Συντομεύσεις ἀκολουθιῶν

[Dionysios]

Πότε ἐπιτρέπεται καί πῶς μποροῦν νά συντομευθοῦν οἱ ἀκολουθίες. νομίζω ὅτι τὸ θέμα εἶναι ἐνδιαφέρον καὶ ἀπασχολεῖ πολλούς. θεωρῶ ὅτι πρέπει νὰ συζητηθῇ εὐρύτερον.

(27/8/2008)

[Dionysios]

[Πρὸς τοὺς ἰσχυριζομένους ὅτι «τὰ ψάλλουν ὅλα» ἄνευ συντομεύσεων καὶ παραλείψεων]

Δηλαδὴ στὸν ναὸ ποὺ ψάλλετε, ἐν μὲν τῷ ἑσπερινῷ ἀναγινώσκεται πάντοτε τὸ ἐνδιάτακτον ψαλτήριον, εἰς τὸ «Κύριε, ἐκέκραξα» λέγονται πάντοτε ὅλοι οἱ στίχοι τοῦ «Θοῦ, Κύριε...», εἰς τὴν εἴσοδον ψάλλεται τὸ ἀρχαῖον ἀργὸν «Φῶς ἱλαρόν», μετὰ τὴν εἴσοδον γίνεται ἡ λιτὴ τῆς ἡμέρας (ὅταν ὑπάρχῃ) καὶ ψάλλονται ὅλα τὰ ἰδιόμελα αὐτῆς μὲ πρῶτον τὸ ἰδιόμελον τοῦ ἁγίου τοῦ ναοῦ, εἰς τὴν ἀρτοκλασίαν πρὸ τοῦ «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν» λέγεται τρὶς χῦμα τὸ «Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου» καὶ ἀναγινώσκεται ὁ ψαλμὸς «Εὐλογήσω τὸν Κύριον» ἄχρι τοῦ ψαλλομένου στίχου; πρὸ τοῦ ὄρθρου γίνεται πάντοτε τὸ μεσονυκτικόν; ἐν δὲ τῷ ὄρθρῳ ἀναγινώσκονται ἐπίσης τὰ καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου, στιχολογοῦνται οἱ ᾠδὲς τοῦ ὄρθρου (ἐκ τοῦ ὡρολογίου ἢ τοῦ ψαλτηρίου) καὶ ψάλλονται ἢ ἔστω ἀναγινώσκονται ὅλοι οἱ κανόνες (ἕως 3) τῆς ἡμέρας μὲ ὅλες τὶς ὡδές των (8) καὶ ὅλα τὰ τροπάριά των (14 ἢ 16), ἀναγινώσκεται τὸ συναξάριον τῶν ἁγίων τῆς ἡμέρας (ἐννοῶ τὸν βίο τους ποὺ ἔχει μὲ μικρὰ γράμματα τὸ μηναῖον), ψάλλονται ὅλοι οἱ στίχοι τῶν ψαλμῶν τῶν αἴνων («Αἰνεῖτε αὐτὸν ἥλιος καὶ σελήνη...» καὶ λοιπά), καὶ μετὰ τὴν δοξολογίαν ψάλλονται πάντα τὰ ἀπολυτίκια τῆς ἡμέρας μετὰ θεοτοκίου (πλὴν κυριακῆς καὶ δεσποτικῶνκαὶ θεομητορικῶν ἑορτῶν) καὶ γίνεται ἡ ἀπόλυσις τοῦ ὄρθρου ἐκφώνως καὶ κατὰ τάξιν; καὶ τέλος εἰς τὴν λειτουργίαν ψάλλονται συνήθως τυπικὰ καὶ μακαρισμοί, ἢ ὅταν ἀντ᾿ αὐτῶν λέγονται τὰ ἀντίφωνα (ὄχι συχνὰ νὰ ὑποθέσω;), λέγεται πλῆρες τὸ γ΄ ἀντίφωνον μὲ τοὺς στίχους αὐτοῦ καὶ τὸ ἐφύμνιον τρεῖς φορές, ψάλλεται [τὸ προκείμενον τοῦ ἀποστόλου] καὶ τὸ ἀλληλουιάριον τοῦ εὐαγγελίου μετὰ τῶν στίχων αὐτοῦ; λέγονται διπλᾶ ἀναγνώσματα (δύο ἀπόστολοι, δύο εὐαγγέλια), ψάλλεται τὸ «Πληρωθήτω» καὶ μετὰ τὴν ἀπόλυσιν κατὰ τὴν διανομὴν τοῦ ἀντιδώρου (ποὺ θὰ γίνεται κατὰ τάξιν πρὸ τοῦ «Δι᾿ εὐχῶν» ἀσφαλῶς) ἀναγινώσκεται ὁ λγ΄ ψαλμός;

Τηροῦνται ὅλα τὰ ἀνωτέρω στὸν ναὸ ὅπου ψάλλετε;

῞Ολα τὰ παραπάνω δὲν τηροῦνται σχεδὸν σὲ κανέναν ἐνοριακὸ ναό, διότι ξέρω κανὰ δυὸ ἐξαιρέσεις (ὁ ἕνας μάλιστα ἐδῶ στὴν ᾿Αθήνα!) καὶ δὲν ἀποκλείω νὰ ὑπάρχουν κι ἄλλες. ἀλλὰ φυσικὰ ἐδῶ ὁ λόγος δὲν εἶναι γιὰ τὶς ἐξαιρέσεις...

(27/8/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[Dionysios]

᾿Εννοεῖτε ὅτι ψάλλετε εἰς μοναστηριακὸν καὶ ὄχι ἐνοριακὸν ναόν, διότι καὶ τὰ δύο ναὸς εἶναι. διὰ τοῦτο καὶ ἐγὼ στὸ ποηγούμενο μήνυμά μου ἀνέφερα γενικῶς «ναός». χαίρω γιὰ τὶς διευκρινίσεις ποὺ δώσατε. εἶναι εὐλογία Θεοῦ τὸ ὅτι ψάλλετε σὲ μοναστηριακὸ ναὸ καὶ μπορεῖτε νὰ τηρῆτε ἀκριβέστερον τὸ τυπικόν.

Μὲ τὸ προηγούμενον μήνυμά μου δὲν εἶχα βεβαίως σκοπὸν οὔτε νὰ ἐλέγξω οὔτε νὰ κρίνω κανέναν, ἀλλὰ νὰ καταστήσω ἐμφανὲς ὅτι ἀκόμη καὶ στὰ μοναστήρια οἱ ἀκολουθίες ψάλλονται συντομευμένες, ἔχουν ἤδη κόψει κάποια πράγματα (ὄχι πολλὰ πάντως). αὐτὸ δὲν εἶναι κακό. αὐτὸ ἄλλωστε σημαίνει τυπικό. στὶς ἐνορίες οἱ ἀκολουθίες ψάλλονται ἀκόμη πιὸ συντομευμένες, ὅπως ἤδη ἔχει προβλέψει τὸ τυπικό. γιὰ τὰ ἀκόμη πιὸ σύντομα ποὺ ἐπιζητοῦνται ἀπὸ πολλοὺς ἀναιτίως, τὰ πέρα ἀπὸ τὸ τυπικὸ καὶ ἐκτὸς τυπικοῦ, δὲν θὰ σχολιάσω.

᾿Επαναλαμβάνω πάντως ὅτι τὸ παρὸν θέμα ἔχει ἐνδιαφέρον καὶ πρακτικὴ χρησιμότητα. πότε καὶ πῶς μποροῦν νὰ συντομευθοῦν κάποιες ἀκολουθίες καὶ ποῦ ἐπιτρέπεται νὰ γίνωνται περικοπές. νομίζω ὅτι ἐδῶ τὸ ἐννοοῦμε κυρίως ἀπὸ ψαλτικῆς πλευρᾶς, ἀλλὰ καὶ ἡ συνεισφορὰ κάποιων κληρικῶν, ἂν τὸ ἐπιθυμοῦν καὶ μποροῦν, θὰ ἦτο ἀσφαλῶς ἐπιθυμητή. ἤδη διατυπώθηκαν ἐνδιαφέρουσες παρατηρήσεις καὶ ἀσφαλῶς καὶ ἄλλοι ψάλτες θὰ ἔχουν ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τους νὰ προσθέσουν πολλὰ ἀκόμη.

(30/8/2008)



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

[dkalpakidis]

"Υπηρετώντας" πάντοτε σε Ενοριακόν Ναόν έχω έρθει πολλές φορές αντιμέτωπος με την σκληρή πραγματικότητα.
Μπορούμε τελικά να χρησιμοποιούμε "συντομότερες διατάξεις" χωρίς να καταστρέφουμε την ορθή δομή των Ακολουθιών αλλά και την ουσία των πραγμάτων;
Ιδίως ο Μοναχικός Όρθρος είναι ίσως η πιο "αδικημένη" ακολουθία. Απέχει η ορθή τέλεσή του από την ισχύουσα στην πράξη στις Ενορίες ιδίως τόσο πολύ που μπορούμε να πούμε ότι δεν μιλάμε παρά για μια σκιά της παλαιάς λαμπράς ακολουθίας (όπως γράφει κάπου ο μακαριστός Ι.Φουντούλης) η οποία διαρκούσε πάνω από 3 ώρες όσο τελούμε όρθρο και Θεία Λειτουργία μαζί.

[MTheodorakis]

Παλαιότερα εἶχα γράψει:
Τὰ ἑορταστικὰ προοίμια «Κύριε ἐκέκραξα πρὸς σὲ εἰσάκουσόν μου, εἰσάκουσόν μου Κύριε» καὶ «Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον» προστίθενται μόνον ὅταν ψαλεῖ μεγάλη δοξολογία. Βλ. Συμβολὴ τ. 10 σ. 12.
Τὰ δογματικὰ θεοτοκία τῶν ἑσπερίων καὶ ἀποστίχων τοῦ συντόμου ἀναστασιματαρίου ἀποτελοῦν τεκμήριο καὶ ὑπόδειγμα γιὰ σύντομα δοξαστικά.
Τὰ καθίσματα τῆς β' (ὁμόλογης μὲ τὴν α') στιχολογίας τῆς παρακλητικῆς παραλείπονται ἀπὸ τῆς Δευτέρας μετὰ τὴν Κυριακὴ τῶν ἁγίων πάντων μέχρι καὶ τῆς ε' Σεπτεμβρίου, ἐκτὸς Σαββάτου καὶ Κυριακῆς. Βλ. ΤΓΡ σ. 188.
Ἀντὶ τιμιωτέρας προτείνεται τὸ ἀρχαῖο ἐφύμνιο τῆς ᾠδῆς «Τὴν Θεοτόκον ἐν ὕμνοις μεγαλύνομεν». Βλ. ὡρολόγιον καὶ Συμβολὴ τ. 11 σ. 17.
Στὴν προηγιασμένη οἱ ψαλμοὶ «Εὑλογήσω τὸν Κύριον...» καὶ «Ὑψώσω σε ὁ Θεὸς μου...» εἶναι τὸ κοινωνικὸν. Βλ. Συμβολὴ τ. 13 σ. 46.
Χρόνος μπορεῖ νὰ κερδηθεῖ μὲ τὸν περιορισμὸ τῶν μετὰ τὴν εἴσοδο ἀπολυτικίων στὴ λειτουργία καὶ μὲ ἄλλους τρόπους. Βλ. Συμβολὴ τ. 10 σ. 11.

Ἀς προτείνω καὶ τὰ ἑξῆς:
Μὴ προσθήκη ἑορταστικῶν στοιχείων ( α’ θεοτοκία, εἴσοδος, κανὼν θεοτόκου, καταβασίες ) σὲ ἀκολουθίες τοῦ μηναίου.
Παράλειψη τοῦ «Ὑπὲρ τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων χριστιανῶν... ».
Παράλειψη β’ κανόνα μὴ ἐπισήμως ἑορταζομένου ἁγίου.
Λειτουργικὴ ἀγωγὴ γιὰ τὸ ἄν καὶ τὸ πότε οἱ πιστοὶ φέρνουν ἀρτοκλασία.
Κατάργηση μνημόνευσης στὰ ἅγια.
Κατάργηση μεγαλυναρίου.
Παράλειψη νεκρωσίμων εὐλογηταρίων καὶ τοῦ «Μετὰ τῶν ἁγίων...» κατὰ τὰ μνημόσυνα τῶν Κυριακῶν.

[Dionysios]

Παράλειψη β’ κανόνα μὴ ἐπισήμως ἑορταζομένου ἁγίου.

Αὐτὸ εἶναι καὶ κανόνας τοῦ τυπικοῦ ποὺ ἀναφέρεται στὸ τυπικὸν τῆς Ξενοφῶντος, χφ. τοῦ ἔτους 1906, τὸ ὁποῖο δημοσιεύεται σὲ συνέχειες στὴν ἔντυπη «συμβολὴ ἀπὸ τὸ τεῦχος 23.

Παράλειψη νεκρωσίμων εὐλογηταρίων ... κατὰ τὰ μνημόσυνα τῶν Κυριακῶν.

᾿Εδῶ δὲν πρόκειται γιὰ παράλειψι ἀκριβῶς, πρόκειται γιὰ ἐπιβαλλόμενη ἀποκατάστασι τοῦ ὀρθοῦ. πρέπει ἐπιτέλους νὰ τὸ κατανοήσουν οἱ ἱερεῖς καὶ νὰ τὸ χωνέψουν ἁπαξάπαντες ὅτι νεκρώσιμα εὐλογητάρια ἐν Κυριακῇ δὲν λέγονται. «ἀπαγορεύεται διὰ ῥοπάλου». ὁ μακαρίτης μητροπολιτης Πατρῶν κυρὸς Νικόδημος δὲν τὰ ἔλεγε οὔτε σὲ ἐξόδιο ἀκολουθία ἐν κυριακῇ. γιὰ μὴν πῶ καὶ τὸ ἄλλο, ὅτι στὴν τελούμενη ἐπιμνημόσυνο δέησι δὲν ἔχουν καμμιά θέσι τὰ εὐλογητάρια γενικῶς ἀνεξαρτητως ἡμέρας.

Ἂν τόσο πολὺ ἐπιθυμοῦν –διακαῶς– κάποιοι νὰ λέγουν εὐλογητάρια, τοὐλάχιστον τὴν κυριακὴ ἂς λέγουν τὰ ἀναστάσιμα. γνωρίζω μικρὰ παιδιά, ποὺ τὰ ἐκκλησιάζουν τακτικῶς οἱ γονεῖς τους τὶς κυριακὲς καὶ ἔχουν μάθει ἐξ ἀκοῆς νὰ ψάλλουν τὰ ...νεκρώσιμα εὐλογητάρια! τὰ θεωροῦν τροπάρια τῆς κυριακῆς! δὲν ξέρουν ὅτι ὑπάρχουν ἀναστάσιμα εὐλογητάρια!


copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης