᾿Αρχαῖοι φιλόλογοι

᾿Αρχαῖοι φιλόλογοι

Δημοσίευσηαπό Dionysios » Παρ 06 Φεβ 2009, 15:47:57

Στὸ ἑλληνικὸ ἔθνος ἀρχαιότερος φιλόλογος ποὺ μαρτυρεῖται εἶναι ὁ Προναπίδης ὁ Ἀθηναῖος. ἔζησε γύρω στὸ 550 π.Χ., καὶ ἔργο του ἦταν ἡ ἐπὶ Πεισιστράτου ἐπιμελημένη ἔκδοσι τῶν Ὁμηρικῶν Ἐπῶν Ἰλιάδος καὶ Ὀδυσσείας (Σχολιαστὴς Διονυσίου Θρᾳκός, 6 GrammaticiGraeci 1,3,190-1. Cicero, Deorat. 3,34. Ἀνθολ. παλ. 11,442. Σούμμα, λ. Ὅμηρος). δὲν γνωρίζουμε τίποτε ἀπὸ τὴ δουλειά του, ἀλλὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι τὰ Ὁμηρικὰ Ἔπη κατὰ ῥαψῳδία καὶ στὴ γλῶσσα, ὅπως μᾶς σῴζονται σήμερα, εἶναι ἐπιλογὴ τοῦ Προναπίδου.

Φιλόλογος μετὰ τὸν Προναπίδη ἦταν τὸν Ε΄ π.Χ. αἰῶνα ὁ φυσικὸς φιλόσοφος Δημόκριτος, οἱ ῥητοροδιδάσκαλοι Τισίας καὶ Κόραξ, καὶ οἱ σοφισταὶ Πρωταγόρας, Πρόδικος, καὶ Γοργίας (Διογένης Λαέρτ. 9, 49· 52). κι ἀπὸ τὸ ἔργο αὐτῶν περισώθηκαν λίγα ἀποσπάσματα καὶ λίγες εἰδήσεις.

Μεγάλος φιλόλογος καὶ οὐσιαστικὰ ἱδρυτὴς τῆς φιλολογίας καὶ μάλιστα τῆς γραμματολογίας καὶ τῆς κριτικῆς κειμένων εἶναι τὸν Δ΄ π.Χ. αἰῶνα ὁ Ἀριστοτέλης. ἔκανε τὴν κριτικὴ ἔκδοσι τῶν δυὸ Ὁμηρικῶν Ἐπῶν, τὴν ἐκ τοῦ νάρθηκος διόρθωσιν· λέγεται ἔτσι, ἐπειδὴ ὁ Μ. Ἀλέξανδρος, γιὰ χάρι τοῦ ὁποίου τὴν ἔκανε, τὴ φύλαγε σ’ ἕναν πολύτιμο νάρθηκα (=κουτί), λάφυρο ἀπὸ τ’ ἀνάκτορα τοῦ Δαρείου. ἀπ’ αὐτὴ τὴν ἔκδοσι κατάγεται τὸ σημερινὸ κείμενο τοῦ Ὁμήρου (Στράβων 13,1,27 (594). Πλούταρχος, Ἀλέξ. 8,2). ἀπὸ τὰ φιλολογικὰ ἔργα τοῦ Ἀριστοτέλους σῴζονται δυό, ἡ Ῥητορικὴ καὶ τὸ Περὶ ποιητικῆς.

Μετὰ τὸν Ἀριστοτέλη εἶναι οἱ μεγάλοι Ἀλεξανδρινοὶ φιλόλογοι, μεγαλείτεροι ἀπὸ τοὺς ὁποίους εἶναι κατὰ μὲν τ’ ἀλεξανδρινὰ χρόνια οἱ Ζηνόδοτος Ἐφέσιος, Καλλίμαχος Κυρηναῖος, Ἐρατοσθένης Κυρηναῖος, Ἀριστοφάνης Βυζάντιος, Ἀρίσταρχος Σαμόθρᾳξ, Κράτης Μαλλώτης (τῆς σχολῆς τοῦ Περγάμου) καὶ Διονύσιος Θρᾷξ, κατὰ δὲ τὰ ἑλληνορρωμαϊκὰ οἱ Ἀπολλώνιος Δύσκολος καὶ Ἡρῳδιανός, πατέρας καὶ γιός. οἱ ἓξ πρῶτοι ἦταν κυρίως ὁμηρισταί, καὶ σ’ αὐτοὺς ὀφείλουμε τὰ Ὁμηρικὰ Ἔπη κατὰ λέξι, ἐνῷ στὸν Ἀριστοτέλη κατὰ στίχο. τὸ σημερινό τους κείμενο δηλαδὴ πέρασε διαδοχικῶς ἀπὸ τὴν κριτικὴ ἐπιμέλεια τοῦ Προναπίδου, τοῦ Ἀριστοτέλους, καὶ τῶν ἓξ Ἀλεξανδρινῶν, καὶ κυρίως τοῦ Ζηνοδότου, τοῦ Ἀριστοφάνους, καὶ τοῦ Ἀριστάρχου. ὁ Διονύσιος εἶναι ὁ θεμελιωτὴς καὶ πρῶτος συντάκτης τῆς ἑλληνικῆς γραμματικῆς. μέρη τοῦ λόγου, γένη, κλίσεις, ἀριθμοί, πτώσεις, πρόσωπα, συζυγίες, φωνές, ἐγκλίσεις, χρόνοι ὡς ἔννοιες καὶ ὡς λέξεις - ὅροι εἶναι ὅλα δικά του. ὅταν λέμε οὐσιαστικόν, ἀντωνυμία, ῥῆμα, οὐδέτερον, δευτέρα κλίσις, πληθυντικός, ὀνομαστική, δοτική, τρίτον πρόσωπον, πρώτη συζυγία, ἐνεργητικὴ φωνή, ὑποτακτική, ἀπαρέμφατον, ἐνεστώς, παρακείμενος, καὶ ἄλλα τέτοια, εἶναι ὅλα τοῦ Διονυσίου. κατ’ οὐσίαν θεμελίωσε καὶ τὶς γραμματικὲς ὅλων τῶν κλιτῶν γλωσσῶν, ἐν μέρει δὲ καὶ τῶν ἀκλίτων. ὁ Ἀπολλώνιος κι ὁ Ἡρῳδιανὸς προχώρησαν σὲ πιὸ προηγμένα γραμματικὰ συντακτικὰ καὶ γλωσσολογικὰ ζητήματα. ὁ Ἡρῳδιανὸς διατύπωσε πληρέστερα ἀπ’ ὅλους τὸ βασικὸ κανόνα τῆς συνθέσεως τῶν ῥημάτων, τὸν ὁποῖο ἄλλοι ὠνόμασαν «χρυσὸ κανόνα τοῦ Scaliger», ἀλλ’ ὅπως ἀπέδειξα (Βασικὸς κανόνας τῆς συνθέσεως τῶν ῥημάτων, Θεσσαλονίκη 1993, σ. 56-66), πρέπει νὰ λέγεται «χρυσὸς κανόνας τοῦ Ἡρῳδιανοῦ».
Μεγάλοι φιλόλογοι ἐμφανίστηκαν καὶ κατὰ τὰ βυζαντινὰ χρόνια, ὅπως οἱ Ἰωάννης Χρυσόστομος, Ἡσύχιος, Φώτιος, Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης ὁ μέγας ὁμηριστής, Γεώργιος Χοιροβοσκός, καὶ οἱ ἀνώνυμοι συντάκτες τῶν σχολίων στὰ κείμενα ἀρχαίων ποιητῶν καὶ συγγραφέων, καὶ λεξικογράφοι τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης ποὺ ἔζησαν μεταξὺ Β΄ καὶ ΙΒ΄ αἰῶνος.

Κωνσταντῖνος Σιαμάκης, φιλόλογος, δρ θεολογίας
«Μελέτες 1», Θεσσαλονίκη 2008
(http://www.philologus.gr)
Άβαταρ μέλους
Dionysios
 
Δημοσ.: 3950
Εγγραφη: Πέμ 11 Σεπ 2008, 21:30:05
Τοποθεσια: ᾿Αθῆναι

Επιστροφή στην Γενικὰ φιλολογικά

Μελη σε συνδεση

Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση : Δεν υπάρχουν εγγεγραμμένα μέλη και 1 επισκέπτης

cron