Μουσικός Πανδέκτης «Ζωῆς»

[Dionysios]

Γιὰ τὰ ὅποια λάθη ὑπάρχουν στὸν 8τομο μουσικὸ πανδέκτη τῆς «Ζωῆς» δὲν νομίζω ὅτι πρέπει νὰ κατηγορήσουμε τὴν ἴδια τὴν ἀδελφότητα οὔτε ὅλες τὶς ἀδελφότητες συλλήβδην. μία τέτοια γενίκευσι νομίζω ὅτι ἀδικεῖ τὴν πραγματικότητα.

Δὲν ἔχουν ὅλες οἱ ὀργανώσεις οὔτε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τῆς ἴδιας ὀργανώσεως τὶς ἴδιες ἀντιλήψεις γιὰ τὴν ψαλτική. θὰ ἔπρεπε κανεὶς νὰ κάμῃ συστηματικὴν ἔρευναν γιὰ ὅλες τὶς ὀργανώσεις καὶ ὅλους τοὺς ψάλτες τους, προτοῦ ἀποφανθῇ τελικῶς. προσωπικῶς ἔχω συμψάλει μὲ ἀνθρώπους «ὀργανωσιακούς» (ὁ χαρακτηρισμὸς μὲ εὐρεῖα ἔννοια καὶ κατὰ συνθήκην, διότι δὲν πολυσυμφωνῶ μὲ τέτοιες διακρίσεις), οἱ ὁποῖοι ἦσαν φανατικοὶ θαυμασταὶ τοῦ Πρίγγου καὶ τοῦ Στανίτσα! καὶ τοὺς θαύμασα κι ἐγὼ μὲ τὴν σειρά μου γιὰ τὴν πιστότητα τῆς ἐκτελέσεώς τους. καὶ ὑπάρχουν ἀπὸ τὴν ἄλλη πολλοὶ σφόδρα ἀντίθετοι στὶς ὀργανώσεις, ἀλλὰ ποὺ ἀρέσκονται ὄχι μόνον στὰ τρίφωνα τοῦ Σακελαρίδη ἀλλὰ καὶ σὲ καθαρὰ εὐρωπαϊκὴ τετραφωνία.

῾Η ἀντίθεσις στὰ ἀρχαῖα καὶ γενικῶς στὰ ἀργὰ μέλη, ἡ προτίμησις σὲ γλυκερὲς καὶ εὔπεπτες καὶ τραγουδιστικὲς μελῳδίες, τὸ ψευδοκατανυκτικὸ ὕφος, τὰ εὐρωπαϊκὰ διαστήματα, καὶ τὰ παρόμοια φαινόμενα εἶναι ἀποκλειστικότης τῶν «ὀργανωσιακῶν»;

Νομίζω λοιπὸν ὅτι εἶναι καλλίτερο νὰ πιάσουμε ἕναν ἕναν τόμο καὶ νὰ μιλήσουμε γιὰ τὰ θετικὰ ἢ τὰ ἀρνητικά του ἀπὸ μουσικῆς ἀπόψεως, νὰ ἐπισημανθοῦν συγκεκριμένα μουσικὰ λάθη, χωρὶς νὰ μπαίνουμε στὴν διαμάχη περὶ ὀργανώσεων καὶ τὰ τοιαῦτα. τὸ πρῶτο θὰ εἶναι ὠφέλιμο, τὸ δεύτερο δὲν βλέπω σὲ τί θὰ ὠφελοῦσε τὸ παρὸν διαδικτυακὸ βῆμα. οἱ ἐπιλογὲς ποὺ ἔγιναν στὸν μουσικὸ πανδέκτη τῆς «Ζωῆς» νομίζω ὅτι ἐκφράζουν ὄχι τὸν ἐκδοτικὸ φορέα ἀλλὰ τὸν ψάλτη ἢ τοὺς ψάλτας ποὺ εἶχαν τὴν ἐπιμέλεια καὶ ἔκαμαν τὶς ὅποιες διασκευές. ξέρει κανεὶς ποιοί ἦσαν;

(13/7/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Σημειώνω μερικὲς πληροφορίες καὶ σκέψεις ἐπὶ τῆς οὐσίας τοῦ θέματος.

1. Τὰ κρατήματα ἀπὸ τὸ «Θεοτόκε παρθένε» τοῦ Μπερεκέτου δὲν τὰ ἀφῄρεσαν οἱ «ὀργανωσιακοὶ» ἐκδόται τοῦ 8τομου μουσικοῦ πανδέκτου. αὐτὸ εἶναι παλαιότερη ἱστορία, καὶ ἔγινε πολὺ πρὶν κἂν ἱδρυθῆ ἡ «Ζωὴ» καὶ μάλιστα μὲ ἐντολὴ ἐπίσημης ἐκκλησιαστικῆς ἀρχῆς! ἂς ἔχωμε ἐπίσης ὑπόψει μας ὅτι ἡ «Ζωὴ» 1) ἐκυκλοφόρησε φωνοταινίαν μὲ τὸ «Θεοτόκε παρθένε» ψαλλόμενον ἀπὸ τὴν χορῳδίαν τοῦ ᾿Αντωνίου Μπελούση μὲ τὰ κρατήματα κανονικῶς, καὶ 2) ἡ αὐτὴ ὀργάνωσις ἐκυκλοφόρησε φωνοταινίαν μὲ τὸ «Θεοτόκε παρθένε» ψαλλόμενον ἀπὸ τὸν γνωστὸν πρωτοψάλτην Μανόλην Χατζημᾶρκον ἐπίσης μὲ τὰ κρατήματα πλήρη.

2. Τὰ ὅποια μέλη τοῦ Σακελαρίδη (σχετικῶς λίγα νομίζω) μπῆκαν στὸν 8τομο μουσικὸ πανδέκτη τῆς «Ζωῆς», διότι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη συνηθίζονταν πολὺ ἀπὸ τοὺς ψάλτες τῶν ᾿Αθηνῶν καὶ ἄλλων ἀστικῶν κέντρων (νομίζω γύρω στὰ 1935-1940; ἔχει κανεὶς περισσότερες πληροφορίες;). ὑπάρχουν ἐπίσης καὶ μέλη τοῦ Κωνσταντίνου Βυζαντίου, δοξαστικὰ τοῦ Γεωργίου ῾Ραιδεστηνοῦ καὶ ἄλλων παλαιῶν πρωτοψαλτῶν, ἀκόμη καὶ δοξαστικὰ τοῦ Νικολάου Γεωργίου (τοῦ πρωτοψάλτου τῆς ἁγίας Φωτεινῆς στὴν Σμύρνα), τὰ ὁποῖα πολλοὶ τὰ εἶδαν γιὰ πρώτη φορὰ στὴν συλλογὴ αὐτή. παρὰ τὸ ὅτι στὸν πρόλογο τοῦ πρώτου τόμου ὑπάρχει μία φανερὴ ὑποτίμησις (λεκτικὴ μόνο;) γιὰ τὰ ἀργὰ μέλη, τελικὰ στὴν συλλογὴ συμπεριλήφθηκαν ὄχι καὶ λίγα ἀργὰ καὶ ἀργοσύντομα κομμάτια.

3. Πόσοι ψάλτες δὲν εἶδαν γιὰ πρώτη φορὰ καὶ δὲν ἔψαλαν τὸ ἀργοσύντομο «Τῇ ὑπερμάχῳ» τοῦ Γεωργίου ῾Ραιδεστηνοῦ, τὸ «Νῦν αἱ δυνάμεις» σὲ βαρὺ τοῦ Κωνσταντίνου Βυζαντίου, τὸ «Γεύσασθε» ἐπίσης σὲ βαρὺ τοῦ Θεοδώρου Φωκαέως χάρις στὸν 1ο τόμο τοῦ 8τομου μουσικοῦ πανδέκτη τῆς «Ζωῆς»; ἀνήκει κι αὐτὸ στὰ ἀρνητικά; πόσοι θὰ εἶχαν στὰ χέρια τους μία συλλογὴ μὲ ἀργὲς δοξολογίες, πόσοι θὰ ἤξεραν τὶς δύο δοξολογίες τοῦ Γεωργίου Βιολάκη καὶ πολλὲς ἄλλες χωρὶς τὸν β΄ τόμο;

4. Σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ ἡ τετραφωνία διεκδικοῦσε μὲ δυναμικὸν τρόπον τὴν πρωτοκαθεδρία στοὺς ἑλληνικοὺς ναοὺς ἐξεδόθη αὐτὴ ἡ σειρὰ βυζαντινῆς (= ψαλτικῆς) μουσικῆς ἐνισχύοντας τὴν διάσωσί της καὶ τὴν ἐπικράτησί της ἔναντι τῆς τετραφωνίας. ἡ σαφὴς προτίμησις καὶ προβολὴ τῆς βυζαντινῆς ψαλτικῆς μὲ αὐτὴ τὴν 8τομη συλλογὴ ἐν μέσῳ ἀντιξόων συνθηκῶν, δὲν λαμβάνεται ὑπόψιν;

5. Τὴν ἐποχὴ ποὺ ἐκδόθηκε ὁ 8τομος μουσικὸς πανδέκτης τὰ βιβλία βυζαντινῆς (ψαλτικῆς) μουσικῆς ἦσαν σπάνια καὶ δὲν ὑπῆρχε κάποια ἄλλη σειρὰ πλήρης καὶ φτηνὴ καὶ χρηστικὴ γιὰ ὅλες τὶς ἀκολουθίες καὶ ὅλες τὶς ἡμέρες.

6. ᾿Εκδίδοντας τὸ ἀναστασιματάριον ἡ «Ζωὴ» ἔδωσε τὴν δυνατότητα στοὺς ψάλτες ἐκείνης τῆς ἐποχῆς νὰ διδαχτοῦν τὸ βασικὸ μουσικὸ βιβλίο τῆς ἐκκλησίας. ἀλλιῶς θὰ μάθαιναν διάφορες νεώτερες διασκευές, ποὺ ἤδη δὲν ἦσαν καὶ λίγες τότε. τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ ἄλλα μουσικὰ κομμάτια. ἀντὶ νὰ ψάλλουν χερουβικὰ καὶ κοινωνικὰ τοῦ Πέτρου, τοῦ Γρηγορίου, τοῦ Θεοδώρου (Φωκαέως), θὰ ἔψελναν ἀποκλειστικῶς νεώτερες διασκευὲς ἢ νεώτερες συνθέσεις, ὁπότε σήμερα θὰ «ἀνακαλύπταμε» ὄχι τὰ ἀργὰ μαθήματα τοῦ 17ου καὶ 18ου αἰῶνος καὶ παλαιότερα, ἀλλὰ αὐτὰ τοῦ Θεοδώρου Φωκαέως! ὑπῆρχαν βέβαια καὶ ἄλλοι ἐκδότες τέτοιων χρηστικῶν συλλογῶν, ποὺ βοήθησαν τὰ μέγιστα, ἀλλὰ ἐννοῶ ἐδῶ ὅτι καὶ ἡ διάδοσις τῶν τόμων τοῦ μουσικοῦ πανδέκτου μὲ τὰ κλασσικὰ μαθήματα ἦταν σημαντικὸ πρᾶγμα γιὰ ἐκείνη τὴν ἐποχή (διότι οἱ τόμοι ποὺ δὲν εἶχαν κλασσικὰ μαθήματα τελικὰ δὲν εἶχαν τέτοια διάδοσι, δὲν προτιμήθηκαν). καὶ οἱ ἐκδόσεις τῆς «Ζωῆς» ἦσαν πολὺ φθηνότερες ἀπὸ ἄλλες σύγχρονές τους· κι αὐτὸ πολὺ σημαντικό.

7. Οἱ μουσικὲς κυκλοφορίες φωνοταινιῶν (ἤχου) τῆς «Ζωῆς» μὲ ψαλτικὰ μαθήματα μὲ ἕνα μεγάλο ῥεπερτόριο, μὲ τὰ μαθήματα τοῦ ἐνιαυτοῦ ἀπὸ τὴν Μουσικὴ κυψέλη τοῦ Στεφάνου (καὶ ὄχι ἀπὸ τοὺς τόμους 5 καὶ 6 τῆς «Ζωῆς») ἦταν κι αὐτὸ ἀρνητικὸ πρᾶγμα; ὑπῆρχε καὶ ἡ συνεργασία τῆς «Ζωῆς» μὲ τὴν ἑταιρεία «Κολούμπια» τότε, ποὺ τῆς ἔδωσε μία πρωτοπορία στὶς κασσέτες ψαλτικῆς μουσικῆς, ὥστε κάποιοι πρωτοψάλτες (ἀνέφερα ἤδη τὸν Μανόλη Χατζημᾶρκο), νὰ προτιμήσουν νὰ ἐκδώσουν τὶς κασσέτες τους μέσῳ τῆς «Ζωῆς», καὶ μάλιστα ἐκτελῶντας μὲ πιστότητα κλασσικὰ κομμάτια, ποὺ ἴσως σήμερα νὰ μὴν εἴχαμε στὰ χέρια μας αὐτὲς τὶς ἐκτελέσεις τους.

8. ῾Η «Ζωὴ» μὲ τὸ ἀναστασιματάριον καὶ τὸν μουσικὸν πανδέκτη της ἀνεδείχθη καὶ σημαντικὸς παράγων (ἀπέκτησε κάποια «πρωτοκαθεδρία», γιὰ νὰ τὸ πῶ ἔτσι) στὴν στοιχειοθεσία (τυπογραφικὴ μέθοδο) βιβλίων βυζαντινῆς μουσικῆς. κάπου μεταξὺ 1930-1950.

9. Ἂς δοῦμε καὶ τὸ θεωρητικὸν τοῦ Δ. Γ. Παναγιωτοπούλου «Θεωρία καὶ πρᾶξις τῆς βυζαντινῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς», ἐκδόσεις «Σωτήρ». ὅταν πρωτοκυκλοφόρησε ἦταν σὲ πολλὰ κεφάλαιά του ἀνώτερο καὶ πολὺ πληρέστερο ἀπὸ ἄλλα θεωρητικὰ ποὺ εἶχαν ἤδη καθιερωθῆ καὶ κυκλοφοροῦσαν εὐρέως στὸν χῶρο, π.χ. σὲ σχέσι μὲ τὸ θεωρητικὸν τοῦ Μαργαζιώτη. ἀκόμη καὶ μέχρι πρόσφατα τὸ κεφάλαιο περὶ ὀρθογραφίας ἦταν ἀπὸ τὰ πληρέστερα καὶ καλλίτερα σὲ θεωρητικὸ τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς. αὐτὸς ποὺ τὸ ἔγραψε ἔκαμε συστηματικὴ ἐργασία μὲ ἀγάπη καὶ μεράκι στὰ κλασσικὰ μαθήματα τῆς ψαλτικῆς μας.

Μὲ τὰ παραπάνω στοιχεῖα, καὶ μὲ ἄλλα ποὺ ἐλπίζω νὰ ἔρθουν στὸ φῶς, νομίζω, γίνεται φανερὸ ὅτι δὲν ὑπάρχει μόνον ἀρνητικὴ ἢ μόνον θετικὴ προσφορὰ στὸ θέμα ποὺ ἐξετάζουμε. προσωπικῶς θεωρῶ ὅτι στὴν ἐποχὴ ἐκείνη οἱ μουσικὲς ἐκδόσεις τῆς «Ζωῆς» παρὰ τὶς ὅποιες ἀτέλειές τους γενικῶς ὠφέλησαν ἀρκετὰ τὴν ὑπόθεσι τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας μουσικῆς.

᾿Επαναλαμβάνω ὅτι θεωρῶ χρησιμώτερο νὰ ἐξετάσουμε συγκεκριμένα θέματα σὲ κάθε ἕναν τόμο. ἂς ποῦμε· α) σὲ ποιά σημεῖα ἔχουν ἀλλοιωθῆ ἢ διασκευασθῆ τὰ κλασσικὰ μαθήματα, β) ποῦ ὑπάρχουν ὀρθογραφικὰ ἢ ἄλλα λάθη (ἂν ὑπάρχουν), γ) κριτικὴ στὰ νεώτερα μαθήματα (διασκευὲς ἢ καὶ συνθέσεις) τῶν ψαλτῶν ποὺ ἐπιμελήθηκαν τὴν ἔκδοσι, καὶ λοιπά.

(13/7/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

῾Η ἀργὴ δοξολογία τοῦ ᾿Ιακώβου εἰς ἦχον Β΄ ἐκ παραδρομῆς δὲν ἐνετάχθη στὸν 2ο τόμο τῆς σειρᾶς «Μουσικὸς Πανδέκτης» τῆς ἀδελφότητος «Ζωή». εὑρίσκεται στὸν 8ο τόμο, Πεντηκοστάριον, στὸ τέλος τῆς κυριακῆς τῆς πεντηκοστῆς μὲ τὴν ἑξῆς ὑποσημείωσιν·
«Καταχωροῦμεν ἐνταῦθα τὴν δοξολογίαν ταύτην ὡς παραλειφθεῖσαν ἐκ τῆς σειρᾶς τῶν ἀργῶν δοξολογιῶν (τόμος β΄ Μουσικοῦ Πανδέκτου)».

(9/7/2008)


Σκέπτομαι, μόλις ὁλοκληρώσω μίαν μικρὰν ἔρευναν περὶ αὐτοῦ, νὰ κάμω σχετικὴν δημοσίευσιν. πάντως τὸ θέμα δὲν εἶναι καὶ τόσο ἁπλὸ ὅσο φαίνεται ἐξ ἀρχῆς. προκύπτουν συνεχῶς κάποια νέα στοιχεῖα, ὄχι πολλά, ἀλλὰ πάντως χρειάζονται ἀξιολόγησιν καὶ ἐπεξεργασίαν...

16/7/2008




copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

᾿Εξ ἀφορμῆς τῶν ἀνωτέρω παρατηρήσεών μου ἐλέχθη χάριν ἀστεϊσμοῦ ὅτι οἱ συγκεκριμένες ἐκδόσεις εἶναι τὰ ἀγαπημένα μου βιβλία! καὶ ἀπήντησα.

Μὲ συγχωρεῖτε πολὺ ἀλλὰ κάνετε λάθος! ἀπορῶ μάλιστα πῶς βγάλατε τέτοιο συμπέρασμα, ὅταν τόσο σὲ μηνύματά μου ἐδῶ... ὅσο καὶ σὲ ἄλλα κείμενά μου ἔχω μιλήσει μὲ σαφήνειαν γιὰ τὴν ἀξίαν καὶ ὑπεροχὴν τῶν κλασσικῶν μαθημάτων, ὅταν ἐπίσης ἔχω δημοσιεύσει καὶ ἐργασίες μου-μελέτες ἐπ᾿ αὐτῶν, καὶ ὅταν τέλος ἔχω συνεργαστῆ μὲ μία σειρὰ παραδοσιακῶν ψαλτῶν συμβάλλοντας ὅσον –καὶ ἐὰν– μποροῦσα εἰς τὴν ἀρτιωτέρα παρουσίασι τῶν μουσουργημάτων τους.

(16/7/2008)

[Dionysios]

Γιὰ τὰ ὀρθογραφικὰ λάθη τῆς ἐκδόσεως

Δὲν ξέρω ἂν εἶναι πολλὰ ἢ λίγα τὰ ὀρθογραφικὰ λάθη εἰς τὸν μουσικὸν πανδέκτην, ἀλλὰ ὑπάρχουν μερικὰ παράξενα λάθη, ποὺ δὲν ξέρω πῶς νὰ τὰ ἐξηγήσω ἢ ποῦ νὰ τὰ ἀποδώσω. ἐπὶ παραδείγματι εἶδα ἐπὶ ἑνὸς ὀλίγου νὰ σημειώνωνται ταυτοχρόνως καὶ βαρεῖα (στ᾿ ἀριστερὰ τοῦ ὀλίγου) καὶ ψηφιστόν (ὑπὸ τὸ ὀλίγον)! ἄραγε ποῦ ὀφείλεται αὐτό; εἰς τυπογραφικὸν ἀβλέπτημα; εἰς λάθος τοῦ ἐπιμελητοῦ; εἰς ἐσφαλμένην ἐκ τῶν ὑστέρων ἐπέμβασιν; ἀνεξιχνίαστον!

᾿Επίσης ὑπάρχουν ἐπεμβάσεις ἢ λάθη εἰς τοὺς χρόνους τῶν ὕμνων, εἰς τὴν χρονικὴν διάρκειαν ὡρισμένων συλλαβῶν. ὅταν ὁμιλῶ περὶ ὀρθογραφικῶν λαθῶν περιλαμβάνω καὶ αὐτά ὑπὸ εὐρυτέραν ἔννοιαν.

Εἰς τὴν παρατήρησιν ὅτι οἱ μουσικὲς θέσεις ποὺ ἔχουν χρησιμοποιηθῆ σὲ κάποιους τόμους εἶναι μπαλώματα ποὺ δὲν ταιριάζουν καθόλου μεταξύ τους.

Συμφωνοῦμε ἀπολύτως (100%). προφανῶς ὅμως αὐτὴ ἡ παρατήρησις δὲν ἰσχύει γιὰ ὅλους τοὺς τόμους ἢ γιὰ ὅλα τὰ μέλη. ὅπου ἀντιγράφουν μὲ πιστότητα παλαιὰ μέλη, οἱ θέσεις εἶναι σωστές· ὅπου διασκευάζουν ἢ συνθέτουν, δημιουργοῦνται προβλήματα καὶ ἀπορίες.

(16/7/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Δὲν γνωρίζω πῶς λειτουργοῦν καὶ διοικοῦνται οἱ διάφορες ὀργανώσεις καὶ ἀδελφότητες· καὶ προφανῶς ἐδῶ δὲν μᾶς ἐνδιαφέρουν οἱ λεπτομέρειες. σκέπτομαι ὅμως τὸ ἑξῆς· εἶναι ἀδελφότητες θεολόγων καὶ ὄχι ψαλτῶν ἢ μουσικολόγων· ἑπομένως δὲν γνωρίζουν ὅλοι μουσικήν· μᾶλλον οἱ περισσότεροι ἐκ τῶν μελῶν τῆς ὀργανώσεως εἰδικὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ποὺ κατηρτίσθη ἡ συλλογὴ τοῦ μουσικοῦ πανδέκτου (νομίζω περὶ τὸ 1930-1935) θὰ ἐγνώριζαν νὰ ψάλλουν ἐμπειρικῶς περισσότερον παρὰ μουσικῶς. ἡ ἔγκρισις τῆς συλλογῆς ὑπὸ τῶν διοικητικῶν ὀργάνων τῆς «Ζωῆς» θὰ ἔγινεν ἐπὶ τοῦ συνόλου, ἐπὶ τῆς ἰδέας, καὶ ὄχι «κατ᾿ ἄρθρον». δηλαδὴ ἐνεκρίθη μία συλλογὴ βυζαντινῆς μουσικῆς διὰ νὰ τὴν χρησιμοποιοῦν οἱ ψάλλοντες στοὺς ναοὺς καὶ οἱ σπουδάζοντες τὴν ψαλτικήν.

῾Η συλλογὴ κατηρτίσθη μᾶλλον ἀπὸ ἕνα πρόσωπον, τὸ ὁποῖον σίγουρα δὲν εἶναι ὁ ᾿Απόστολος Βαλληνδρᾶς, διότι τὸ 1935 ἦτο μόλις 12 ἐτῶν. ἡ δὲ συμμετοχὴ τοῦ ᾿Αποστόλου Βαλληνδρᾶ εἰς τὸ ἀναστασιματάριον καὶ τὸν δ΄ τόμον τῆς συλλογῆς (λειτουργία) εἶναι ἀρκετὰ μεταγενεστέρα.

῾Η εὐθύνη λοιπὸν τῆς ὀργανώσεως ἦτο, νομίζω, ἡ ἔγκρισις συλλογῆς Βυζαντινῆς μουσικῆς καὶ ὄχι τετραφώνου, κατὶ ποὺ ἀσφαλῶς ἦτο ὑπὲρ τῆς ψαλτικῆς σὲ ἐποχὴ ποὺ ἄλλοι, ἀκόμη καὶ ἐκκλησιαστικοὶ ταγοί, ἀκόμη καὶ πρὸς τὴν «Ζωὴν» εὐμενῶς διακείμενοι, σαφῶς ἐπροτιμοῦσαν τὴν τετραφωνίαν. καὶ οἱ μελῳδίες τοῦ Σακελλαρίδη ἐνετάχθησαν μονοφωνικῶς, ἐνῶ ἄλλοι «παραδοσιακοὶ» πρωτοψάλται δὲν ἐδίστασαν νὰ ἐκδώσουν στὸ ἴδιο βιβλίο μαζὶ μὲ τὰ μονοφωνικὰ βυζαντινὰ καὶ τρίφωνα εὐρωπαΐζοντα, τὸ ὁποῖο μάλιστα νομίζω ὅτι τὸ συνεχίζουν καὶ σήμερα ἀκόμη. μὲ αὐτὴν τὴν ἔκδοσιν ὅμως ἡ συγκεκριμένη ἀδελφότης ἔλαβε θέσιν ὑπὲρ τῆς πατροπαραδότου ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. ἦταν σὰν νὰ ἔλεγε· «αὐτὴ ἡ μουσικὴ εἶναι γιὰ τὸν ὀρθόδοξο χριστιανικὴ λατρεία καὶ ὄχι οἱ τριφωνίες ἢ οἱ τετραφωνίες. στὸν ναὸ πρέπει νὰ ψάλλωμε βυζαντινά». καὶ αὐτὸ ἐννοῶ, ὅταν λέγω ἀλλοῦ ὅτι θεωρῶ ὅτι αὐτὴ ἡ ἔκδοσις τελικῶς ἦτο μία θετικὴ προσφορὰ διὰ τὴν ὑπόθεσιν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας μουσικῆς παρὰ τὶς ὅποιες ἀτέλειές της. αὐτὸ μόνον ἐννοῶ καὶ τίποτε ἄλλο. καὶ ἔχω ἐπίσης ὑπόψει μου ὅτι οἱ τόμοι τῆς ἐν λόγῳ συλλογῆς ποὺ εἶχαν διεσκευασμένα μέλη κυρίως τοῦ δοξασταρίου δὲν ἔτυχαν τῆς ἰδίας κυκλοφορίας μὲ τοὺς ἄλλους· τοὐλάχιστον ἐγὼ σπανιώτατα συνάντησα κάποιον ποὺ νὰ ψάλλῃ τὰ δοξαστικὰ καὶ ἰδιόμελα μιᾶς ἑορτῆς ἢ μνήμης ἁγίου ἀπὸ τὸν μουσικὸν πανδέκτην.

Μὲ βάσιν λοιπὸν τὸ ἀνωτέρω σκεπτικὸν νομίζω ὅτι δὲν ὑπῆρχε τότε ἡ σκέψις ἢ δυνατότης νὰ κριθοῦν ὅλα τὰ μέλη τῆς συλλογῆς μουσικῶς ἀπὸ τὴν διοικητικὴν ἱεραρχίαν τῆς ἀδελφότητος· ἐκρίθη καὶ ἐνεκρίθη ἡ ὅλη συλλογὴ γενικῶς καὶ θεολογικῶς, σύμφωνα καὶ μὲ τὶς ἀντιλήψεις τῆς ἐποχῆς. θεωρῶ πιθανώτερον ὅτι τὴν τελικὴν εἰδικὴν εὐθύνην διὰ τὶς διασκευὲς καὶ συντμήσεις ἀκόμη καὶ διὰ τὶς ἐπιμέρους ἐπιλογὲς τὴν ἔχει ὁ ἀρχικὸς συντάκτης τῆς συλλογῆς.



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

Τὰ ἰδιόμελα τῶν αἴνων τῆς 13ης σεπτεμβρίου ὑπάρχουν στὸν τόμο 6 τοῦ «Μουσικοῦ πανδέκτου» ἐκδόσεων Ζωῆς.
(δηλαδὴ ὑπάρχουν ὡς αἶνοι γι᾿ αὐτὴν τὴν ἡμέρα, ἐνῷ σὲ ἄλλες ἐκδόσεις ἢ δὲν ἀναφέρονται ἢ ὑπάρχουν γιὰ τὴν ἔκτακτο ἀκολουθία ἐγκαινίων ναοῦ)

Προσωπικῶς ἔχω καὶ τὸ βιβλίο τοῦ Σ. Γεωργακοπούλου «Ἡ ἀκολουθία τῶν ἐγκαινίων» Πάτρα 1986 (σ. 44-54) καὶ ἄλλα ἀκόμη τέτοια μουσικὰ βιβλία γιὰ τὰ ἐγκαίνια μὲ μελοποιημένα τὰ συγκεκριμένα ἰδιόμελα, ἀλλὰ δὲν τὰ ἀναφέρω ἐδῶ. καὶ ὁ μακαριστὸς μουσικοδιδάσκαλος Κ.Ι.Π. ἦταν συμπατριώτης μου. τώρα διατί παρουσιάζει τὰ συγκεκριμένα ἰδιόμελα ὡς μελοποίησι τοῦ διδασκάλου του, δὲν ξέρω, διότι ἔχω κάποιες ἀπορίες. πάντως ἄλλη εἶναι ἡ ἐρώτησις τοῦ πατρὸς Μαξίμου· σὲ ποιά μουσικὰ βιβλία μηνολογίου (= ὕμνων ἐκ τοῦ μηναίου) ὑπάρχουν αὐτὰ τὰ ἰδιόμελα μελοποιημένα ὡς ὕμνοι τῶν αἴνων τῆς 13ης σεπτεμβρίου;

(13/9/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης