από Ιωαννίδης Δημήτριος » Σάβ 24 Ιαν 2009, 14:29:40
12) Ήχοι, μελοποιοί, μουσικά βιβλία και θεωρητικά
Αλλά ας έρθουμε στους Μελοποιούς.
Με βάση τον κανόνα της Θεωρίας, ότι οι Τελικές Καταλήξεις, είναι ένα από τα κύρια γνωρίσματα ενός Ήχου και ότι πρέπει να γίνονται στον Φθόγγο της Βάσεως, παρατηρούμε τα εξής :
1. Ο Ιωάννης ο Κουκουζέλης, στις περίφημες συνθέσεις του « Τον Δεσπότην κσι Αρχιερέα » και « Άνωθεν οι Προφήται », φαίνεται ότι αγνοεί τον Κανόνα και καταλήγει στον Εναρμόνιο Γα και στον Πα αντίστοιχα.
2. Ο Ιωάννης ο Πρωτοψάλτης, στο αργό Πασαπνοάριο του Βαρέος Ήχου, καταλήγει στον Πα.
3. Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός και ο Ιάκωβος ο Πρωτοψάλτης, στα Κεκραγάρια και Πασαπνοάριά τους του Δ΄. Ήχου ( Άγια ), καταλήγουν στον Κε.
4. Ο Παναγιώτης ο Κηλτζανίδης ( ο επιλεγόμενος λόγω καταγωγής Προυσσαεύς ), έχει μία Δοξολογία σε Δ΄. Ήχο Φθορικό, η οποία καταλήγει στον Ζω. Αυτό στάθηκε αφορμή, να κυκλοφορήσει ο αείμνηστος Στανίτσας, το γνωστό σαν Φεραχνάκ Τρισάγιο και Δύναμις. Το Φεραχνάκ όμως, είναι παράγωγο του Βαρέος Ήχου και δεν έχει καμία σχέση, με τον Δ΄ είτε Διατονικό, είτε Φθορικό. Βέβαια, όπως έχουμε προαναφέρει, υπάρχουν τα αστροπελέκια, τα οποία υποστηρίζουν, ότι επειδή το Μάθημα αρχίζει με την Φθορά του κάτω Νη (της Βάσεως δηλαδή του Πλαγίου Δ΄) ανήκει στον Πλάγιο του Δ΄. Δεν μας λένε όμως τίποτα για την πληθώρα των Μαθημάτων, που αρχίζουν με Φθορά και άλλο Ήχο ( όπως η Δοξολογία του Γρηγορίου Σουζινάκ, Άνωθεν οι Προφήται, Τον Δεσπότην και Αρχιερέα κ.λ.π. ).
Επίσης, έχουμε στον πλάγιο του Α΄., τελικές Κατάλήξεις στον Δι και ο Ιάκωβος ο Πρωτοψάλτης, στο Ζ΄. Εωθινό του, καταλήγει στον άνω Νη.
Αλλά ας πάμε ακόμα πάρακάτω.
Τι επικρατεί και ψάλλεται σήμερα στους Ιερούς Ναούς ;
Στα Αναστασιματάρια Πέτρου, Ιωάννου και Γρηγορίου, σε όλους τους Ήχους σχεδόν, βρίσκουμε κάποια αρμονία μεταξύ των Κεκραγαρίων – Πασαπνοαρίων με τα Στιχηρά τους. Και λέμε σχεδόν, γιατί στον Γ΄ , Δ΄ και Βαρύ Ήχο, έχουμε σοβαρές διαφορές.
Στους δύο Εναρμόνιους ( Γ΄ και Βαρύ ), τα μέν Κεκραγάρια – Πασαπνοάρια είναι Στιχηρηρικά, ενώ τα Στιχηρά τους, είναι Ειρμολογικά.
Στον Δ΄ Ήχο, τα Κεκραγάρια – Πασαπνοάρια έχουν Βάση τον Πα. Τα Στιχηρά, τον Βου. Επίσης παρατηρούμε, την αλλαγή του Φθόγγου των τελικών Καταλήξεων, στα Στιχηραρικά Μέλη. Δηλαδή, από τον Πα της Βάσεως, στον Βου της Καταλήξεως. Με την ευκαιρία αυτή, αναφέρουμε, ότι και τα Στιχηραρικά του Πλαγίου Α΄. , έχουν άλλο Φθόγγο για Βάση και άλλον για Κατάληξη.
Παρομοίως και τα Τριαδικά του Όρθρου, τα « Προστασία των Χριστιανών » και « Πρεσβεία θερμή », όπως και πολλά άλλα Τροπάρια του Β΄. Ήχου, κάνουν Κατάληξη στον Βου.
Αυτά, για τα καταγεγραμμένα, γιατί υπάρχουν και παράξενα, από την Παράδοση κατ’ ευθείαν.
Το « Υπερευλογημένη » και το « Σήμερον σωτηρία », εκ Παραδόσεως, ψάλλονται το μέν πρώτο σε καθαρό Β΄. Ήχο, το δέ δεύτερο, σε Δ΄. Χρωματικό.
Και όμως είναι και τα δυό γραμμένα, σε όλους τους Ήχους. Από πού βγήκε η Παράδοση και γιατί παραποιείται ;
Δυστυχώς, εάν καθίσουμε να ψάξουμε και να λεπτολογήσουμε τα πράγματα, όπως τα έχουμε κληρονομήσει, θα βρούμε πάρα πολλά ακόμα, που χρειάζονται εξηγήσεις.
Ας επανέλθουμε όμως στα σημερινά Θεωρητικά και χωρίς να κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάκτυλό μας και σ’ αυτό της μετριότητάς μας.
Όλα είναι αντιγραφές των παλαιών λανθασμένων Θεωριών και επομένως, περιέχουν τα ίδια λάθη και γεννούν τις ίδιες αμφιβολίες, για τους μερακλήδες και επίμονους ερευνητές. Όλοι και όλοι μας, ακολούθησαν και ακολουθούμε καλή τη πίστη, τους αοιδίμους Διδασκάλους, με την πεποίθηση ότι γνώριζαν. Γι’ αυτό μόχθησαν, μέτρησαν, συνέταξαν και καθόρισαν τα πάντα με σοφία, χωρίς να λάβουμε υπ’ όψη μας, τις ίδιες τους ομολογίες, δισταγμούς και γιατί όχι, αδυναμίες.
Πιστεύοντας, ότι πάντα ισχύει το ρητό « Ερευνάτε τας Γραφάς », έτσι υποστηρίζουμε ότι πρέπει να γίνει, για να βελτιωθεί η Μουσική μας, να απαλειφθούν οι ασάφειες και να διορθωθούν επιτέλους αυτές οι γραφές.
Κάνουμε λοιπόν έκκληση, σε όλους τους επαϊοτες. Διδασκάλους, Μουσικολόγους, Θεωρητικούς και γιατί όχι και σε Εκτελεστές. Έλληνες και ξένους. Να καθίσουν κάτω και να βάλουν σε τάξη τη Θεωρία της Μουσικής μας. Κάποτε ο Μεγας Κων/νος, μάντρωσε όλους τους Αρχιερείς και Επισκόπους σε ένα μέρος και τους είπε, ότι δεν θα φύγει κανένας από κεί, εάν δεν βάλουν τάξη στα θέματα της Χριστιανικής Θρησκείας.
Σήμερα αν δεν υπάρχει ο Κων/νος, δεν μπορεί να βρεθεί κάποιος άλλος, προκειμένου να κάνει το ίδιο, για να διορθωθούν τα περίεργα της Μουσικής μας ;
Ας μην ξεχνάμε κάτι βασικό. Αυτές οι ασάφειες και η διαφορά διδασκαλίας, από Σχολή σε Σχολή ( και εδώ δεν εννοούμε βέβαια τα Ωδεία, όπου εκεί, το μόνο που μπορούν να μάθουν οι μαθητές, είναι η Ευρωπαϊκή και όχι η Βυ-ζαντινή Μουσική ) και από Δάσκαλο σε Δάσκαλο, μας έχουν φέρει στο επίπεδο που βρισκόμαστε σήμερα.
Όταν ο κάθε μαθητής, ακούει το Δάσκαλό του να του λέει το κάθε τι, με έναν τρόπο και ακούγοντας κάποιον άλ-λον συνάδελφό του, να εκτελεί διαφορετικά αυτά που έχει μάθει, άλλα όχι όμως όπως του τα είχε πεί ο Δάσκαλός του, περνάει τον άλλο για μουσικά αμόρφωτο.
Το ίδιο γίνεται με όλους μας. Η καραμέλα που πιπιλάμε συνέχεια, είναι ότι « Οι άλλοι, δεν τα λένε όπως τα ξέρουμε εμείς ». Και απ’ αυτό το σημείο και μετά, αρχίζει η φαγω-μάρα μεταξύ μας, με αποτέλεσμα, να υποβλέπει ο ένας τον άλλο και γιατί όχι, στήνοντας παγίδες ή απλώς κατηγορώντας τους άλλους, προκειμένου να μειώσουμε απέναντι στους άλλους τον Συνάδελφο, τον οποίο βλέπουμε όχι σαν Συνάδελφο, αλλά σαν αντίπαλο.
Το ρεζουμέ δέ της υπόθεσης, είναι ότι δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε τίποτα, με αποτέλεσμα λόγω αυτής της φαγωμάρας μας, να μην ενδιαφέρεται ούτε το Κράτος, αλλά ούτε και αυτή η επίσημη Εκκλησία, για το μέλλον και τις επιδιώξεις μας.
Εάν ακούσουμε 10 Ψάλτες να ψάλλουν το ίδιο Μάθημα, θα ακούσουμε 10 διαφορετικές εκτελέσεις.
Εάν θέτουμε ένα ερώτημα σε 10 Θεωρητικούς, για κάποιο θέμα, θα πάρουμε 10 διαφορετικές απόψεις.
Πώς θα σβήσουν λοιπόν όλα αυτά ;
Πώς θα παραδεχτούμε τις Θεωρητικές γνώσεις των άλλων, όταν οι πηγές που αντλούμε αυτές τις ίδιες τις γνώσεις, βασίζονται πάνω σε λάθος εκτιμήσεις και βρίθουν αντιφάσεων ;
Ας σοβαρευτούμε λοιπόν και αντί να προσπαθούμε να εφεύρουμε καινούργιες Γραφές και Σημειογραφίες, ή να λανσάρουμε καινούργια τερτίπια στον τρόπο έκφρασης της Μουσικής μας, πράγματα που πιστεύουμε όλοι μας, προξενούν μεγαλύτερο μπλέξιμο από αυτό που υπάρχει, ας καθίσουμε όλοι μας, ο καθένας με τις δυνάμεις που διαθέτει και ας προσπαθήσουμε να διορθώσουμε τα κακώς ή καλώς κείμενα.
Μόνο έτσι, ίσως να δούμε άσπρη μέρα.
Ας ρίξουμε μια ματιά στην Ευρωπαϊκή Μουσική.
Όχι για να μπερδευτούμε και μ’ αυτήν, όπως με την ευλογία και ανοχή του Κράτους και της Εκκλησίας, οι μαθητές σήμερα της Βυζαντινής Μουσικής στα Ωδεία, έχουν μπερδευτεί με τα Διαστήματα της Ευρωπαϊκής Μουσικής, τα οποία σε καμιά περίπτωση, δεν συμβαδίζουν με αυτά της Βυζαντινής, αλλά για να δούμε και να διαπιστώσουμε, πόσο τεκμηριωμένη είναι. Εάν βάλουμε όχι 10 ή 100 ή 1000 εκτελεστές, να αποδώσουν ένα κομμάτι, όλοι θα πούν και θα ακούσουμε το ίδιο πράγμα. Γιατί όχι και εμείς, με την απείρως πλουσιότερη και τελειότερη Μουσική μας ;
Τέλος, σημειώνουμε ότι ίσως κάποιοι, δεν θα θελήσουν να παραδεχτούν τις επισημάνσεις μας.
Εάν έχουν να προτείνουν άλλα περί του εναντίου, εύγε τους. Θα μας δώσουν μεγάλη χαρά.
Εάν όμως δεν έχουν αντίθετες προτάσεις και εξακολουθούν να μην δέχονται αυτά που είπαμε, αδιαφορούμε γι’ αυτούς και φέρνουμε στο μυαλό, τα λόγια του Κοραή :
« Πρίν επιχειρήσει τις να συμβουλεύση διόρθωσιν στραβών έργων, πρέπει να προβλέπει και τον μέλλοντα απαραιτήτως πόλε-μον, από τους όσων η τιμή και η ευτυχία, κρέμαται και τρέφεται από τα στραβά και αντί να ελπίζει – πράγμα αδύνατον – ειρήνην από αυτούς, χρεωστεί να ακολουθεί το έργον του ατάραχα, αρκούμενος εις την εύνοιαν των ωφελουμέ-νων από αυτό ».
Είναι γνωστό όμως σε όλους, ότι στην μακρόχρονη ανάμειξή μας, τόσο στα του Αναλογίου, όσο και στις κάθε είδους συναναστροφές μας, με ανθρώπους διαφορετικών τάξεων και ενδιαφερόντων, ουδέποτε δείξαμε δειλία, προκειμένου να στηλιτεύσουμε κάθε τι το στραβό, που έπεφτε κατά καιρούς στην αντίληψή μας. Άλλωστε οι διάφορες χαρακτηριστικές επωνυμίες που μας έχουν κατά καιρούς προσάψει, όπως « Δύσκολος », « Ασυμβίβαστος », « Αντάρτης » κ.λ.π. , μαρτυρούν του λόγου το ασφαλές.
Με το ίδιο λοιπόν θάρρος και γνωρίζοντας ότι θα πούν εις βάρος μας πολλά και ότι ίσως χάσουμε και αυτή την εκτίμηση πολλών, δυστυχώς όμως κοντόφθαλμων καιροσκόπων και παρ’ ότι ακολουθούμε και εμείς όπως έχουμε τονίσει κατ’ επανάληψιν την πεπατημένη, βροντοφωνάζουμε άλλη μιά φορά :
Γρηγορείτε.
Πρέπει οπωσδήποτε να διορθώσουμε ότι μπορούμε, βρί-σκοντας λύσεις ή εξηγήσεις, προκειμένου να μην χαρακτη-ριστούμε από τις επερχόμενες γενεές, σαν φερέφωνα των Θεωριών των προκατόχων μας, μαζί και των σφαλμάτων τους και ως εκ τούτου, αδαείς και αγράμματοι.
Γ Ε Ν Ο Ι Τ Ο
Δημήτριος Ιωαννίδης
Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως