Απαντήσεις επί λειτουργικών θεμάτων

Κανόνες Δ. Συζήτησης
῾Η χρῆσις τοῦ δημοσιευομένου ὑλικοῦ καὶ τῶν συνημμένων ἀρχείων διέπεται ἀπὸ τοὺς παρακάτω ὅρους·
α) γιὰ τὰ πνευματικὰ δικαιώματα viewtopic.php?f=138&t=430&p=1237#p1236
β) γιὰ τὰ ἐμπορικὰ δικαιώματα viewtopic.php?f=138&t=430&p=1237#p1237

Απαντήσεις επί λειτουργικών θεμάτων

Δημοσίευσηαπό Ιωαννίδης Δημήτριος » Δευτ 26 Ιαν 2009, 12:37:40

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ Ε Π Ι Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Ω Ν Θ Ε Μ Α Τ Ω Ν

1) Π Ε Ρ Ι Α Μ Φ Ι Ω Ν

α) Τίνος χρώματος, επιβάλλεται να είναι τα Άμφια των Ιερέων και τα καλύμματα, κατά τας διαφόρους Ακολουθίας του Ενιαυτού και κατά την τέλεσιν των διαφόρων Μυστηρίων ;

Το χρώμα κατ’ αρχήν, έχει θετικήν επίδρασιν επί των παρισταμένων εις τας διαφόρους Ακολουθίας και κρύβει διαφόρους ψυχολογικούς συμβολισμούς, επ’ αυτών.
Το μαύρο, σημαίνει πένθος και συντριβή.
Το λευκό, χαρά και αγνότητα.
Το κόκκινο, θυσία και αίμα.
Έχει λοιπόν επικρατήσει, κατά την τέλεσιν του Αγίου Βαπτίσματος, Επίσκοπος και Ιερείς, να φέρουν λευκά Άμφια
Λευκά Άμφια, επικρατούν και κατά την περίοδον του Πάσχα, ενώ εις τας καθημερινάς Ακολουθίας της Μ. Τεσσαρακοστής, σκούρα ή μαύρα.

β) Η Είσοδος του Εσπερινού, υποχρεώνει τον Ιερέα, να φέρει Φελώνιον ;

Εάν ο Εσπερινός έχει Είσοδον, ο Ιερεύς φέρει απαραιτήτως το Φελώνιον, από την στιγμήν του θυμιάματος, εις το « Κατευθυνθήτω », εις την περίπτωσιν απουσίας Διακόνου και οπωσδήποτε κατά την Είσοδον. Οι γνωρίζοντες καλώς την Τάξιν, αντιλαμβάνονται εκ του Φελωνίου του Ιερέως ή του Στιχαρίου του Διακόνου, το εάν θα πραγματοποιηθεί Είσοδος, κατά την Ακολουθίαν του Εσπερινού. Εάν δεν φέρουν αυτά, Ιερεύς και Διάκονος αντιστοίχως, δεν προβλέπει η Ακολουθία Είσοδον.

γ) Η Ακολουθία της Προθέσεως, προβλέπει να φέρουν Φελώνιον οι Ιερείς ;

Η Ακολουθία της Προθέσεως, τελείται υπό του Ιερέως, αφού πρωτίστως έχει ενδυθεί απαραιτήτως, άπασαν την Ιερατικήν αυτού Στολήν.
δ) Δύναται Αρχιμανδρίτης, θεολόγος ή μη, να λάβει μέρος εις Ιερόν Μυστήριον, μόνο με το Επιτραχήλιον και άνευ Φελωνίου ;

Ουχί. Μόνον κατά την Εξομολόγησιν, φέρουν μόνον Επιτραχήλιον. Εις τας τελέσεις των Μυστηρίων, φέρουν άπασαν την Ιερατικήν αυ-τών Στολήν.

ε) Εις τον Όρθρον του Μ. Σαββάτου, όταν είναι μόνος ο Ιερεύς, τι πρέπει να κρατεί ; Τον Επιτάφιον ή το Ευαγγέλιον ;

Η λιτανεία του Επιταφίου, γίνεται κατά μίμησιν της εκφοράς και της ταφής του Κυρίου και ανάγεται εις τους νεωτέρους χρόνους.
Τα Αρχαία Τυπικά, ανέφερον ότι κατά την ώραν της Δοξολογίας ή του Ασματικού αυτής, εγένετο απλώς Είσοδος μετά Ευαγγελίου, προ-κειμένου να αναγνωσθεί μετά το τέλος της Δοξολογίας, το Εωθινόν Ευαγγέλιον.
Αργότερον, η Είσοδος ταύτη, άρχισε να συσχετίζεται, με την μεταφοράν του Σώματος του Κυρίου, προς ταφήν. Κατόπιν εισήλθεν η μεταφορά του Ευαγγελίου πλαγίως ή επί του ώμου του Ιερέως και τέλος το τύλιγαν διά του Αέρος, όστις συμβόλιζε τα νεκρικά οθόνια του Χριστού. Η τελευταία φάσις του γεγονότος, προσέθεσε και τον Επιτάφιον, όστις τείνει να εκτοπίσει το Ευαγγέλιον. Η Είσοδος εξελίσσεται εις λιτανείαν και κατά την είσοδον εν τω Ναώ, ο Διάκονος ποιήσας Σταυρόν μετά του θυμιατού, λέγει : « Σοφία, ορθοί » και οι Ιερείς « Ο Ευσχήμων Ιωσήφ », έως του « κηδεύσας απέθετο ». Κα-τόπιν εισέρχονται άπαντες εις το Άγιον Βήμα.
Ταύτα, ως ιστορική εξέλιξις της λιτανείας του Επιταφίου και της θέσεως του Ευαγγελίου, εν αυτή. Το Ευαγγέλιον, λιτανεύεται ομού μετά του Επιταφίου, εις τα Απόστιχα του Εσπερινού της Μ. Παρασκευής, καθώς επίσης και κατά την εκφοράν του Επιταφίου, εις τον Όρθρον του Μ. Σαββάτου και αποτίθενται αμφότερα, επί της Αγίας Τραπέζης, μετά την επιστροφήν της λιτανείας.
Το Ευαγγέλιον, εικονίζει το Σώμα του Κυρίου. Εις τον Επιτάφιον εικονίζεται η σινδών, προσομοιάζουσα με το Σάβανον, το περιτυλί-γον το Σώμα του Κυρίου. Η διαφορά ταύτη, έπεξεν αρκετά σοβαράν αιτίαν, εις την ψυχολογίαν των πιστών, εις τρόπον ώστε, κατά την ημέραν ταύτην, να παραθεωρείται η θέσις του Ευαγγελίου. Εις αυτόν τον λόγον οφείλεται ίσως το γεγονός, ότι τινές των Ιερέων, ιδίως όταν Ιερουργούν μόνοι εις τον Ναόν, κατά τας δύο αυτάς λιτανείας, προτιμούν – κακώς βέβαια – να κρατούν τον Επιτάφιον και ουχί το Ευαγγέλιον.
Το ορθόν είναι, εάν ο Ιερεύς Ιερουργεί μόνος, να κρατεί επί του στήθους το Ευαγγέλιον και να φέρει επί της κεφαλής και των ώμων του τον Επιτάφιον, ερριμένον προς τα νώτα.

2) Π Ε Ρ Ι Θ Ε Ι Α Σ Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Α Σ

α) Δύναται ο Ιερεύς, να τελέσει μόνον Θ. Λειτουργίαν, παραλείποντας τον Όρθρον ;

Η Θ. Λειτουργία, είναι εντελώς ανεξάρτητη, από την Ακολουθία του Όρθρου, διά τούτο, πρό της ενάρξεως της Θ. Λειτουργίας, πραγμα-τοποιείται Απόλυσις του Όρθρου, κατά την διάρκειαν της Δοξολογίας.
Ο Ιερεύς, δύναται να τελέσει Θ. Λειτουργίαν άνευ Όρθρου, πλήν όμως, υποχρεούται ή να τελέσει κατά μόνας Όρθρον, ή να παρακολουθήσει τελουμένην Ακολουθίαν Όρθρου οπουδήποτε, ή να αναγνώσει κατ’ ιδίαν αυτήν. Εάν έχει πραγματοποιηθεί τί εξ’ αυτών, δύναται.

β) Δύναται να τελεσθεί Θ. Λειτουργία, απόντων λαού και Ιεροψάλτου ;

Εις ουδεμίαν περίπτωσιν, δύναται να πραγματοποιηθεί τούτο. Ο λαός διά του αντιπροσώπου του εις το Ιερόν Αναλόγιον, θα απαντήσει εις τας διαφόρους Ευχάς και αυτός ο ίδιος λαός, θα λάβει τας ευλογίας του Ιερέως. Ο Ιεροψάλτης, δύναται να αντικατασταθεί υπό ευσεβών απλών ανθρώπων του λαού, καταλλήλως πεπαιδευμένους υπό του ιδίου του Ιερέως, όστις δύναται να ψάλλει ένα δύσκολο μάθημα, ή και υπό ετέρου Κληρικού. Ο λαός όμως είναι απαραίτη-τος, διότι δι’ αυτόν τελείται η Ακολουθία. Επ’ αυτού, μου εξιστορή-
θει υπό λίαν σεβαστού γέροντος Ιερέως, το εξής περιστατικόν, το οποίον και θα μεταφέρω, όπως ακριβώς το άκουσα :
Την γιορτή του Αη Γεώργη, έπρεπε παιδί μου, να πάω σ’ ένα ξωκκλήσι, 3 ώρες μακρυά, με το γαϊδουράκι μου. Σηκώθηκα λοιπόν λίγο μετά τα μεσάνυχτα, πήρα τα απαραίτητα και έφυγα για το ξωκκλήσι. Όταν έφτασα, καθάρισα το εκκλησάκι μέσα κι έξω, έβγαλα νερό κι απ’ ένα πηγάδι, που βρισκόταν εκεί, κατάβρεξα το χώρο γύρω – γύρω και ξεκουράστικα 5 – 10΄ λεπτά. Μετά, έκανα την Πρόθεση και βγήκα στο διάσελο, να αγναντέψω τον κάμπο, αν ερχόταν κανείς. Η ώρα περνούσε. Πήγε 8, πήγε 9, πήγε 9.30, αλλά οι συγ-χωριανοί μου, μετά το χτεσινό Πασχαλινό ξεφάντωμα, ξέχασαν τον Άη – Γιώργη. Βλέποντας ότι δεν έρχεται κανείς, μπήκα στο εκκλησάκι, έβαλα το Πετραχήλι και βγήκα στην Ωραία Πύλη. Εκεί, στρά-φηκα προς την Εικόνα του Κυρίου, έκανα το Σταυρόν μου και γυρίζοντας προς την Εικόνα τ’ Άη - Γιώργη, του είπα : « Άγιε μου Γιώργη, εγώ τα ξέρω, εσύ τα ξέρεις, Δι ευχών των Αγίων Πατέρων ημών….» τα μάζεψα και γύρισα στο κονάκι μου.

γ) Ο Απόστολος, πρέπει να δίδεται εκ του Ιερέως προς τον Ανα-γνώστην, να αναγινώσκεται από τον Σολέα και να παραλαμβάνεται εκ νέου υπό του Ιερέως, προκειμένου να τοποθετηθεί επί της Αγίας Τραπέζης ;

Τούτον, είναι αδικαιολόγητος νεωτερισμός, διότι το βιβλίον του Απόστόλου, αποτελεί μέρος του « εξωπλισμού » του Αναλογίου. Η θέσις του λοιπόν, είναι μαζί με τα υπόλοιπα βιβλία
( Παρακλητική, Μηναία, Ωρολόγιον, Ψαλτήριον κ. λ. π. ), εις την άμεσον διάθεσιν των Ψαλτών. Από τα λειτουργικά βιβλία γενικά, μόνο το Ευαγγέλιον αξιούται ιδιαιτέρας τιμής και δι’ αυτόν τον λόγον, τοποθετήται επί της Αγίας Τραπέζης.
Η ανάγνωσις του Αποστόλου εκ του Σολέως, είναι εφικτή, μόνον όταν ο Ναός διαθέτει Αναγνώστην, οπότε αναγινώσκεται η περικοπή του Αποστόλου, εκ του πρώτου βάθρου του Δεσποτικού Θρόνου. Όταν όμως η ανάγνωσις, πραγματοποιηθεί εξ ενός των κυρίων Ψαλ-τών, αύτη γίνεται εκ της θέσεως αυτών, εις τα Ιερά Αναλόγια, δε-δομένου, ότι η Τάξις, απαγορεύει εις αυτούς, την κάθοδόν τους εκ των Αναλογίων, δι οιανδήποτε αιτίαν, πρό του « Αμήν » του « Δι’ ευχών » της Απολύσεως.

δ) Τελευταίως, κατόπιν Εγκυκλίου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, προ-σετέθησαν μετά την Ανάγνωσιν του Αποστόλου, « Αλληλουϊάρια » μετά στίχων, προκειμένου να θυμιάσει ο Ιερεύς, τας Εικόνας του Τέμπλου και τον λαόν. Είναι σωστό κάτι τέτοιο ;

Είναι γνωστόν, ότι άπασαι αι Ιεραί Ακολουθίαι, έχουσι κυριολεκτικώς « καρατομηθεί », εκ της γνωστής βιασύνης των Κληρικών, παντός βαθμού. Διά την ακρίβειαν, έχουν καταργηθεί εις την Ακολουθίαν του Εσπερινού, τα εξής :
Η Θ΄, Ώρα, το Ψαλτήριον, οι Στίχοι « Θού Κύριε » και η Λιτή.
Εις την Ακολουθίασν του Όρθρου, τα εξής :
Το Μεσονυκτικόν, αι Στιχολογίαι των Καθισμάτων, ο Πολυέλεος ή Άμωμος ( αναλόγως την περίπτωσιν ), οι Κανόνες και η Στιχολογία των Αίνων.
Εις την Ακολουθίαν της Θ. Λειτουργίας, τα εξής :
Τα Τυπικά και οι Μακαρισμοί, η Εκτενής μετά την ανάγνωσιν του Ευαγγελίου και το Κοινωνικόν, το οποίον αντικαθίσταται συνήθως, εκ του κηρύγματος.
Βεβαίως εις τα Αρχαία Τυπικά, υπήρχαν τα « Αλληλουϊάρια », αλλά σιγά – σιγά, καταργήθηκαν και αυτά, προς εκοικονόμησιν « χρόνου ».
Εάν τώρα, αυτά και μόνον αυτά, περισώσουν τας Ιεράς Ακολουθίας εκ της χρονικής πιέσεως των Κληρικών, τι να είπωμεν επί πλέον ;

ε) Οι Ψάλται, ψάλλουν αργά μαθήματα, εις τρόπον ώστε να επιμη-κύνονται αι Ακολουθίαι και να καθυστερεί η Απόλυσις.

Οι Ψάλται, όντως ψάλλουν αργά Μαθήματα, αλλά τα ψάλλουν όταν δικαιολογούνται εκ της εξελήξεως της Ακολουθίας και είναι τα ίδια ακριβώς, που ψάλλονται τοιουτοτρόπως εξ αρχαιοτάτων χρόνων. Παλαιότερον, εψάλλοντο ακόμα αργότερα. Τι άλλαξε ; Κατ’ αρχήν, αυ-τό που παρατηρείται τελευταίως, είναι ότι, ενώ αι διάφοροι Ευχαί, αναγινώσκονται μυστικώς, ως γράφουν και οι Άγιοι συγγραφείς, των διαφόρων Ακολουθιών, τινές των Κληρικών παντός βαθμού, εκτός του ότι αναγινώσκουν αυτάς, εις επίκοον πάντων, αναμένουν πρώτα το πέρας της ψαλμωδίας και κατόπιν αρχίζουν την κάθε Ευχήν. Πολλάκις δε, αναγινώσκουν αυτάς τοιουτοτρόπως, ώστε να καλύπτε-τε και αυτήν την ψαλμωδίαν. Άλλη αιτία καθυστερήσεως, είναι ότι πλείστοι εξ’ αυτών, όταν εκφωνούν, νομίζει κανείς, ότι ευρίσκεσαι εις την όπεραν και ακούει άριαν. Επίσης, έτεροι, όταν αρχίσουν να κηρύττουν, λησμονούν την ώραν Απολύσεως και επιμηκύνουν ταύτην, επ’ αόριστον. Μήπως λοιπόν, θα πρέπει να ερευνήθεί αλλού η αιτία των καθυστερήσεων ; Εκτός όμως όλων αυτών, προς τι η βία διά συντόμευσιν των Ακολουθιών ;

στ) Το κήρυγμα, πρέπι να γίνεται μετά το Ευαγγέλιον ή την ώραν του Κοινωνικού ;

Η θέσις του κηρύγματος, είναι αμέσως μετά την ανάγνωσιν του Ευαγγελίου και δεν θα πρέπει να διαρκεί περισσότερον από 7 – 8΄ λεπτά. Καθίσταται προτιμότερον να αναρωτούνται οι πιστοί « Γιατί σταμάτησε », παρά να λένε « Αμάν, ακόμα λέει ; Πότε Θεέ μου θα σταματήσει ; ». Η γνώμη μας είναι, ότι εάν κάποιος ομιλητής, δεν δύναται εντός 7 – 8΄ λεπτών, να δώσει τα μηνύματα που επιθυμεί, καλύτερον να μην ομιλεί.

ζ) Πότε ο Ιερεύς, δικαιούται να ευλογήσει διά του Σταυρού ;

Ο Ιερεύς, ουδέποτε δικαιούται να ευλογεί διά του Σταυρού. Το δικαίωμα τούτο, το έχουν μόνον οι Αρχιερείς. Τινές των Ιερέων, συνηθίζουν να ευλογούν διά του Σταυρού, κατά το « Και έσται τα ελέει του Μεγάλου Θεού…», επηρεαζόμενοι κακώς, εκ των Αρχιερατι-κών Λειτουργιών. Επίσης και κατά την Απόλυσιν. Και πάλιν κακώς, διότι ως προελέγχθη, δεν κατέχουν αυτό το δικαίωμα.

η) Πώς πραγματοποιείται το Συλλείτουργον Ιερέων ;

Κατ’ αρχήν, τινές των Κληρικών, αγνοούν τα « Περί Συλλειτούργου Ιερέων ». Βεβαίως τούτο, αποτελεί μικρογραφίαν του Αρχιερατικού Συλλειτούργου, πλήν όμως, διαφέρει κατά πολύ, εις τα λεγόμενα εν αυτό. Αρχικώς, διά να είναι « κανονικόν » έν Ιερατικόν Συλλείτουργον, θα πρέπει απαραιτήτως αφ’ εσπέρας, να λάβουν μέρος εις την Ακολουθίαν του Εσπερινού, τουλάχιστον τρείς, εκ των μελόντων να συλλειτουργήσουν την επομένην. Ούτοι, δεν δικαιούνται να ψάλλουν τι έτερον, εκτός του « Φως ιλαρόν », μέχρι του « και Άγιον Πνεύμα Θεόν », να εισέλθουν εντός του Αγίου Βήματος διά να συμπληρώσουν το επίλοιπον, το Προκείμενον της ημέρας άπαξ ( οι Χοροί των Ψαλτών, ψάλλουν κατόπιν το αυτό δίς ).
Εις την Λιτήν, ο πρώτος τη Τάξει, λέγει το « Επάκουσον ημών ο Θεός » και το « Ειρήνη πάσι », ο δεύτερος, το « Δέσποτα Πολυέλεε » και ο τρίτος, το « Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ». Κατόπιν ο πρώτος, κατάρχει το « Θεοτόκε Παρθένε » βοηθούντων και των λοιπών, αλλ’ αυτός μόνος θυμιά και στρέφει περί τους άρτους, μετά του Διακό-νου.
Εις την Θ. Λειτουργίαν, το « Δεύτε προσκυνήσωμεν » μέχρι το χαρακτηριστικόν της ημέρας ( π. χ. « ο Αναστάς εκ νεκρών » ) και εισέρχονται εις το Άγιον Βήμα, οπότε την κατάληξιν λαμβάνει ο Αριστερός Χορός. Πολλάκις συνηθίζεται υπό πολλών Κληρικών, να ψάλλεται εξ αγνοίας, ολόκληρον το Εισοδικόν εις τον Σολέα και ο Αριστερός Χορός, αναγκαστικά, να ψάλλει εκ νέου το « Σώσον ημάς Υιέ Θεού…». Κατόπιν ψάλλουν το Απολυτίκιον, κατά την διάρκειαν του οποίου, ο πρώτος τη Τάξει, θυμιά την Αγίαν Τράπεζαν και τας Εικόνας του Τέμπλου, το « Μνήσθητι Κύριε…» εφ’ όσον υπάρχει μνημόσυνον, το Κοντάκιον και το « Άγιος ο Θεός », μετά τον Αριστερόν Χορόν, διά τρίτην φοράν. Τινές των Κληρικών, αγνοούντες την Τάξιν, απαιτούν να ψάλλεται το « Άγιος ο Θεός » πεντάκις. Τού-τον αποτελεί μέγα σφάλμα και απαιτείται μόνον εις Αρχιερατικήν Λειτουργίαν, επισημαίνων μιάς εκ των ιδιαιτεροτήτων της Αρχιερατικής παρουσίας.

θ) Πότε πρέπει να γίνεται η προσκύνησις του Τιμίου Σταυρού, εις τας Εορτάς της Υψώσεως και Σταυροπροσκυνήσεως και η διανομή των Βαϊων, κατά την ομώνυμον Κυριακήν ;

Κανονικώς, η προσκύνησις του Τιμίου Σταυρού, θα πρέπει να πραγματοποιείται, κατά την ώραν της τελετής, οπότε ψάλλονται τα κατάλληλα τροπάρια, πλήν όμως, λόγω της μεγάλης αναστατώσεως, που επικρατεί κατά την ώραν ταύτην, καλόν είναι να προσκυνούν, μόνον οι Χοροί των Ψαλτών, που ήδη ευρίσκονται εις τον Σολέα και να πείθονται οι πιστοί, να προσκυνούν εις το τέλος της Θ. Λει-τουργίας, λαμβάνοντες κατόπιν και το Αντίδωρον.
Το αυτό, δύναται να εφαρμόζεται και κατά την Κυριακήν των Βαϊων. Να λαμβάνουν δηλαδή, ταυτοχρόνως Αντίδωρον και Βαϊα, από τον Ιερέα.

ι) Κατά την περίοδον του Πεντηκοσταρίου, με τι επισφραγίζουμε τας Ακολουθίας ; Με « Δι’ ευχών » ή με « Χριστός Ανέστη » ;

Το Τυπικόν της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, ορίζει σαφέστατα
εις την σελίδα 41, παράγραφον 50, ότι το « Δι΄ ευχών των Αγίων Πατέρων ημών », «….το επισφράγισμα εστί πάσης προσευχής και Ιεροπραξίας και δή της Θ. Λειτουργίας. Εν τη Διακαινησίμω όμως Εβδομάδι, αντί τούτου καταλιμπανομένου, ο Ιερεύς μετά την Απόλυσιν και του Εσπερινού και της Θ. Λειτουργίας, εκφωνεί τρίς το « Χριστός Ανέστη » και ο λαός ανταπαντά εκάστοτε, λέγων το « Αληθώς Ανέστη », είτα ο Ιερεύς « Δόξα τη αυτού τριημέρω εγέρσει » και ο λαός « Προσκυνούμεν αυτού την τριήμερον έγερσιν » και αύθις το « Χριστός Ανέστη » ολόκληρον »..
Άρα το « Χριστός Ανέστη », παύει να ισχύει από την Θ΄. Ώραν πρό του Εσπερινού της Κυριακής του Θωμά ( Σάββατον Εσπέρας ), και λέγεται εκ νέου, μόνον εις την Απόδοσιν του Πάσχα, δηλαδή την Τετάρτη της Εβδομάδος, μετά την Κυριακήν του Τυφλού. Πολλοί εκ των Ιερέων συνηθίζουν – κακώς βέβαια και παρατύπως – να επισφραγίζουν τας Ιεράς Ακολουθίας, καθ’ όλον το Πεντηκοστάριον ( μέχρι της Αποδόσεως του Πάσχα ) διά του « Χριστός Ανέστη ». Δεν μας εξηγούν όμως, το διατί εφ’ όσον επισφραγίζουν με αυτό, εάν χοροστατεί Αρχιερεύς, λένε και το « Δι’ ευχών του Αγίου Δεσπότου ημών…»!!!

ια) Το « Στερεώσαι Κύριος ο Θεός », θα πρέπει να λέγεται υπό του Αναγνώστου ή των Ψαλτών ;

Και πάλιν το Τυπικόν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας αλλά και όλα τα Λειτουργικά βιβλία, αναφέρουν ρητώς, ότι ο Διάκονος εκφωνεί « Σοφία », ο Ιερεύς « Ο ών ευλογητός Θεός ημών…», ο Χορός « Αμήν » και ο Προεστός, ή ο αυτός, ή έτερος Ιερεύς το « Στερεώσαι Κύριος ο Θεός…». Δύναται να το απαγγείλλει ο Αναγνώστης ή και είς εκ των Ψαλτών, εφ’ όσον δεχθούν οι Ιερείς, ότι εις το εξής, αυτός θα είναι ο Προεστός εν τω Ναώ. Κακώς λοιπόν τινές εξ’ αυτών, απαιτούν και μάλιστα φορτικώς το τοιούτον.

ιβ) Σαν επισφραγιστικόν Τροπάριον του Όρθρου, τι είναι το ορθόν να λέγεται ; Το « Σήμερον σωτηρία » ή το « Αναστάς εκ νεκρών » ή μήπως και τα δύο ;

Συμφώνως προς τα Αρχαία Τυπικά και τα Λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας ( Οκτώηχος κ.λ.π. ), εις το τέλος του Όρθρου, μετά την Δοξολογίαν και το Ασματικόν αυτής, καθοριζόταν να ψάλλονται εναλλάξ, πότε το πρώτον και πότε το δεύτερον. Υπάρχουν αι κάτωθι μαρτυρικαί παραδόσεις επ’ αυτού :
1) Εις τους Κυρίους Ήχους ( δηλαδή Α΄., Β΄., Γ΄. και Δ΄. ), να ψάλλεται το « Σ’ημερον σωτηρία » και εις τους Πλαγίους ( δηλαδή Πλ. του Α΄., Πλ. του Β΄., Βαρύν και Πλ. του Δ΄. ), να ψάλλεται το « Αναστάς εκ νεκρών ».
2) Να ψάλλονται αμφότερα εκ περιτροπής, κάθ’ εκάστην Κυριακήν ( δηλαδή εις τον Α΄., Γ΄., Πλ. του Α΄. και Βαρύν, το « Σήμερον σωτηρία » και εις τον Β΄., Δ΄., Πλ. του Β΄. και Πλ. του Δ΄., το « Α-ναστάς εκ νεκρών» ).
Υπήρχεν όμως μία παρεξήγησις επ’ αυτού και δυστυχώς, είναι καταγεγραμμένη και εις τα βιβλία της Εκκλησίας μας, ίσως από άγνοιαν. Το « Αναστάς εκ νεκρών », αναγράφεται ως τροπάριον Ήχος Πλ. του Δ΄.. Τούτον αποτελεί μέγα σφάλμα, διότι το συγκεκριμένον τροπάριον, συναντάται εις τον Όρθρον της Τετάρτης των Μυροφόρων εις Ήχον φυσικά Β΄.
Από τας πρώτας δεκαετίας του 20 αιώνος, το « Αναστάς εκ νεκρών », έχει καταργηθεί και το Τυπικόν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, δεν αναφέρει οτιδήποτε επ’ αυτού.

ιγ) Διατί η ανάγνωσις του Εωθινού Ευαγγελίου πραγματοποιείται, με τον Ιερέα εστραμμένον προς Βορράν ;

Εδώ υπάρχει αναταραχή και συσκότισις του συμβολισμού της Ακολουθίας. Τούτο συνέβη με την μετάθεσιν του Ευαγγελίου, από την αρχικήν του θέσιν πρό των Κανόνων, μετά απ’ αυτούς. Βέβαια τού-τον εγένετο διά να υπάρξει δυνατότης εις περισσοτέρους πιστούς, να το ακούσουν. Με την κίνησιν όμως ταύτην, εχάθη και ο συμβολισμός.
Προς διασαφήνισιν των ανωτέρω, ανφέρεται ότι αρχαιότερον, το Ευαγγέλιον εδιαβάζετο υπό του Άμβωνος, όστις ευρίσκετο τότε, εις το κέντρον του Ναού, έμπροσθεν της Ωραίας Πύλης συμβολίζων τον « Εκκυλισθέντα λίθον » υπό λευκοενδεδυμένου Ιερέως, παριστάνοντος τον Άγγελον, ενδεδυμένον « δι’ ενδύματος λευκού ωσεί χιών », και κηρύσσοντα εις τας Μυροφόρους την Ανάστασιν.
Ετέρα ερμηνεία, αναφέρεται εις την σχετικήν διήγησιν του Ευαγγε-λιστού Μάρκου, ότι « αι γυναίκες εισήλθον εις το μνημείον και είδον νεανίσκον, καθήμενον εν τοις δεξιοίς ». Την ιδίαν θέσιν, κατάλαμβάνει και ο Ιερεύς, παρά την Αγίαν Τράπεζαν ( τον τάφον του Κυρίου ). Δεξιά δηλαδή του Θυσιαστηρίου.
Γενικώς, λόγω του ότι τα Εωθινά Ευαγγέλια των Κυριακών, αναφέρονται άπαντα εις το γεγονός της Αναστάσεως, ο Ιερεύς παριστάνων τον Άγγελον, ευαγγελίζεται εις τους πιστούς αυτό τούτο το γεγονός. Την Ανάστασιν.

ιδ) Ο Ιερεύς ή ο Αρχιερεύς, μνημονεύουν κατά την Μεγάλην Είσοδον, εκ της Ωραίας Πύλης ;

Η Τάξις αναφέρει, ότι η Εκφώνησις που γίνεται κατά την διάρκειαν της Μ. Εισόδου « Πάντων ημών, μνησθείη Κύριος ο Θεός, εν τη βασιλεία αυτού πάντοτε, νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν », καθίσταται υπέραρκετόν διά την περίστασιν. Όλα τα υπόλοιπα, τυγχάνουν ανεπίτρεπτοι νεωτερισμοί και συμπτώματα επιδείξεως πολυμαθείας και ανθρωπαρεσκείας.
Ο Ιερεύς, εισέρχεται απ’ ευθείας εις το Άγιον Βήμα, χωρίς τι το επί πλέον. Εξαίρεσις δύναται να γίνει, εις Εγκαίνια Ιερών Ναών, εις την Πανήγυριν και εις μνημόσυνον των κτιτόρων του Ναού. Η συνεχής όμως επανάληψις, πολλάκις ολοκλήρου λίστας ονομάτων, καθίσταται ενοχλητική διά τους πιστούς, αλλά και εις αυτόν τον Θεόν, δεν θα πρέπει να είναι αρεστή.
Περί της μνημονεύσεως υπό του Αρχιερέως, η Τάξις, αναφέρει μό-νον, ότι ο Διάκονος ή ο Ιερεύς, λέγουν προς τον Αρχιερέα Της Αρχιερωσύνης σου, μνησθείη Κύριος ο Θεός εν τη βασιλεία αυτού ». Εκείνος ανταπαντά « Της Διακονίας ή της Ιεροσύνης υμών…» και ει-σέρχονται άπαντες εις το Άγιον Βήμα. Από του σημείου τούτου, με-χρι του να λάβει τα Άγια ο Αρχιερεύς και να μνημονεύει, υπάρχει μεγάλη και αδικαιολόγητος απόστασις.

ιε) Όταν γίνεται Εκφώνησις «Της Παναγίας Αχράντου κ.λ.π.», είναι ορθόν να λέγεται το « Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς» ;

Η παρεμβολή του « Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς » όταν λέγεται το όνομά της, δεν επιτρέπεται και δεν αναφέρεται ουδαμού, εις την ορθήν Λειτουργικήν Τάξιν. Η μόνη δικαιολογία αυτού του νεωτερισμού, δύναται να χρεωθεί, εις την ευλάβειαν των πιστών, προς το όνομα και πρόσωπον της Θεομήτορος. Τυπικώς, δεν στέκει, διότι η Εκφώνησις, απευθύνεται προς τον Χριστόν και δι’ αυτόν τον λόγον εις το τέλος της, οι Χοροί ψάλλουν « Σοί Κύριε ».
Εκτός όμως αυτού, διακόπτει με μίαν άσκοπον παρεμβολήν, την φράσιν της διακονοκής προς τον λαόν προτροπής, επισκιάζοντας τοιου-τοτρόπως, το όλον νόημά της και μεταθέτοντας το βάρος της, από τον Χριστόν και εις την παράθεσιν εις αυτόν της ζωής μας, εις τας πρεσβείας της Θεοτόκου.

ιστ) Εις το « …τη σή χάριτι», τι είναι ορθόν ; Το « Κύριε ελέησον » ή το « Αμήν »;.

Ουδένα εκ των παλαιών εντύπων Λειτουργικών βιβλίων, δεν προσδιορίζει επακριβώς την απάντησιν, εις την διακονικήν αυτήν αίτησιν. Βάσει όμως ωρισμένων ενδείξεων, δυνάμεθα να καταλήξωμεν εις το συμπέρασμα, ότι η ορθή απάντησις, είναι το « Κύριε ελέησον ».
Η αναφορά όλων, είναι ότι μετά το « Εν ειρήνη, του Κυρίου δεη-θώμεν », ο λαός απαντά εις εκάστην δέησιν, διά του « Κύριε ελέη-σον ». Το « Αμήν », επιφυλάσσεται μόνον διά το τέλος της Ιερατικής Ευχής.

ιζ) Πότε ψάλλεται και πότε όχι το Απολυτίκιον του Ναού και εφ’ όσον υπάρχουν παρεκκλήσια, τα Απολυτίκια των τιμωμένων με αυτά Αγίων ;

Εκ Παραδόσεως, τηρείται η εξής Τάξις :
Το Απολυτίκιον του Ναού, ψάλλεται πάντοτε πρό του Κοντακίου και κατόπιν του « Μνήσθητι Κύριε ως αγαθός…» ( εάν φυσικά υπάρχει μνημόσυνον. Εάν υπάρχουν παρεκκλήσια και πρέπει να λεγχθούν τα Απολυτίκιά των τιμωμένων με αυτά Αγίων, αυτά ψάλλονται όπωσδήποτε πρό του Απολυτικίου του Ναού και πρό του « Μνήσθητι Κύριε ».
Αι περιπτώσεις που δεν ψάλλεται Απολυτίκιον του Ναού και φυσι-κά, ούτε των παρεκκλησίων αυτού, είναι εις τας Εορτάς :
Χριστουγέννων, Θεοφανείων, Υπαπαντής, Ευαγγελισμού, Σαββάτου του Λαζάρου, Βαϊων, Πάσχα, Θωμά Μεσοπεντηκοστής, Αναλήψεως, Πεντηκοστής, Μεταμορφώσεως και εκείνας του Σταυρού.
Εάν ο Ναός τιμάται επ’ ονόματι του Κυρίου ( Γεννήσεως, Μεταμορ-
φώσεως, Αναστάσεως Αναλήψεως κ.λ.π. ), το Απολυτίκιον δεν ψάλλεται εις τας υπολοίπους Δεσποτικάς Εορτάς.
Το αυτό γίνεται και αν ο Ναός, τιμάται επ’ ονόματι της Θεοτόκου. Το Απολυτίκιον, δεν ψάλλεται εις ετέρας Θεομητορικάς Εορτάς.
Επίσης το αυτό γίνεται και με Ναούς επ’ ονόματι του Τιμίου Προδρόμου. Δηλαδή εάν ο Ναός τιμά την αποτομήν της Κεφαλής, το Απολυτίκιον δεν θα ψαλλεί εις το Γενέσιον αυτού κ.λ.π.

ιη) Δύναται ο Ιερεύς να « λάβει Καιρόν », μηδενός Χριστιανού παρόντος ;

Οπωσδήποτε, είναι το πλέον ανάρμοστον που δύναται να επιτευχθεί, κατά την διάρκειαν μιάς Ακολουθίας. Η λήψις « Καιρού », προϋπο-θέτει την παρουσίαν του λαού, εκ του οποίου αιτεί συγχώρησιν υποκλινόμενος ο Ιερεύς. Είναι αδικαιολόγητος η σπουδή τινών Κληρικών, να λαμβάνουν « Καιρόν », πρό της ενάρξεως της Ακολουθίας και ιδίως εντός του Αγίου Βήματος.
Η Εκκλησιαστική Τάξις, σαφεστάτη και μελετημένη πλήρως, παρέ-χει εις τον Ιερέα τον απαιτούμενον χρόνον, διά την ένδυσίν του και την Προσκομιδήν, δίδοντας με την πρό της Θείας Λειτουργίας προσευχήν του Ιερέως, πρό των Θυρών του Αγίου Βήματος, τον ασπα-σμόν των Εικόνων, την αίτησιν συγχωρήσεως, καθώς και την είσοδόν του εις το Άγιον Βήμα, την ιδανικοτέραν ατμόσφαιραν προς τους πιστούς, παροτρύνοντας αυτούς, να συμμετάσχουν νοερώς, εις την προσευχήν του Λειτουργού.
Η μή λήψις κανο0νικώς « Καιρού », ίσως να προσφέρει τινά δικαιολογίαν, εις απομεμακρυσμένα χωρία, όπου οι Ιερείς, εξαναγκάζονται να εκτελούν ταυτοχρόνως, χρέη Ιερέως, Αναγνώστου και Ψάλτου, κατά τον Όρθρον.

ιθ) Επιτρέπεται να ψάλλεται αντί Κοινωνικού, πολυέλεος, το νεωτέ-ρας μόδας « Αγνή Παρθένε » ή να περικόπτεται διά να γίνει το κήρυγμα ;

Η απάντησις είναι εντελώς αρνητική. Η Εκκλησιαστική Τάξις, έχει καθορισθεί από την Λειτουργικήν Παράδοσιν της Εκκλησίας και έχει διασαφηνισθεί εντελώς από τα Τυπικά ( Νεώτερα ή Αρχαιότερα ).
Ο σεβασμός προς αυτά, δεν επιβάλλεται ως τυφλή τυπολατρεία, αλλά ως ζωντανή συμμόρφωσις, προς την παραδεδομένην Τάξιν, που είναι συνναφής με τους θεσμούς της Εκκλησίας.
Οι συντελεσταί μιάς Ακολουθίας ( Ιερεύς, Διάκονος, Αναγνώστης Ψάλτης και ο λαός ), ενεργούν ωσάν εντολοδόχοι αυτής της ιδίας της Εκκλησίας, αποκλειομένης παντελώς, της διαχειρήσεως προσωπικών επιθυμιών και βιτσίων. Το έργον που ασκούν, είναι δημόσιο και ου-χί προσωπικόν ή ατομικόν.
Το Κοινωνικόν μάθημα έντεχνον και Θεολογικόν, έχει σκοπόν να κα-λύψει τον απαιτούμενον χρόνον, διά να μεταλάβουν άπαντες οι πιστοί. Το περιεχόμενον του κειμένου του, προσκαλούσε παλαιότερον, εις την Θείαν κοινωνίαν τους πιστούς. Μετέπειτα και βαθμηδόν, ει-σήλθον στοιχεία των διαφόρων Εορτών του Ενιαυτού και σήμερον, αποτελεί και μίαν μαρτυρίαν, διά το εορταζόμενον γεγονός και υ-πάρχει τεραστία ποικιλία Κοινωνικών, ώστε να μην υπάρξει ουδέ-ποτε, κίνδυνος κορεσμού.
Πλείστοι των Ψαλτών, μάλλον απαίδευτοι περί την Βυζαντινήν Μουσικήν, αντικαθιστούν τα Κοινωνικά, με Μαθήματα της αρεσκείας των και τινές εξ’ αυτών, διά του Ύμνου « Αγνή Παρθένε ».
Η ευθύνη, δεν καταχωρείται εις αυτούς, αλλ’ εις τους Ιερείς, οίτινες δεν αντιδρούν, διότι ο Ύμνος αυτός, είναι μέν Θεολογικός, είναι ποίημα του Αγίου Νεκταρίου, είναι μελωδικότατος, αλλά δεν είναι εις ουδεμιάν περίπτωσιν Κοινωνικόν.
Τα αυτά ισχύουν και διά τους κατ’ επιλογήν Πολυελέους, που ψάλλονται πολλάκις υπό των διαφόρων Ψαλτών, προκειμένου να αποφευχθεί, το δύσκολον Μάθημα του κεκανονισμένου Κοινωνικού.

κ) Δύναται Ιερεύς ευρισκόμενος εκτός Ναού, να τελέσει Θ. Λειτουργίαν, με μόνον Άμφιον το Επιτραχήλιον ;

Η απάντησις δίδεται υπό του Αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης, ήτις « εθεωρήθη » υπό του Πατριάρχου Κων/πόλεως Καλλινίκου, και λέγει :
« Χωρίς δε τούτων των Ιερών Αμφίων ( πέντε διά τον Ιερέα και τρία διά τον Διάκονον ), δεν δύναται ποτέ Ιερεύς και ο Διάκονος, να Ιερουργήσωσιν. Ει δε ο Ιερεύς τολμήσει, το μέν μυστήριον τελειώνει, όμως θανασίμως αμαρτάνει και της Ιερωσύνης καθαιρείται » ( έκ-δοσις Τρίτη, εν Αθήναις 1868, σελίς 460 ).

κα) Τελευταίως, συνηθίζεται υπό Ιερέων και Διακόνων, όταν μνημονεύεται το όνομα του Αρχιερέως « …του Αρχιεπισκόπου...», να προσθέτουν την λέξιν « και πατρός », Είναι ορθόν το τοιούτον ;

Άπαντα τα Λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας, αναφέρουν μόνον «…του Αρχιεπισκόπου ημών…». Δι’ αυτού του τρόπου, εμνημονεύθησαν ανά τους αιώνας υπό της Εκκλησίας, χιλιάδες Αγίων Αρχιερέων και Μεγάλων Πατέρων, από χιλιάδες Ιερατικά και Διακονικά στόματα.
« Πατήρ », μνημονεύεται ο Ηγούμενος Μονής και ίσως, να ταιριάζει εις τον Αρχιεπίσκοπον, κατά την στιγμήν που ούτος θεωρείται, ο με-τά Θεόν πατήρ της τοπικής Εκκλησίας. Τούτον όμως, δεν δικαιώνει την νεωτερίζουσαν αυτήν προσθήκην, ήτις γίνεται πολλάκις, « κολάκων ανθρώπων ενέργεια », ως λέγει και ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης ( Διάλογος…, κεφ, 220 ). Οι συντάκται των Ιερών Λειτουργικών Κειμένων, οι Πατέρες και λοιποί ευλαβέστατοι Ιερείς, διά μέσου των αιώνων, τα απήγγειλαν ακριβώς ως ήταν διατυπωμένα. Δυνάμεθα να ισχυρισθώμεν, ότι ούτοι είχον λιγότερον σεβασμόν του ιδικού μας, προς το υψηλόν αξίωμα του Αρχιερέως ;
Αι Εκφωνήσεις, δεν αφορούν τον Ιερέα ή τον Διάκονον που ποιεί αυτάς, αλλά ολόκληρον το παριστάμονον πλήρωμα της Εκκλησίας.
Διατί κατά την ιδίαν λογικήν, δεν προστίθεται και το « Σεβασμιωτάτου » ή « Θεοφιλεστάτου », ή μήπως ο Αρχιερεύς, δεν είναι Σεβασμιώτατος ή Θεοφιλέστατος ;
Γεγονός, είναι ένα : Τα Ιερά Λειτουργικά μας Κείμενα, δεν κινδυνεύουν τόσον εκ των ασεβών. Κινδυνεύουν τα μάλλα, ΜΟΝΟΝ εκ της αυθαιρεσίας των διαφόρων Κληρικών, οίτινες αυθαιρετούν επί παντός επιστητού.

κβ)) Πότε και πώς κοινωνούν, οι παντός βαθμού λειτουργήσαντες και μη λειτουργήσαντες Κληρικοί ;

Εάν λειτουργεί Αρχιερεύς, τούτος μεταλαμβάνει πρώτον διά του Τιμίου Σώματος άπαντας τους λειτουργήσαντες Κληρικούς, καθώς και τους μη λειτουργήσαντες, εφ’ όσον ούτοι, περιβάλλονται τα διακρητικά του βαθμού των. Δηλαδή, Επιτραχήλιον οι Πρεσβύτεροι και Οράριον οι Διάκονοι. Κατόπιν, μεταλαμβάνει αυτούς, απ’ ευθείας εκ του Αγίου Ποτηρίου.
Εάν δεν λειτουργεί Αρχιερεύς, οι λειτουργήσαντες Ιερείς μεταλαμβάνουν του Τιμίου Σώματος και απ’ ευθείας εκ του Αγίου Ποτηρίου και παραχωρούν την θέσιν των, εις τους υπολοίπους διαδοχικώς. Ο τελευταίος, μεταλαμβάνει τον ή τους Διακόνους. Πολλοί εκ λάθους, συνηθίζουν να μεταλαμβάνουν πρώτον του Τιμίου Σώματος, να έρχονται κύκλω της Αγίας Τραπέζης και να μεταλαμβάνουν εκ του Αγίου Ποτηρίου. Τούτο ως προελέγχθη, αποτελεί σφάλμα και πραγματοποιείται μόνον όταν λειτουργεί Αρχιερεύς. Οι μη λειτουργήσαντες Ιερείς, κοινωνούν μόνοι των και ο τελευταίος, κοινωνεί τον ή τους μη λειτουργήσαντες Διακόνους.
Εάν παρευρίσκεται Αρχιερεύς εις τον Ναόν, μη συμμετάσχων εις την Θ. Λειτουργίαν και προτίθεται να κοινωνήσει, περιβάλλεται Επιτραχήλιον και Ωμοφόριον και μεταλαμβάνει, πρό των μη συμμετασχόν-των εις την Θ. Λειτουργίαν Ιερέων.
Δημήτριος Ιωαννίδης
Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως
Ιωαννίδης Δημήτριος
 
Δημοσ.: 554
Εγγραφη: Τετ 21 Ιαν 2009, 11:47:12

Re: Απαντήσεις επί λειτουργικών θεμάτων

Δημοσίευσηαπό Dionysios » Κυρ 24 Μάιος 2020, 10:45:05

Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης, http://www.symbole.gr
e-mail: symbole@mail.com — Skype: dionysios-anat
«γηράσκω ἀεί διορθούμενος», τρίτη 11/7/2000
Άβαταρ μέλους
Dionysios
 
Δημοσ.: 3950
Εγγραφη: Πέμ 11 Σεπ 2008, 21:30:05
Τοποθεσια: ᾿Αθῆναι


Επιστροφή στην Θέματα τελετουργικῆς

Μελη σε συνδεση

Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση : Δεν υπάρχουν εγγεγραμμένα μέλη και 1 επισκέπτης

cron