ΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ
ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΑΣ
1) Τονικά διαστήματα
Είναι γνωστό σε όλους μας, ότι η Βυζαντινή Μουσική, αυτή η υπέροχη μουσική, που κληρονομήσαμε από τους Πατέρες μας, παρουσιάζει σε πολλά μέρη ασάφειες.
Παρουσιάζει καταστάσεις, οι οποίες διδάσκονται αναλογα με την αντίληψη, την παιδεία και τα « πιστεύω » κάθε Διδασκάλου και όχι βάσει τεκμηριωμένων θέσεων.
Έτσι, συναντάμε περιπτώσεις αντικρουόμενες από ορισμένους, οι οποίες όνως, υποστηρίζονται φανατικά από άλλους.
Τι φταίει ; Γιατί αυτός ο κυκεώνας των απόψεων ;
Γιατί δεν λέμε και να πιστεύουμε όλοι τα ίδια ;
Από πού αντλεί ο καθένας τις απόψεις του, πάνω στα θέματα της Μουσικής και τελικά, ποιά είναι αυτή η ίδια η Μουσική μας ;
Ποιές είναι οι βάσεις της ; Ποιές οι πηγές της ; Από που γίνεται η άντληση των σωστών ή λαθεμένων απόψεων ;
Όλα αυτά, είναι προβλήματα που μας απασχόλησαν από πολύ παλιά και θέλουμε να πιστεύουμε, ότι το ίδιο συμβαίνει και με Σας.
Ας δούμε λοιπόν διεξοδικά, τι μας λέει η ίδια η Μουσική μας. Η Μουσική του Δαμασκηνού των Βυζαντινών, η οποία όπως γνωρίζουμε πολύ καλά όλοι μας, έχει τις ρίζες της, στην Αρχαία Ελληνική Μουσική.
Οι αοίδιμοι και σεβαστοί Μουσικοδιδάσκαλοι Χρύσανθος, Γρηγόριος και Χουρμούζιος, παίρνοντας τα βασικά στοιχεία της Μουσικής από τα Αρχαία Ελληνικά Συγγράμματα, πα-ραδέχτηκαν ότι ο Μείζων Τόνος, ισούται με 12 Μόρια. Το Τριτημόριο με 4 και το Τεταρτημόριο με 3.
Το ίδιο μας λέει ξεκάθαρα και ο Ευκλείδης, λέγοντας :
« Υποτίθεται Τόνος εις 12 ελάχιστα Μόρια διαιρούμενος,
ών έκαστον Δωδεκατημόριον Τόνου καλείται. Αναλόγως δέ τω Τόνω και τα λοιπά Διαστήματα. Το μέν γάρ Ημιτόνιον εις 6, η δέ Δίεσις η Τεταρτημόριος εις 3, η δέ Τριτημόριος εις 4. Όλον δέ διά τεσσάρων ( δηλαδή το Τετράχορδον ) εις 30 Μόρια ».
Έτσι οι τρείς Διδάσκαλοι, συμφωνούν με τους Αρχαίους για τον Μείζονα Τόνο, το Τριτημόριο και το Τεταρτημόριο, ενώ διαφωνούν κατά το Ημιτόνιο και την Διαπασών Κλίμακα.
Εκτός όμως από τον Ευκλείδη, υπάρχουν και άλλοι πολλοί, οι οποίοι δίνουν 6 Μόρια στο Ημιτόνιο και 72 για την πλήρη Διαπασών Κλίμακα.
Έτσι έχουμε τον Αριστείδη τον Κυντιλιανό να μας λέει ότι : « Το δέ δι΄ οκτώ, καλείται μέν Διαπασών, διατίθεται δ’ εκ Τόνων 6, Ημιτονίων 12 ( δηλαδή 6 Χ 12 = 72 ) ».
Τα ίδια όμως, μας λέει και ο Γέρων ο Βακχείος : « Η Διαπασών εκ Τόνων 6 συνέστηκε ». Άρα εφ’ όσον ο Τόνος έχει 12 Μόρια 6 Χ 12 = 72, οπότε συμφωνεί και αυτός.
Και ενώ όλοι οι Αρχαίοι Μουσικολόγοι, παραδέχονται και συμφωνούν ότι η διαίρεση της Διαπασών, αντιστοιχεί με 72 Μόρια και το Ημιτόνιο με 6, έρχονται οι αοίδιμοι Διδάσκαλοι και χωρίς κανέναν ουσιώδη λόγο, κανόνα ή απόδειξη, καθορίζουν την μεν Διαπασών σε 68 Μόρια, το Ημιτόνιο σε 7 και τον Ελάσσονα Τόνο σε 9.
Εάν μαθηματικώς τα 6 Μόρια, γίνονται 7, τα 9 δεν πρέ-πει να γίνουν 10 ½ ; Άλλωστε αφού όρισαν το Ημιτόνιο του Ημιολίου σε 7 Μόρια, γιατί στο Ημιτόνιο του Ημιολίου στον Πλ. Του Β΄. ( δηλαδή στο Διάστημα Βου – Γα ), έδωσαν 6 μόνο Μόρια και το έκαναν 18, ενώ έπρεπε να είναι 12 + 7 – 19 ;
Επίσης, ενώ οι Αρχαίοι όρισαν το Τετράχορδο σε 30 Μόρια, που βασίστηκαν οι σεβαστοί Διδάσκαλοι και όρισαν τούτο σε 28 ;
Τι συμπεραίνουμε απ’ αυτό ;
Ότι ή οι Αρχαίοι καθόρισαν την Κλίμακα σε 72 Τμήματα, ή οι Διδάσκαλοι υπολογίζοντας κακώς τους Αρχαίους όρους, έσφαλαν. Και χωρίς προβληματισμό, κατάλήγουμε στο συμπέρασμα, ότι οι καθ’ όλα σεβαστοί μας Διδάσκαλοι, έκαναν σφάλματα και μάλιστα πολλά.
Η βεβαιότητα αυτή, προκύπτει από τα ίδια τα λόγια των Μουσικοδιδασκάλων μας, οι οποίοι λένε :
« Αν θέλει τις να γνωρίση δι’ αριθμών τα Διαστήματα του καθ’ ημάς Διατονικού Γένους εν τω Διαπασών συστήματι, λέγομεν, ότι ούτως εύρομεν αυτά, εγγύτερον της αληθείας » ( Μ. Θεωρητικόν Χρυσάνθου, σελίδα 97, παράγραφος 226 ).
Ομοίως και ο Θεόδωρος Φωκαέας, μας λέει στο Θεωρητικό του στη σελίδα 58 : « Αυτά εξηκριβώσαμεν. Αν άλλος τις μετέπειτα ήθελεν εύρει τι περισσότερον, θέλομεν γνωρίσει μεγίστην χάριν εις αυτόν, διά την γενησομένην ωφέλειαν εις τους φιλομούσους ».