Εὐχὴ ἐκτενοῦς

[MTheodorakis]

Σοβαρὴ παράλειψη στὸ Ἱερατικὸ τοῦ π. Κ. Παπαγιάννη ἔκδ. 2007 (καὶ στὸ μικρό) εἶναι ἡ ἀπουσία τῆς ἄνω τελείας στὴν εὐχὴ τῆς ἐκτενοῦς μετὰ τὴν φράση «κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου» στὸν ἑσπερινὸ καὶ τὸν ὄρθρο (Π. Τρεμπέλα, Αἱ τρεῖς λειτουργίαι σ. 59).

[Dionysios]

Σοβαρὴ παράλειψη στὸ Ἱερατικὸ τοῦ π. Κ. Παπαγιάννη ἔκδ. 2007 (καὶ στὸ μικρό) εἶναι ἡ ἀπουσία τῆς ἄνω τελείας στὴν εὐχὴ τῆς ἐκτενοῦς μετὰ τὴν φράση «κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου» στὸν ἑσπερινὸ καὶ τὸν ὄρθρο (Π. Τρεμπέλα, Αἱ τρεῖς λειτουργίαι σ. 59).

1. ῞Ενας ἀνυποψίαστος ἀναγνώστης σὲ μία πρώτη ἀνάγνωσι τῆς παρατηρήσεώς σου, Μανόλη, θὰ ἀπορήσῃ ἴσως πῶς, ἐνῷ γίνεται λόγος γιὰ εὐχὴ τοῦ ἑσπερινοῦ καὶ τοῦ ὄρθρου, παραπέμπεις στὴν λειτουργία. κάποια ἐπεξήγησις ἐδῶ θὰ ἦτο ἴσως ἀναγκαία (ὅπως ἐπὶ παραδείγματι αὐτὸ ποὺ σημειώνω στὴν §3).

2. Δὲν ἔχω μαζί μου τὸ νέον ἱερατικὸν ἐπιμελείᾳ τοῦ π. Κωνσταντίνου Παπαγιάννη, ἔχω ὅμως δύο παλαιότερα ιερατικὰ τῆς ΑΔ· σὲ κανένα δὲν προβλέπεται ἡ ἀνάγνωσις τῆς ἐν λόγῳ εὐχῆς στὸν ἑσπερινὸ ἢ στὸν ὄρθρο, ἀλλὰ μόνον στὴν λειτουργία.

3. Ἔρριξα μιὰ γρήγορη ματιὰ στὸ «Μικρὸν εὐχολόγιον» (τ. β΄, 1998) τοῦ Π. Τρεμπέλα καὶ διεπίστωσα ὅτι προβλέπει τὴν εὐχὴν αὐτὴν γιὰ τὸν ὄρθρο (σ. 228, ὅπου δὲν τὴν παραθέτει, ἀλλὰ παραπέμπει στὴν λειτουργία, διότι πρόκειται γιὰ τὴν ἴδια εὐχή), δὲν εἶδα ὅμως ἀντίστοιχη πρόβλεψι γιὰ τὸν ἑσπερινό (σ. 262-263). μᾶλλον δὲν θὰ τὸ πρόσεξα. μπορεῖς νὰ βοηθήσῃς;

4. Στὰ δύο παλαιότερα ἱερατικὰ ποὺ ἔχω ἡ ἐν λόγῳ εὐχὴ στὴν λειτουργία παρατίθεται πράγματι μὲ ἄνω στιγμὴ μετὰ τὴν φράσι «κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου». ἑπομένως ἡ παράλειψις τῆς ἄνω στιγμῆς στὸν ἑσπερινὸ καὶ τὸν ὄρθρο τοῦ νέου ἱερατικοῦ ἴσως νὰ ὀφείλεται σὲ ἁπλῆ τυπογραφικὴ ἀβλεψία. κάτι τέτοιο ἐνισχύεται, ἂν ὑπάρχῃ ἡ ἄνω στιγμὴ στὴν λειτουργία τοῦ νέου ἱερατικοῦ. ἐπειδὴ δὲν ἀναφέρεις τέτοια παράλειψι, συμπεραίνω ὅτι στὴν λειτουργία ὑπάρχει.

5. Παρὰ τὰ ἀνωτέρω, ἀπὸ νοηματικῆς καὶ φιλολογικῆς πλευρᾶς δὲν μπορῶ νὰ ἀντιληφθῶ ποῦ ἔγκειται τὸ λάθος, ἂν τυχὸν ἀφαιρέσωμε αὐτὴν τὴν ἄνω στιγμὴ ἀπὸ τὴν συγκεκριμένη εὐχή. μήπως μπορεῖς νὰ τὸ ἐξηγήσῃς περισσότερο;

6. Μποροῦμε νὰ παρατηρήσωμε καὶ ἄλλες διαφορὲς στὸ κείμενο τῆς ἴδιας εὐχῆς μεταξὺ τῶν διαφόρων ἐκδόσεων (ἂν ὑπάρχῃ ἐνδιαφέρον).

[MTheodorakis]

Ἡ εὐχὴ τῆς ἐκτενοῦς προβλέπεται καὶ στὸν ἑσπερινὸ (Π. Τρεμπέλα Μικρὸν εὐχολόγιον ἔκδ. β’ 1998 τ. 2 σ. 263 ὑπόμνημα, καὶ Συμβολὴ τ. 21 σ. 27), καὶ στὸν ὄρθρο (Συμβολὴ ὅπ. πρ.).

Στὴν λειτουργία τοῦ νέου ἱερατικοῦ 2007 ὑπάρχῃ ἡ ἄνω στιγμή.

Πρόβλημα δημιουργεῖ ἡ ἀμάθεια ἱερέων ποὺ ἀναγινώσκουν ὡς μία πρόταση τὶς δύο. Ἀναγινώσκουν δηλαδὴ διὰ μιᾶς τὰ ἔντονα γράμματα:
«Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, τὴν ἐκτενῆ ταύτην ἱκεσίαν πρόσδεξαι παρὰ τῶν σῶν δούλων καὶ ἐλέησον ἡμᾶς κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου καὶ τοὺς οἰκτιρμούς σου κατάπεμψον ἐφ' ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου, τὸν ἀπεκδεχόμενον τὸ παρά σοῦ πλούσιον ἔλεος» προκαλῶντας συντακτικὴ σύγχυση.

Εἰς τὸν 336 Βαρβερινὸ κώδικα, τὸ ἀρχαιότερο σωζόμενο εὐχολόγιον η’ αἰ., φ. 5r-v, ἔκδ. S. Parenti –E. Velkovska L’ Eucologio Barberini gr. 336 σειρὰ Ephemerides liturgicae Subsidia 80 Roma 2000 σ. 60, ἀντὶ ἄνω στιγμῆς ὑπάρχει κόμμα, λείπει δὲ ἡ φράση «μέγα καί».
Στὸ εὐχολόγιο J. Goar 1730 σ. 64 ἀντὶ ἄνω στιγμῆς ὑπάρχει κόμμα, λείπει δὲ ἡ φράση «μέγα καί».
Στὴν ἔκδοση «Αἱ θεῖαι λειτουργίαι» τοῦ 1803, ἐπανέκδοση 2008 σ. 8 ὑπάρχει ἡ ἄνω στιγμή, λείπει δὲ ἡ φράση «μέγα καί».
Στὴν ἔκδοση «Αἱ θεῖαι λειτουργίαι» Σαλιβέρου σ. 44 ὑπάρχει ἡ ἄνω στιγμή, λείπει δὲ ἡ φράση «μέγα καί».
Στὸ Ἱερατικὸ Ἀπ. διακονίας 1987 σ. 115 ὑπάρχει ἡ ἄνω στιγμή, καθὼς καὶ ἡ φράση «μέγα καί».
Στὸ νέο Ἱερατικὸ 2007 γενικὰ λείπει ἡ φράση «μέγα καί».

[Dionysios]

Ἡ εὐχὴ τῆς ἐκτενοῦς προβλέπεται καὶ στὸν ἑσπερινὸ (Π. Τρεμπέλα, Μικρὸν εὐχολόγιον, ἔκδ. β’ 1998, τ. 2, σ. 263, ὑπόμνημα, καὶ Συμβολὴ τ. 21, σ. 27), καὶ στὸν ὄρθρο (Συμβολὴ ὅπ. πρ.).

Ναί, τό εἶδα κι ἐγώ, σ᾿ εὐχαριστῶ, Μανόλη. ἂν καὶ σημειώνει τὴν εὐχὴ στὸ κριτικὸν ὑπόμνημά του, ἐν τούτοις ὁ Τρεμπέλας δὲν τὴν βάζει στὸ κύριον σῶμα. αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ περισσότεροι κώδικες ποὺ εἶχεν ὑπόψει του παραλείπουν τὴν εὐχή· οἱ μαρτυρίες ὅμως εἶναι ἱκανὲς γιὰ τὴν ἀποκατάστασί της.

Πρόβλημα δημιουργεῖ ἡ ἀμάθεια ἱερέων ποὺ ἀναγινώσκουν ὡς μία πρόταση τὶς δύο. Ἀναγινώσκουν δηλαδὴ διὰ μιᾶς τὰ ἔντονα γράμματα:
«Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, τὴν ἐκτενῆ ταύτην ἱκεσίαν πρόσδεξαι παρὰ τῶν σῶν δούλων καὶ ἐλέησον ἡμᾶς κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου καὶ τοὺς οἰκτιρμούς σου κατάπεμψον ἐφ' ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου, τὸν ἀπεκδεχόμενον τὸ παρά σοῦ πλούσιον ἔλεος» προκαλῶντας συντακτικὴ σύγχυση.

Πάντως, ἕτερον ἑκάτερον. ἡ ἀμάθεια τῶν κατὰ καιροὺς ἀναγνωστῶν τῶν ἱερῶν κειμένων δὲν μπορεῖ (καὶ δὲν πρέπει) νὰ λειτουργήσῃ ὡς κριτήριον γιὰ τὴν στίξι ἢ τὴν λοιπὴ ὀρθογραφία. ἀπὸ πλευρᾶς καθαρῶς φιλολογικῆς ἡ συγκεκριμένη εὐχὴ πρέπει νὰ ἔχῃ τὴν ἑξῆς στίξιν (θέτω καὶ τὶς ἀναγνωστικὲς περιόδους ἐντὸς ἀγκυλῶν)·

[Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν,]
[τὴν ἐκτενῆ ταύτην ἱκεσίαν πρόσδεξαι παρὰ τῶν σῶν δούλων]
[καὶ ἐλέησον ἡμᾶς κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου]
[καὶ τοὺς οἰκτιρμούς σου κατάπεμψον ἐφ' ἡμᾶς]
[καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου τὸν ἀπεκδεχόμενον τὸ παρά σοῦ πλούσιον ἔλεος].

Δηλαδὴ χρειάζεται μόνον μία ὑποδιαστολὴ (δὲν εἶναι κόμμα) γιὰ τὸν χωρισμὸ τῆς κλιτικῆς καὶ τίποτε ἄλλο. ὅλα τὰ ἄλλα κόμματα, ἄνω στιγμὲς καὶ λοιπά εἶναι περιττά.