγιασμένη τοῦ μεγάλου Κανόνος γίνεται τὴν πέμπτη, καὶ ἡ λειτουργία τοῦ ᾿Ακαθίστου τελεῖται τὸ σάββατο. Τὸ μπέρδεμα γίνεται, διότι οἱ πολλοὶ δὲν γνωρίζουν ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἡμέρα ἀρχίζει ἀπὸ τὸ βράδυ τῆς προηγούμενης. Δηλαδὴ τὸ βράδυ τοῦ σαββάτου ἀνήκει στὴν κυριακὴ καὶ ὁ ἑσπερινὸς εἶναι ἀναστάσιμος. Τὸ λάθος εἶναι σοβαρό, σὰν νὰ λέμε ὅτι τὸ Πάσχα εἶναι στὸ Μέγα Σάββατο, ἐπειδὴ τελοῦμε τὴν ἀκολουθία ἀπὸ τὴν νύχτα. Πρέπει οἱ ὑπεύθυνοι τῶν ἡμερολογίων τὴν μὲν τετάρτη νὰ ἀναγράφουν κανονικὰ πρῶτα τὸν ἅγιο τῆς ἡμέρας καὶ μετὰ μέσα σὲ παρένθεσι νὰ σημειώνουν (Μέγας Κανών), καὶ στὴν Πέμπτη νὰ σημειώνουν πρῶτα «Τοῦ Μεγάλου Κανόνος» καὶ μετὰ τὸν ἅγιο τῆς ἡμέρας. ᾿Αντιστοίχως καὶ τὴν παρασκευὴ νὰ ἔχουν πρῶτα τὸν ἅγιο τῆς ἡμέρας καὶ μετὰ σὲ παρένθεσι: (᾿Ακάθιστος ῞Υμνος), ἐνῷ τὸ σάββατο πρῶτα θὰ γράφουν «Τοῦ ᾿Ακαθίστου Ὕμνου» καὶ μετὰ τὸν ἅγιο τῆς ἡμέρας. Καὶ στὶς 4 πρῶτες παρασκευὲς τῆς Τεσσαρακοστῆς, στὸ τέλος τοῦ ἁγιολογίου, θὰ πρέπει μέσα σὲ παρένθεσι νὰ σημειώνουν: (Α΄ ἢ Β΄ κλπ. Χαιρετισμοί).
Νὰ πῶ ἐδῶ ὅτι εἶναι πιθανὸν νὰ τύχῃ κάποια χρονιὰ ποὺ ὁ Μέγας Κανὼν δὲν ἀνήκει οὔτε στὴν Τετάρτη οὔτε στὴν Πέμπτη τῆς Ε΄ ἑβδομάδος τῶν νηστειῶν ἀλλὰ στὴν Τρίτη! Γίνεται δηλαδὴ μετάθεσι τῆς ἀκολουθίας του καὶ ψάλλεται νωρίτερα, τὴν Τρίτη ἐκείνης τῆς ἑβδομάδος. ῾Η περίπτωσι δὲν εἶναι συχνὴ καὶ οἱ περισσότεροι ἐκδότες τὴν ἀγνοοῦν, ἂν καὶ προβλέπεται ξεκάθαρα ἀπὸ τὸ τυπικὸ τῆς ᾿Εκκλησίας. Θυμοῦμαι μία χρονιὰ ποὺ εἶχε τύχει αὐτὴ ἡ περίπτωσι, καὶ οἱ περισσότεροι ἐκδότες ἀπὸ ἄγνοια σημείωναν τὴν ἴδια ἡμέρα ὅτι ἦταν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τοῦ Μεγ. Κανόνος, πρᾶγμα ἀδύνατον!
Γενικῶς εἶναι πολὺ πιθανὸ σὲ κάποιο ἔτος (κυρίως τὴν περίοδο τοῦ Τριῳδίου καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου) νὰ γίνῃ μετάθεσι κάποιας ἀκολουθίας ἁγίου μία ἡμέρα πρὶν ἢ μετὰ τὴν συνήθη ἡμερομηνία μνήμης του. Γιὰ παράδειγμα ὅλοι ξέρουν ὅτι ἂν τὸ Πάσχα τύχῃ ἀπὸ 23 ἀπριλίου καὶ μετά, ἡ ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Γεωργίου μετατίθεται γιὰ τὴν δευτέρα τῆς διακαινησίμου. Σ᾿ αὐτὴν τὴν τελευταία περίπτωσι εἶναι πολὺ πιθανὸ νὰ χρειαστῇ νὰ μετατεθῇ καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Μάρκου ἀπὸ τὶς 25 ἀπριλίου στὴν τρίτη τῆς διακαινησίμου. Σὲ κάποιες ὅμως σπάνιες περιπτώσεις (μετὰ τὴν καθιέρωσι τοῦ νέου ἡμερολογίου) μπορεῖ νὰ συμβῇ τὸ ἑξῆς παράδοξο· ἡ μὲν ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Γεωργίου νὰ μετατεθῇ ἀπὸ τὶς 23 ἀπριλίου στὴν δευτέρα τῆς διακαινησίμου, ἡ ἀκολουθία ὅμως τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου νὰ μὴ μετατεθῇ, ἀλλὰ νὰ ψαλῇ στὶς 25 ἀπριλίου μαζὶ μὲ τέλεσι προηγιασμένης! Ἔτσι ἡ μεταγενέστερη (ἡμερολογιακὰ) ἀκολουθία ψάλλεται πρὶν ἀπὸ τὴν προγενέστερη! Τὸ γιατί γίνεται αὐτὸ δὲν εἶναι ἐδῶ ὁ κατάλληλος χῶρος καὶ χρόνος νὰ τὸ ἀναλύσω. Μᾶς ἐνδιαφέρει ὅτι συνήθως οἱ διάφοροι ἐκδότες ἡμερολογίων, ποὺ ἔχουν μεσάνυχτα ἀπὸ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις, γράφουν ἐσφαλμένως στὶς ἀτζέντες καὶ τὰ ἡμερολόγια ποὺ ἐκδίδουν ὅτι μετατίθεται καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Μάρκου, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ γίνεται ἀλαλοὺμ μεταξὺ ἐκκλησιαστικοῦ τυπικοῦ καὶ ἰδιωτικῶν ἡμερολογίων! Σὲ μία τέτοια χρονιὰ ἀπόρησα καὶ λυπήθηκα, ὅταν διαπίστωσα ἀπὸ προσωπικὴ ἔρευνα ὅτι πολλοὶ ἱερεῖς, ἀκόμη καὶ περιοχὲς ὁλόκληρες, ἀντὶ νὰ ἀκολουθήσουν τὸ σωστὸ ποὺ σημειωνόταν στὸ ἐπίσημο καὶ ἀναλυτικὸ τυπικὸ τῆς ᾿Εκκλησίας, προτίμησαν νὰ ἀκολουθήσουν τὸ ...ἡμερολόγιο τσέπης τοῦ Ρ ἢ τοῦ Σ ἀνεύθυνου καὶ ἀνίδεου ἔμπορου ἐκδότου!
᾿Απὸ αὐτὲς τὶς πολὺ λίγες ἐπισημάνσεις καταλαβαίνει κανεὶς ὅτι τὸ ἑορτολόγιο τῆς ᾿Εκκλησίας ποὺ ἀναγράφεται κάθε χρόνο στὰ ἡμερολόγια δὲν εἶναι κάτι ἁπλὸ καὶ εὔκολο οὔτε πρέπει νὰ ἀντιμετωπίζεται μὲ ἐπιπολαιότητα. Οἱ κληρικοὶ καὶ οἱ καθηγητὲς ἁγιολογίας ὀφείλουν νὰ διδάσκουν τὸ σωστὸ ἁγιολόγιο καὶ νὰ μεταδίδουν τὶς βασικὲς ἀρχὲς ποὺ τὸ διέπουν. Διότι ὅλες οἱ ἑορτὲς δὲν εἶναι τῆς ἰδίας βαρύτητος καὶ ὅλοι οἱ ἅγιοι δὲν εἶναι τῆς αὐτῆς τάξεως. Οἱ δεσποτικὲς ἑορτὲς προηγοῦνται, κατόπιν εἶναι οἱ θεομητορικές, οἱ κινητὲς ἑορτὲς συμπλέκονται μὲ τὶς σταθερές, κλπ.. Εἰδικὰ οἱ ἅγιοι κατατάσσονται σὲ διάφορες ὁμάδες (ἀπόστολοι, προφῆτες, πατέρες καὶ διδάσκαλοι, ἱεράρχες, μάρτυρες, ὅσιοι, δίκαιοι, κλπ.) καὶ ἡ ἀναγραφή τους γίνεται μὲ βάσι κάποιους κανόνες· π.χ. τοὺς ἀρχαιότερους καὶ σημαντικώτερους ἁγίους τοὺς βάζουμε πρώτους· τοὺς νεώτερους καὶ τοὺς ἀμφιλεγόμενους στὸ τέλος. ῾Υπάρχουν βέβαια καὶ ἄλλοι κανόνες, ἀλλὰ ἐδῶ δὲν κάνουμε μάθημα ἁγιολογίας.
Οἱ ἐκδότες ἀπὸ τὴν δική τους μεριὰ πρέπει νὰ ἔχουν ἐξειδικευμένους συνεργάτες, κατὰ προτίμησιν θεολόγους μὲ καλὲς γνώσεις ἁγιολογίας, λειτουργικῆς καὶ τυπικοῦ, ποὺ θὰ ἀναλαμβάνουν ὑπεύθυνα νὰ διορθώνουν τὰ ἡμερολόγια σύμφωνα μὲ τὸ κατ᾿ ἔτος ἑορτολόγιον τῆς ᾿Εκκλησίας. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὸ ἑορτολόγιο ἄνθρωποι ἄγευστοι τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας καὶ ἐν πολλοῖς ἀλιβάνιστοι! Οὔτε βεβαίως ἐπιτρέπεται ὁ κάθε ἕνας, ποὺ δὲν γνωρίζει βασικὰ πράγματα, νὰ ἀνοίγῃ τὸ διαδίκτυο καὶ νὰ μαζεύῃ ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ ὅ,τι βρίσκει μπροστά του κατὰ τύχη καὶ κατὰ βούλησι!
Τὸ διαδίκτυο εἶναι ἀνεύθυνο, καθότι ἀνεξέλεγκτο, ἰδίως οἱ πολλὲς ἰδιωτικὲς προσπάθειες. Μπορεῖ ἁπλοὶ ἄνθρωποι νὰ ἔχουν καλὲς προθέσεις, δὲν ἀρκεῖ ὅμως αὐτό· χρειάζεται καὶ ἡ ἐξειδικευμένη γνῶσι. ῾Υπάρχουν βέβαια ἐκκλησιαστικὲς ἱστοσελίδες (ἐκκλησιῶν, μητροπόλεων, μονῶν κλπ.) οἱ ὁποῖες εἶναι προσεγμένες καὶ παρέχουν γενικὰ σωστὴ πληροφόρησι· τὸ πρόβλημα ὅμως ἀκόμη καὶ μὲ αὐτὲς εἶναι ὅτι συνήθως τὶς χειρίζονται ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν μὲν τὶς τεχνικὲς γνώσεις τῆς πληροφορικῆς, ἀλλὰ ὄχι καὶ τὶς θεολογικὲς γνώσεις γι᾿ αὐτὰ τὰ θέματα. ῾Οπότε συχνὰ παρατηροῦνται κάποιες ἀνακρίβειες. Σίγουρα ὅμως αὐτὲς οἱ ἱστοσελίδες εἶναι πολὺ πιὸ προσεγμένες ἀπὸ ἄλλες ἀντίστοιχες διαδικτυακές, ποὺ εἶναι ἰδιωτικὲς καὶ ἀνεξέλεγκτες καὶ συχνὰ ἀνήκουν σὲ ἀνθρώπους ἄσχετους μὲ τὰ θέματα γιὰ τὰ ὁποῖα γράφουν. Σὰν νὰ ἔβαζε στὴν ἱστοσελίδα του ὁδηγίες γιὰ ἰατρικὰ θέματα κάποιος ποὺ δὲν εἶναι γιατρὸς ἢ σὰν νὰ μάζευε ἀπὸ τὸ διαδίκτυο προτάσεις μαγειρικῆς ἕνας, ποὺ δὲν ἔχει μπῆ σὲ κουζίνα ποτέ του!
Γενικὰ ὄχι μόνον οἱ κληρικοὶ καὶ οἱ θεολόγοι ἀλλὰ καὶ κάθε πιστὸς ποὺ ἔχει τὶς εἰδικὲς γνώσεις πάνω σ᾿ αὐτὸ τὸ θέμα ὀφείλει νὰ μὴ μένῃ ἀπαθὴς στὶς ἐπιχειρούμενες συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα ἀλλοιώσεις τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἑορτολογίου. Οἱ ἔχοντες γνῶσιν ἂς ἐνημερώνωνται, ἂς διαμαρτύρωνται, ἂς ἐλέγχουν. Οἱ ὑπόλοιποι χριστιανοὶ ὅταν διαπιστώνουν ὅτι κάποια ἡμερολόγια δὲν ἔχουν τὸ σωστὸ ἑορτολόγιο, ἂς τὰ ἀποφεύγουν. Σήμερα εὐτυχῶς ὑπάρχουν πολλὲς ἐπιλογές.
Οἱ διάφοροι ἐκδότες ἡμερολογιακῶν εἰδῶν χρησιμοποιοῦν ἀνενόχλητοι γιὰ τοὺς ἐμπορικούς των σκοποὺς τὸ ἑορτολόγιο τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ἀποκομίζουν κέρδος, ζοῦν ἀπὸ αὐτὸ οἱ ἴδιοι καὶ οἱ οἰκογένειές των, ἀποκτοῦν κῦρος, ἐπηρεάζουν ἀνθρώπους. Τοὐλάχιστον ἂς σεβαστοῦν αὐτὸ ποὺ τοὺς προσδίδει τόσα ὀφέλη, χωρὶς νὰ τοὺς ζητάῃ τίποτε!
«᾿Εκκλησιολόγος», φ. 505, 25/3/2017