Εκτενής- Πληρωτικά

[dkalpakidis]

Είναι γνωστό ότι μετά την Εκτενή (όπου γίνονται οι δεήσεις) έπονται τα Πληρωτικά.
Στην Θεία Λειτουργία και σε κάποιες ασματικές ακολουθίες παρεμβάλονται Δεήσεις υπέρ Κατηχουμένων, Υπέρ των Πιστών.
Στους καθημερινούς Εσπερινούς και Όρθρους οι Εκτενής μετατίθεται μετά από τα Απολυτίκια.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Έτσι δεν μένει κάπως "αδὲσποτο" το "Πληρώσωμεν την δέησιν ημών" όταν δεν έχουμε κάνει δέηση;

[Maximos]

Εὔστοχος ἡ παρατήρησή σου καί μᾶς ἔβαλε σέ ἀπορία πράγματι.
Μέ παρότρυνση τοῦ Μανόλη Θεοδωράκη, ἀφοῦ τό «ἔψαξα» λίγο θά γράψω λίγες σκέψεις προκειμένου νά ἀνοίξει ἡ συζήτηση/προβληματισμός, μήπως βγεῖ κάποιο συμπέρασμα.
Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι χρειάζεται μελέτη τό θέμα, ἡ δέ ὅποια ἀπάντηση θά πρέπει ἐνδεχομένως νά εἶναι καί μιά ὁλόκληρη μελέτη. Δέν θά ἀπαντήσω σέ καμμία περίπτωση μέ αὐτή τήν προοπτική. Αὐτά πού θἀ γράψω προέρχονται ἀπό μελέτη γνωστῶν πηγῶν καί δέν θά θέσω παραπομπές, ἀλλά θά καταθέσω μόνον σκέψεις ἐκ τῆς μελέτης καί πείρας μου στήν πράξη. Θά κινηθῶ στά πλαίσια καί τῶν δύο ἀκολουθιῶν, τοῦ τε ἐσπερινοῦ καί τοῦ ὄρθρου μέ ἀναφορά καί στίς ἀντίστοιχες τοῦ ᾀσματικοῦ τύπου.

α) Ἠ συμπλήρωση («πληρώσωμεν») τῆς δεήσεως δέν προϋποθέτει ἀναγκαστικά μία ἐκτενῆ· πληροῦται καί μέ τίς προηγηθεῖσες μεγάλη καί μικρές συναπτές. Αὐτό φαίνεται σέ κάποιες ᾀσματικές ἀκολουθίες.
β) Τά πληρωτικά μέ τήν εὐχή τῆς κεφαλοκλισίας σημαίνουν καί τήν ἀπόλυση αὐτῶν τῶν ἀκολουθιῶν. Σ᾿ αὐτές τίς ἀκολουθίες ὅμως ὑπῆρξε μιά προέκταση/προσθήκη μέ τά ἀπόστιχα, πού δηλώνουν λιτή/λιτανεία. Σ᾿ αὐτήν τή λιτή ὑπάρχει δέηση, ὅπως καί ἡ ἴδια ἡ λέξη σημαίνει ἐκτός ἀπό αὐτό πού ξέρουμε ὡς λιτανεία.
γ) Ὁπότε –κι αὐτό μοῦ τό ὑπέδειξε ὁ Μανόλης– ἐδῶ δέν πρόκειται περί μεταθέσεως τῆς ἐκτενοῦς (μέ τό «Εἴπωμεν πάντες...»), ἀλλά περί ἄλλης ἐκτενοῦς ἀπολυτικῆς, τό «Ἐλέησον ἡμᾶς...», ὅπως καί τό «Δι᾿ εὐχῶν ... ἐλέησον ἡμᾶς». Μπορεῖ νά εἶναι τό «μέγα Κύριε ἐλέησον» δηλ. «Κύριε, ἐλέησον (μ΄)» ὅπως στήν παράκληση ἤ τό «ιβ΄», δηλ. ἡ συνήθης ἐκτενής τοῦ τέλους τῶν καθημερινῶν αὐτῶν ἀκολουθιῶν.
δ) Καί τί ἔγινε ἡ ἐκτενής (μέ τό «Εἴπωμεν πάντες...») στόν καθημερινό ἑσπερινό πού δέν ἔχουμε εἴσοδο; Στόν ᾀσματικό δέν ὑπάρχει διαχωρισμός ἑορταστικοῦ καί καθημερινοῦ ἑσπερινοῦ ὅσον ἀφορᾷ στήν εἴσοδο· εἴσοδος προβλέπεται πάντα. Φαίνεται πώς περιορισθείσης τῆς εἰσόδου στό μοναστικό, ἐξέπεσε καί ἡ μετ᾿ αὐτήν ἐκτενής. Σημειωτέον ὅτι στόν μοναχικό ὄρθρο γενικῶς δέν διατηρήθηκε ἡ εἴσοδος.
ε) Μά προέκταση τῆς ἀκολουθίας τοῦ ἑσπερινοῦ μέ ἀπόστιχα ἔχουμε καί στόν ἑορταστικό ἑσπερινό καί ὄχι μόνον στόν (ἄνευ μεγάλης δοξολογίας) καθημερινό ὄρθρο. Ναί, μά στόν ἑορταστικό ἑσπερινό καί μάλιστα αὐτόν τῆς ἀγρυπνίας τῆς Κυριακῆς, ἔχουμε νέα προέκταση μέ τήν ὄντως «Λιτή» σήμερα, πρό τῶν ἀποστίχων. Ἐκεῖ ἔχουμε ἐκτενῆ δέηση καί μάλιστα τό «μέγα Κύριε ἐλέησον».
f΄) Καί τί ἔγινε ἡ ἐκτενής (μέ τό «Εἴπωμεν πάντες...») στόν καθημερινό ὄρθρο; Αὐτή ὑπῆρχε μεταξύ τῆς δοξολογίας καί τοῦ «Καταξίωσον Κύριε...» πού πάλι φαίνεται νά ἔχει ἐκπέσει. Στόν ἑορταστικό ὄρθρο μετά τήν μεγάλη δοξολογία ὑπάρχει καί ἡ ἐκτενής (μέ τό «Εἴπωμεν πάντες...») καί τά πληρωτικά μέ τήν (άπολυτική) εὐχή τῆς κεφαλοκλισίας.
ζ) Καί τί γίνεται στούς ἑσπερινούς μέ εἴσοδο ἀλλά χωρίς λιτή, ὅπως π.χ. ὁ κατανυκτικός πού τελέσαμε σήμερα; Ἐκεῖ στό τέλος βλέπουμε τό «Κύριε, ἐλέησον (μ΄)» πού τήν ἀντικαθιστᾶ. Μποροῦσε νά ἦταν καί «ιβ΄». Σέ ἄλλες περιπτώσεις, δηλ. μέ εἴσοδο χωρίς λιτή, μᾶλλον πρέπει νά τίθεται ἐκτενής μετά τά ἀπολυτίκια.

Συμπέρασμα: Δέν πρόκειται περί μεταθέσεως τῆς ἐκτενοῦς καί ἡ συμπλήρωση τῆς «δεήσεως» δέν προϋποθέτει ἐκτενῆ μέ τό «Εἴπωμεν πάντες...».

Καλή καί εὐλογημένη Σαρακοστή καί καλό τριμέρι !!!

[MTheodorakis]

Γιατί νὰ προηγεῖται τὸ «καρποφορούντων» τοῦ «καλλιεργούντων» (θεία λειτουργία Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου-καθολικὴ συναπτὴ ἔκδ. Ἰ. Φουντούλη 1977 σ. 47, χφφ. Λειμῶνος 329 εἰλητάριον λειτουργίας Χρυσοστόμου ια'-ιβ' αἰ., Ε.Β.Ε. 670 εὐχολόγιον ιγ' αἰ. ἔκδ. Π. Τρεμπέλα Μικρὸν εὐχολόγιον τ. 2 ἔκδ. β' 1998 σ. 264) εἰς τὴν ἐκτενή;

[MTheodorakis]

«Ὑπὲρ τῶν καρποφορούντων ἐν τῇ ἁγίᾳ Ἐκκλησίᾳ καὶ
ποιούντων τοῖς πένησιν τὰς ἐλεημοσύνας δεηθῶμεν, καὶ ὑπὲρ
τῶν τὰς θυσίας καὶ τὰς ἀπαρχὰς προσφερόντων Κυρίῳ τῷ
Θεῷ ἡμῶν δεηθῶμεν, ὅπως ὁ πανάγαθος Θεὸς ἀμείψηται
αὐτοὺς ταῖς ἐπουρανίαις αὐτοῦ δωρεαῖς καὶ δῷ αὐτοῖς ἐν
τῷ παρόντι ἑκατονταπλασίονα καὶ ἐν τῷ μέλλοντι ζωὴν
αἰώνιον, καὶ χαρίσηται αὐτοῖς ἀντὶ τῶν προσκαίρων τὰ
αἰώνια, ἀντὶ τῶν ἐπιγείων τὰ ἐπουράνια.
Ὑπὲρ τῶν νεοφωτίστων ἀδελφῶν ἡμῶν δεηθῶμεν...» (Λειτουργία Ἀποστολικῶν Διαταγῶν).

«καὶ ἐν ἐκκλησίαις καλλιεργῶν τε
καὶ καρποφορῶν» (Συναξάριον τῆς ἐκκλησίας τῆς Κωσταντινουπόλεως ι’ αἰ. Ἰουλίου λα’ Εὐδοκίμου τοῦ δικαίου, ὁμοίως καὶ στὸ συναξάριο τοῦ μηναίου).

[MTheodorakis]

«Ἔτι δεόμεθα καὶ ὑπὲρ τοῦ εἰσακοῦσαι Κύριον τὸν Θεὸν φωνῆς...» (χφ. Σινὰ 973 εὐχολόγιον τοῦ ἔτους 1153 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 2 σ. 84, εὐχολόγια ἐκδ. Goar 1730 σ. 33, 1803 σ. 16, Εὐχολόγιον τὸ μέγα ἐκδ. Ἀστὴρ 1986 ἀνατύπωση τῆς ἐκδόσεως Βενετίας τοῦ 1862 σ. 22, Ἱεροδιακονικὰ ἐκδ. 1780 σ. 16, 1874 σ. 17, Πανσέληνος 1989 σ. 18, Π. Τρεμπέλα Μικρὸν Εὐχολόγιον ἔκδ. β’ 1998 τ. 2 σ. 79, Ἰ. Φουντούλη Μοναχικὸς ἑσπερινὸς 1971 σ. 47, Παννυχὶς 1977 σ. 35, Μικρὸς Ἁγιασμὸς 1978 σ. 44),

καὶ ὄχι «Ἔτι δεόμεθα καὶ ὑπὲρ τοῦ εἰσακοῦσαι Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν φωνῆς...» (Ἱερατικὰ ἐκδ. 1987 καὶ 2007).

[MTheodorakis]

Περὶ τῆς παλαιᾶς ἐκτενοῦς δεήσεως.