Χερνιψία πιστῶν

[MTheodorakis]

«Ἐπειδὴ γὰρ χεῖρες σύμβολον πράξεως, νιπτόμεθα δὲ ταύτας, τὸ καθαρὸν δηλονότι καὶ ἄμωμον τῶν πράξεων αἰνιττόμενοι» (ἁγ. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων κατήχησις μυσταγωγικὴ ε’ 2 (ἔτος 350) ἔκδ. Ε.Π.Ε. τ. 2 σ. 378). «Καὶ γὰρ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοιοῦτον ὁρῶμεν ἔθος κρατοῦν παρὰ τοῖς πολλοῖς, καὶ ὅπως μὲν ἐν καθαροῖς εἰσέλθοιεν ἱματίοις σπουδάζοντας, καὶ ὅπως τὰς χεῖρας νίψαιντο» (ἁγίου Ἰ. Χρυσοστόμου (+407) Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον ὁμιλία να’ 5 ἔκδ. Ε.Π.Ε. τ. 11 σ. 388). «Καθάπερ κρήνας εἶναι ἐν ταῖς αὐλαῖς τῶν εὐκτηρίων οἴκων νενόμισται νενόμισται, ἵνα οἱ μέλλοντες εὔχεσθαι τῷ Θεῷ, πρότερον ἀπονιψάμενοι τὰς χεῖρας, οὕτως αὐτὰς εἰς εὐχὴν ἀνατείνωσιν... Ὥσπερ οὖν οὐ τολμᾷς ἀνίπτοις χερσὶν εἰσελθὼν εὔξασθαι...» (τοῦ αὐτοῦ Εἰς τὴν ἀποστολικὴν ῥῆσιν τὴν λέγουσαν, Ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως ὁμιλία γ’ 11-12 ἔκδ. Ε.Π.Ε. τ. 27 σσ. 382, 384). «...εἶδεν αὐτὸν νίπτοντα τὰς χεῖρας, ἵνα εἰσέλθῃ καὶ κοινωνήσῃ...» (Ἀββᾶ Δωροθέου (+560-580) Διδασκαλία θ’ Περὶ ψεύδους ἔκδ. Ἑτοιμασία 1983 σ. 240). «Ἐπεὶ δ’ ἐτελεύτα ἡ τῶν δώρων ἀναφορὰ καὶ ἔδει τὸν βασιλέα» Μιχαὴλ η’ (1261-1282) «νιψάμενον προσελθεῖν, ἐφ’ ᾧ τε μετασχεῖν ἀντιδώρου καὶ εὐλογίαν παρὰ τοῦ λειτουργήσαντος δέξασθαι» (Γ. Παχυμέρη (+1310) Συγγραφικαὶ ἱστορίαι βιβλίο f’ 24 ἔκδ. A. Failler σ. 521). «ὁ ἐκκλησιάρχης...δίδωσι καὶ τοῖς ἀδελφοῖς μετὰ τὴν τῶν ἁγίων διάβασιν τὸ νίψιμον» (χφφ. Λειμῶνος 88 ΤΑΣ ιδ' αἰ. φ. 11r καὶ 134 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1428-1429 φ. 11v). Χερνιψία πιστῶν κατὰ τὴν εἴσοδό τους στὸ ναό συνιστᾶται σὲ κατασκηνώσεις, συνθῆκες σκόνης, δυσπρόσιτα ἐξωκλήσια ἤ κελλιά, μετὰ ἀπὸ ξεσκόνισμα, ξαράχνιασμα, σκούπισμα, εὐτρεπισμό, καὶ ὅταν ὁ ἅγιος ἄρτος δίδεται χωριστὰ ἀπὸ τὸ τίμιο αἷμα στὰ χέρια τῶν πιστῶν, ὅπως γινόταν μέχρι τὸν ιβ’ αἰ. (ἁγ. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων κατήχησις μυσταγωγικὴ ε’ 21-22 (ἔτος 350) ἔκδ. Ε.Π.Ε. τ. 2 σσ. 392-394, Π. Τρεμπέλα Αἱ τρεῖς λειτουργίαι σ. 149 ὑπ. 44, Βαρβερινὸς 336 κώδικας εὐχολόγιο η' αἰ. ἔκδ. S. Parenti 2000 σ. 171, Εὐχολόγιο Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1132 ἔκδ. A. Jacob σ. 336).

[MTheodorakis]

«᾿Αγαπήσωμεν ἀλλήλους... καὶ μετὰ τὸ δοθῆναι τὴν ἀγάπην καὶ νίψασθαι πάντας, λέγει ὁ διάκονος· Τὰς θύρας, τὰς θύρας» (χφ. Σινὰ 961, εὐχολόγιο ια’-ιβ’ αἰ. Dmitrievskij τ. 2 σ. 76).

[MTheodorakis]

Ἀρχαία τροπάρια «εἰς τὴν νίψιν τῶν χειρῶν» διασώζει τὸ Γεωργιανό-Ἱεροσολυμιτικὸ κανονάριο τοῦ ζ' αἰ. Βλ. Συμβολὴ τ. 16 σ. 36.