ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Δημοσίευσηαπό Ιωαννίδης Δημήτριος » Τρί 26 Μάιος 2009, 17:34:55

ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Μετά την Ψαλμόδευση του Βου μέρους του Χερουβικού Ύμνου ( δηλαδή το τμήμα « Ταις Αγγελικαίς » μέχρι και το « Αλληλούια » ),ο Διάκονος ή ο Ιερέας, εκφωνεί τα Πληρωτικά.
Εάν Ιερουργεί Αρχιερέας, ο Χορός ψάλλει το « Εις πολλά έτη » σύντομο και σε Ήχο Β΄. πάντοτε.
Η παλαιά Παράδοση και Τάξη, επιβάλλει να ψάλλονται τα Λειτουργικά ( δηλαδή οι Ύμνοι της Αγίας Αναφοράς, σε εμμελή απαγγελία, όπως ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο. Αυτή η Τάξη, διατηρείται μέχρι σήμερα στο Άγιον Όρος και στον Πατριαρχικό Ναό, ιδίως κατά τις καθημερινές Ακολουθίες.
Η μυσταγωγική αυτή απαγγελία των Λειτουργικών, που ταιριάζει με-λωδικά με τις σταθερές και Παραδοσιακές Ιερατικές και Διακονικές Εκφωνήσεις, έχει τη σημασία της.
Γύρω απ’ αυτό το θέμα, έχουν γραφτεί πολλά. Ανάμεσα σ’ αυτά, ο γνωστός Μουσικολόγος Γρηγόριος Στάθης, σημειώνει : « Η Μουσική στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, ενδύει τον λόγον συγκεκριμένων Ύμνων, με συγκεκριμένη μελική επιτήδευση. Μας διαφεύγει όμως, ο εκφωνητικός τρόπος, με τον οποίον εκφέρεται ο Ευχητικός λόγος και εδώ, πρέπει να γνωρίζουμε την διάκριση. Οι Δεήσεις εκφωνούνται και οι Ευχές αναγιγνώσκονται. Οι Ευχές, διακρίνονται στο Κύριο τμήμα τους από τελεύτιο, που απαραιτήτως εκφωνείται και ακόμα το Κύριο τμήμα των Ευχών, αναγιγνώσκεται τουλάχιστον Ιεροπρεπώς, σύμφωνα με το λόγιον του Γρηγορίου του Θεολόγου : « Ιερουργούμε τον λόγον ».
Εδώ, η Μουσική θα πρέπει να κανοναρχεί στον Ιερουργό, τη βάση του Ήχου, στον οποίον ψάλλεται η Λειτουργία, για να βαστά κι αυτός ( Ιερέας ή Αρχιερέας ), σαν « βασταχτής ».
Το λέμε ήπια, για να μη πούμε ότι οι Ιερείς και Αρχιερείς, θα πρέπει να είναι και καλλιτέχνες Ψάλτες, αλλιώς χάνουμε εξ’ αρχής ένα βασικό στοιχείο, της ισόρροπης αισθητικής έκφρασης.
« Κακώ δε μη χρήσει ποτέ βοηθώ. Κρίττον γαρ ή μη ψάλλειν ή μόνον ή μετά βοηθώ. Απολέσει γαρ και το σόν τότε μέλος » γράφει ο Γαβριήλ ο Ιερομόναχος. Όλοι μας, έχουμε γίνει μάρτυρες των κακοφωνιών και της καταστροφής της Μουσικής και πνευματικής απόλαυσης, κατά τη διάρκεια της τέλεσης του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.
Ο Γαβριήλ ο Ιερομόναχος, σπουδαίος Θεωρητικός του 16ου αιώνα, μιλάει ξεκάθαρα για το τι συμβαίνει με την συμψαλμωδία, γιατί περί συμψαλμωδίας πρόκειται, εφ’ όσον συμμετέχουν διάφορα πρόσωπα, άλλος με την καθ’ αυτήν ψαλμωδία και άλλος από του Βήματος, με την μυστική ανάγνωση των Ευχών.
Μεταφράζουμε τα λόγια του Γαβριήλ : « Μη χρησιμοποιήσεις ποτέ κακό βοηθό, γιατί είναι καλύτερα να μην ψάλλεις καθόλου, ούτε μόνος σου, αλλά ούτε και με βοηθό, γιατί θα χάσεις και το δικό σου μέλος ».
Στις μέρες μας, Ψάλτες και Ιερείς, κάνουν κατάχρηση της ψαλμωδίας κατά την ώρα της Θείας Αναφοράς. Ψάλλουν Λειτουργικά σε διάφορους Ήχους, με εντελώς νέο μέλος προς την Εκκλησιαστική Τάξη και Παράδοση, παραμελώντας το Εκφωνητικό Μέλος, που είναι και Σημειογραφημένο, όπως έχει λεχθεί πολλές φορές, από διάφορους Θεωρητικούς και μη. Οι δε Διάκονοι και οι Ιερείς, προσπαθούν όχι να Εκφωνούν με τον Ιερατικό τρόπο, αλλά να ψάλλουν και μάλιστα πολλές φορές, με επιτηδειότερο τρόπο απ’ ότι ψάλλουν οι Ψάλτες, που στο κάτω – κάτω, αυτή είναι η δουλειά τους και γι’ αυτό το λόγο αμείβονται. Δεν είναι τυχαίο, ότι ακούμε πολλές φορές μια Ιερατική Εκφώνηση 10 λέξεων, να διαρκεί περισσότερο από έναν αντίστοιχο Λειτουργικό Ύμνο, που ψάλλουν οι Ψάλτες. Οι Ιερείς εκείνη τη στιγμή, ΔΕΝ είναι Ψάλτες. Ο ρόλος τους μέσα στο Μυστήριο, είναι εντελώς διαφορετικός. Εάν ψάλλουν με φωνητικούς μετεωρισμούς και λαρυγγισμούς, δεν συμβάλλουν στο σκοπό της Αγίας Αναφοράς. Αντίθετα, καταστρέφουν και με τον τρόπο αυτό, μία ακόμα πτυχή της Λειτουργίας, από άποψη αισθητικής θεώρησης της τέλεσης του Μυστηρίου.
Αλλά και οι Ψάλτες, ας μην καλλιεργούν τέτοιο ανταγωνιστικό κλίμα, κατά την ώρα της Θείας Λειτουργίας, ούτε να παρακινούν με διάφο-ρους τρόπους τους Ιερείς.
Στο τέλος ή σε άλλη θέση, θα παραθέσουμε από τον αείμνηστο Κων/πολίτη Πρωτοψάλτη Αλέξανδρο Μουτάογλου, τα Λειτουργικά της Παράδοσης, καθώς και το
« Άξιον Εστίν », το επιλεγόμενον « Αρχαίον » του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, για να καταλάβουμε καλύτερα, ένα μέρος από όλα τα προαναφερόμενα.
Απλοϊκά μεν αλλά αποκαλυπτικά και πολύ παραστατικά, είναι όσα γράφει ένας αυτήκοος μάρτυρας. Ένας Κανονάρχος των Πατριαρχικών Χορών, της εποχής του Πρωτοψάλτου Ιακώβου Ναυπλιώτη : Εκεί στα Πατριαρχεία, η Μουσική έχει τελειώσει με την λήξη του Χερουβικού και οι αποκρίσεις των Ψαλτών στις Εκφωνήσεις του Ιερουργούντος Πατριάρχη ή των Ιερέων, δεν τραγουδιούνται κανταδορίστικα, όπως γίνεται εδώ, αλλά απαγγέλλονται μονόφωνα, με ύφος σχεδόν κλαψιάρικο. Για μας τους Κων/πολίτες, εκεί στα Πατριαρχεία, με Λειτουργό τον Πατριάρχη ή τους σεμνούς και περισσότερο σεμνόφωνους λοιπούς Αρχιερείς ή τους Διακόνους και Ιερείς του Πατριαρχικού Ναού, οι Εκφωνήσεις « Λάβετε, φάγετε…» και « Πίετε εξ’ αυτού πάντες…», ήταν συγκλονιστικές και δεν επέτρεπαν αποκρίσεις Ψαλτών, με έξαλλα ξεφωνητά, όπως γίνεται εδώ ( και εννοούσε την Ελλάδα ), όπου θεατρίζεται περίπου ο εκκλησιαζόμενος.
Μιλάει ακριβώς, για τα Λειτουργικά της Παράδοσης, που ψάλλονται με την Χρόα του Κλιτού και θα ακούσουμε από τον Πρωτοψάλτη Μουτάογλου και που ψάλλονται – όπως έχουμε ήδη προαναφέρει – ακόμα και σήμερα, στο Άγιον Όρος και στον Πατριαρχικό Ναό.
Παρ’ όλα όσα είπαμε πρίν, έχει επικρατήσει να ψάλλονται Λειτουργικά, σε όλους τους Ήχους. Αυτό, ξεκίνησε από την εποχή του Πρωτοψάλτη Κων/νου Πρίγγου και χειροτερεύει μέρα με την ημέρα. Απόδειξη των ανωτέρω, αποτελεί το γεγονός, ότι στην έντυπη και χειρόγραφη Παράδοση, δεν υπάρχουν Λειτουργικά άλλων Ήχων. Αυτά, άρχισαν να εμφανίζονται δειλά – δειλά, από την αρχή του 20ου αιώνα και μετά. Αυτά που υπήρχαν, ήταν τα Λειτουργικά για τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, όπου ήταν διαμορφωμένα ειδικώς γι’ αυτήν και αποτελούν ένα θαυμάσιο Μέλος του 14ου αιώνα, του Ιωάννου του Γλυκέως, τα οποία συνετμήθησαν από τα μέσα του 18ου αιώνα, από τον Πρωτοψάλτη Ιωάννη τον Τραπεζούντιο.
Κατά τις μεγάλες Πατριαρχικές Λειτουργίες και τα Αρχιερατικά Συλλείτουργα, ψάλλεται συνήθως το Αργό « Αγαπήσω σε » του Ιακώβου Πρωτοψάλτου σε Β΄. Ήχο, το οποίον ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης του έκοψε μικρά μέρη, προκειμένου να το προσαρμόσει στις χρονικές απαιτήσεις μιάς Ακολουθίας, πράγμα που από τότε καθιερώθηκε και έχει επικρατήσει να ψάλλεται συντετμημένο μέχρι σήμερα και που θα το ακούσουμε μαζί με τα Λειτουργικά του Ύφους.
Γενικά, ο κατ’ εξοχήν Ήχος της Θείας Λειτουργίας, είναι ο Β΄. και αυτό το διαπιστώνουμε από το γεγονός, ότι οι περισσότεροι Ύμνοι που ψάλλονται σ’ Αυτήν, ανήκουν στον Β΄. Ήχο.
Αυτόν τον Ήχο ακούμε και μαθαίνουμε ευκολότερα από μικρά παιδιά και τον συνιστούμε στους Ψάλτες, ιδίως όταν έχουν να κάνουν με Λειτουργούς άμουσους. Είναι κατά την ταπεινή μας γνώμη, μία καλή λύση, σε μια εποχή που υπάρχει γενική αδιαφορία για την μάθηση της Ψαλτικής Τέχνης. Επί προσθέτως, είναι ο Ήχος στον οποίον ανταποκρίνονται ευκολότερα, οι πάσης φύσεως και βαθμού Κληρικοί.
Ακόμα και το « Άξιον Εστίν » το επιλεγόμενον « Αρχαίον », δεν είναι τυχαίο το ότι τονίστηκε σ’ αυτόν τον Ήχο και είναι αντιπροσωπευτικό της Παράδοσης στη Μ. Εκκλησία και που θ’ ακούσουμε μαζί με τα Λειτουργικά.
Τα « Πατριαρχικά » όπως λέγονται Λειτουργικά, αποτελούν πρόσφατη Παράδοση του Πατριαρχικού Ναού, πρακτική που επεβλήθη από τον Πατριάρχη Μελέτιο Δ΄. Μεταξάκη, που επιθυμούσε μία αντιστροφή των ψαλτικών δεδομένων, μεταξύ Όρθρου και Θείας Λειτουργίας.
Αυτό, ήταν μία άποψη και θέση, που βρήκε κάθετα αντίθετους τους Πατριαρχικούς Ψάλτες, οι οποίοι με επικεφαλής τον Πρωτοψάλτη Ιάκωβο Ναυπλιώτη, αντέδρασαν εντόνως, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα, την απομάκρυνση του Ιακώβου από τη θέση του, για να επανέλθει σ’ αυτή το ταχύτερο, λόγω του ότι, δεν ήτο δυνατόν να βρεθεί αντάξιος αντικαταστάτης.
Τα Πατριαρχικά λειτουργικά, είναι τονισμένα σε Ήχο Α΄. και αποτε-λούν σύνθεση, του Μάρκου Βασιλείου, ενός μορφωμένου μουσικά υπαλλήλου της Πατριαρχικής Αυλής.
Ωραίες συνθέσεις Λειτουργικών, που θεωρούνται πλέον Κλασσικές, είναι αυτές του Πρωτοψάλτου Κων/νου Πρίγγου, με Εκκλησιαστικές θέσεις και γνωστές καθιερωμένες γραμμές, αλλά και αρκετά ξενόφερτα ακούσματα ( Χουζάμ, Μαχούρ κ.λ.π. ).
Από τους μετέπειτα, ανάμεσα στους πολλούς, αναφέρουμε τον Θρασύβουλο Στανίτσα, Χαράλαμπο Παπανικολάου, Τριαντάφυλλο Γεωργιάδη, Μιχαήλ Χατζηαθανασίου και άλλους βέβαια, οι οποίοι ακολουθώντας το παράδειγμα του Πρίγγου, ξέφυγαν κάπως από τις καθιερωμένες λειτουργικές μελωδίες και δημιούργησαν έναν προσωπικό τρόπο έκφρασης, επηρεασμένο και από εξωτερικά ακούσματα. Υπάρχουν όμως και άλλοι όπως προείπαμε Διδάσκαλοι – Πρωτοψάλτες και μη, οι οποίοι έχουν συνθέσει σωρεία Λειτουργικών, που ψάλλονται από τους διάφορους Ιεροψάλτες. Πολλές όμως απ’ αυτές τις συνθέσεις, είναι τόσο ανεπιτυχείς, που χάνουν κάθε ενδιαφέρον.
Σε όλους αυτούς, περιλαμβάνονται και όσοι χρησιμοποίησαν γραμμές νεοφανείς, προερχόμενες από τα Αραβοπέρσικα Μακάμια και τους διάφορους κλάδους της Οθωμανικής Μουσικής δίνοντάς τους μάλιστα και τα αντίστοιχα ονόματα όπως Χουζάμ, Σαμπάχ, Νεβά, Χιτζάζ, Μαχούρ, Ράστ κ.λ.π. Είναι τα ονόματα που επικράτησαν σαν γνωριστικά αυτώ των συνθέσεων, μεταξύ των Ψαλτών. Είπαμε άλλωστε, ότι ο πρώτος διδάξας και το παράδειγμα ήταν ό ίδιος ο Πρίγγος.
Επίσης υπάρχουν πολλοί, που ψάλλουν τους Λειτουργικούς Ύμνους, με τον τρόπο της Δυτικής Πολυφωνίας, πέραν από κάθε αισθητική λογική της Ορθόδοξης Λατρείας.
Ο Κύριλλος, Αρχιεπίσκοπος Τήνου ο Μαρμαρινός, παρατηρεί σχετικά : « Την Μουσικήν που χθές και πρώην ούτε παρά ιδιωτών παραλαβώντες έχωμεν, αλλ’ εστίν αρχαίου χρόνου δώρον και σοφών ανδρών επινόημα. Οκτώ δε τρόπους λαχούσα παρά των κατά καιρούς αναδειχθέντων κατ’ αυτήν Εκκλησιαστικών Διδασκάλων ούς και Ήχους εκάλεσαν και ποικίλως εν τούτοις και πολυειδώς μελιζομένους, έν τε τας ανιούσας και τας κατιούσας φωνάς, τη δυνάμει των υπό ταύτης τιθεμένων σημαδίων, άτινα Μεγάλα καλούνται Σημάδια ».
Οι παρεκκλίσεις από τον λειτουργικό χαρακτήρα των Ύμνων της Θείας Λειτουργίας και όχι μόνον, έχουν πάρει στις μέρες μας, ανεξέλεγκτες διαστάσεις, διασύροντας και εκθέτοντας επικίνδυνα, το πνεύμα του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.
Ευχή δική μας, να συνετισθούμε « Ότι θέατρον εγεννήθημεν παρ’ Αγγέλοις και ανθρώποις ».

Γ Ε Ν Ο Ι Τ Ο
Μουτάογλου - Λειτουργικά "Του Ύφους" και "Άξιον Εστίν" το επιλεγόμενον "Αρχαίον"
Moutaoglou Kliton.mp3
(3.7 MiB) Έχει μεταφορτωθεί 502 φορές

Στανίτσας - Αγαπήσω σε Ιακώβου
σε Ιακώβου.mp3
(3.77 MiB) Έχει μεταφορτωθεί 1074 φορές
Δημήτριος Ιωαννίδης
Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως
Ιωαννίδης Δημήτριος
 
Δημοσ.: 554
Εγγραφη: Τετ 21 Ιαν 2009, 11:47:12

Re: ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Δημοσίευσηαπό MTheodorakis » Τετ 27 Μάιος 2009, 11:32:45

Πολὺ σημαντικὲς οἱ ἐπισημάνσεις σας ἄρχοντα.
MTheodorakis
 
Δημοσ.: 924
Εγγραφη: Παρ 17 Οκτ 2008, 11:31:57

Re: ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Δημοσίευσηαπό Dionysios » Πέμ 28 Μάιος 2009, 19:39:14

MTheodorakis έγραψε:Πολὺ σημαντικὲς οἱ ἐπισημάνσεις σας ἄρχοντα.

Συμφωνῶ ἀπολύτως καὶ εὐχαριστῶ καὶ ἐγὼ τὸν σεβαστὸ δάσκαλο γιὰ τὸ θέμα καὶ γιὰ τὶς ἠχογραφήσεις. παραθέτω καὶ ἄλλη μία ἠχογράφησι αὐτῶν τῶν λειτουργικῶν κατὰ τὸ ἀρχαῖον ὕφος μὲ τὸν πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Τσέτση, ἀπὸ μετάδοσι τοῦ ῥαδιοφωνικοῦ σταθμοῦ τῆς μητροπόλεως Φλωρίνης «᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος» στὶς 17 αὐγούστου 2006.
leitourgika _ arxaion yfos.mp3
(3.14 MiB) Έχει μεταφορτωθεί 1615 φορές

Ἔχουν κυκλοφορήσει καὶ σὲ ψηφιακὸ δίσκο στὴν σειρὰ «Μνημεῖα», ἑνότης «Σύμμεικτα», τοῦ Μανόλη Χατζηγιακουμῆ. θὰ μὲ ἐνδιέφεραν οἱ παρατηρήσεις σας καὶ συγκρίσεις μεταξὺ τῶν δύο ἐκτελέσεων.
Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης, http://www.symbole.gr
e-mail: symbole@mail.com — Skype: dionysios-anat
«γηράσκω ἀεί διορθούμενος», τρίτη 11/7/2000
Άβαταρ μέλους
Dionysios
 
Δημοσ.: 3950
Εγγραφη: Πέμ 11 Σεπ 2008, 21:30:05
Τοποθεσια: ᾿Αθῆναι

Re: ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Δημοσίευσηαπό dkalpakidis » Παρ 29 Μάιος 2009, 08:31:30

Έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι όλα αυτά τα γράφει ο Άρχων Πρωτοψάλτης κ. Δημήτριος Ιωαννίδης, ο οποίος συνέψαλλε με τον μακαρίτη Θρασύβουλο Στανίτσα κι άλλους επιφανείς Πρωτοψάλτες του Πατριαρχικού Ναού και της Πόλεως.

Παρότι έχω "συνθέσει" (λιτά- ιδίως για χρήση με Χορωδία όπου η απόδοση του κλιτού είναι δυσκολότερη) κάποια μελοποιημένα λειτουργικά σε ήχους ώστε να ταιριάζουν με τα αντίστοιχα "Άξιον εστίν" του Γρηγορίου, εντούτοις έχω πεισθεί ότι η εμμελής απαγγελία των λειτουργικών δεν είναι απλά μόνο μια τήρηση μιας μουσικής πατριαρχικής παραδόσεως- τάξεως αλλά υπαγορεύεται από εντονότερα θεολογικά βιώματα των ανθρώπων που έψελναν και λειτουργούσαν στην Πόλη (και στο Όρος ίσως και αλλού), βιώματα που δεν έχουμε- δυστυχώς - πλέον, αλλά όλα στην λατρεία μας "φιλτράρονται" με θέμα το "γούστου" μας, την "αισθητική" (καλής ή κακής) και του (εκ δύσεως;) θεατρινισμού... και το χειρότερο: δεν έχουμε αυτή την πράξη ως εναλλακτική λύση, 'έστω χάριν ποικιλίας στην λατρεία μας...
dkalpakidis
 
Δημοσ.: 150
Εγγραφη: Πέμ 18 Σεπ 2008, 18:49:56
Τοποθεσια: Stockholm

Re: ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Δημοσίευσηαπό Dionysios » Παρ 29 Μάιος 2009, 10:26:53

Ιωαννίδης Δημήτριος έγραψε:Η παλαιά Παράδοση και Τάξη επιβάλλει να ψάλλονται τα Λειτουργικά (δηλαδή οι Ύμνοι της Αγίας Αναφοράς), σε εμμελή απαγγελία, όπως ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο. Αυτή η Τάξη, διατηρείται μέχρι σήμερα στο Άγιον Όρος και στον Πατριαρχικό Ναό, ιδίως κατά τις καθημερινές Ακολουθίες.
.................................................
Στο τέλος ή σε άλλη θέση, θα παραθέσουμε από τον αείμνηστο Κων/πολίτη Πρωτοψάλτη Αλέξανδρο Μουτάογλου, τα Λειτουργικά της Παράδοσης, καθώς και το «Άξιον Εστίν», το επιλεγόμενον «Αρχαίον» του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, ...
..............................................................
Μιλάει ακριβώς για τα Λειτουργικά της Παράδοσης, που ψάλλονται με την Χρόα του Κλιτού και θα ακούσουμε από τον Πρωτοψάλτη Μουτάογλου και που ψάλλονται –όπως έχουμε ήδη προαναφέρει– ακόμα και σήμερα, στο Άγιον Όρος και στον Πατριαρχικό Ναό.


᾿Απὸ προσωπικές μου παρατηρήσεις θὰ σημειώσω λίγα γιὰ τὸ τί συνηθίζεται στὸ ῞Αγιον Ὄρος σχετικὰ μὲ τὰ λειτουργικά.

Στὶς 20 μονὲς καὶ γενικὰ στὶς ὠργανωμένες καὶ πολυπληθεῖς ἀδελφότητες σὲ κελλία-μονὲς τελεῖται λειτουργία καθημερινῶς σὲ διάφορα παρεκκλήσια. ὅταν εἶναι καθημερινὴ καὶ ἡ λειτουργία γίνεται στὸ παρεκκλήσιο, τὰ λειτουργικὰ συνήθως λέγονται κατ᾿ ἀπαγγελίαν ἀπὸ τὸν διαβαστή, ὅμως τὸ Ἄξιον ἐστὶ ψάλλεται σὲ ὅποιον ἦχο θέλει ὁ ψάλτης· συχνὰ προτιμοῦν σὲ α΄ ἦχο τοῦ πρωτοψάλτου Γρηγορίου ἢ τοῦ Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης ἢ σὲ πλ. β΄ τὸ ἀνώνυμον κ.λπ.. δηλαδὴ μετὰ τὰ ἀπαγγελλόμενα λειτουργικὰ δὲν ἀκολουθεῖ ὑποχρεωτικὰ τὸ ἀρχαῖον Ἄξιον ἐστὶ τοῦ β΄ ἤχου. μερικὲς φορὲς καὶ τὸ Σὲ ὑμνοῦμεν ψάλλεται στὸν ἴδιο ἦχο μὲ τὸ Ἄξιον ἐστὶ ποὺ θὰ ἀκολουθήσῃ, ἐνῷ τὰ ὑπόλοιπα λειτουργικὰ ἁπλῶς ἀπαγγέλλονται. στὸ Πρωτᾶτον τὸ Ἄξιον ἐστὶ ψάλλεται, καθόσον γνωρίζω, πάντοτε σὲ β΄ ἦχο (τὸ ἀρχαῖον) [ὁ συγκεκριμένος β΄ ἦχος νομίζω ὅτι εἶναι ὀρθότερο νὰ θεωρῆται ὡς πλ. β΄ εἱρμολογικός].

Στὶς κυριακὲς ἑορτὲς καὶ μνῆμες ἁγίων τὰ λειτουργικὰ ψάλλονται ἀπὸ χοροῦ, τῶν δύο χορῶν ἑνουμένων σὲ ἕναν. ἐπίσης ψάλλονται σὲ ἀρχιερατικὴ λειτουργία, καθὼς καὶ ὅταν λειτουργοῦν στὸ καθολικό. σὲ μνῆμες μικρῶν ἁγίων ἢ σὲ μικρὲς θεομητορικὲς ἑορτές, ποὺ εἶναι συχνὲς στὸν Ἄθωνα, μποροῦν εἴτε νὰ ψαλοῦν ἀπὸ τὸν ψάλτη (ὄχι ἀπὸ χοροῦ οὔτε ἀπὸ δύο ψάλτες ἀντιφωνικῶς) εἴτε νὰ ἀπαγγελθοῦν.

Γενικῶς ἀπὸ μοναστῆρι σὲ μοναστῆρι ὑπάρχουν διαφορὲς σχετικῶς μὲ τὸ πότε καὶ πῶς καὶ πόσο συχνὰ τὰ λειτουργικὰ ἀπαγγέλλονται καὶ δὲν ψάλλονται. σὲ μοναστήρια μὲ περισσότερους μουσικοὺς ψάλτες (Σιμωνόπετρα, Βατοπεδίου κ.λπ.) τὰ ἀπαγγελλόμενα λειτουργικὰ ἀκούγονται λιγώτερο συχνά. ὅσοι πηγαίνουν στὴν ᾿Αθωνικὴ πολιτεία ἐκτὸς ἀπὸ πανηγύρια καὶ ἑορτὲς θὰ εἶναι χρήσιμο νὰ καταγράφουν καὶ ἁπλὲς καθημερινὲς ἀκολουθίες. προσωπικῶς ἔχω κάποιες λίγες τέτοιες ἐγγραφὲς καὶ προτίθεμαι σταδιακῶς νὰ τὶς δημοσιεύσω ἐδῶ. πάντως στὶς 170 περίπου φωνοταινίες τοῦ ἀρχείου μου μὲ ἐγγραφὲς ἀπὸ τὸν Ἄθωνα καὶ ᾿Αθωνῖτες μοναχοὺς μόλις ποὺ ἔχω 2-3 λειτουργίες μὲ ἀπαγγελλόμενα λειτουργικά, ἐκ τῶν ὁποίων ἡ μία ἔχει ὑποστῆ τὴν φθορὰ τοῦ χρόνου καὶ σχεδὸν δὲν ἀκούγεται.

Στὶς σκῆτες τὰ πράγματα εἶναι λίγο διαφορετικά καὶ πιὸ συντηρητικά, πιὸ ἀσκητικά. δὲν τελοῦν καθημερινῶς λειτουργία καὶ σ᾿ αὐτὸ μοιάζουν περισσότερο μὲ τὴν ἐνοριακὴ συνήθεια. κατὰ τὶς κυριακὲς τὶς ἑορτὲς καὶ τὶς μνῆμες ἁγίων (κατὰ μέσον ὅρον 8-10 ἡμέρες ἀνὰ μῆνα) συγκεντρώνονται ὅλοι οἱ μοναχοὶ τῆς σκήτης στὸ κυριακὸ γιὰ τὴν τέλεσι τῆς λειτουργίας. ἀναλόγως τῆς ἐπισημότητος τῆς ἡμέρας τὰ λειτουργικὰ ψάλλονται ἀπὸ χοροῦ (μεγάλες ἑορτὲς) ἢ ἀπὸ τὸν ψάλτη. ὅταν ὅμως δὲν ψάλλῃ χορὸς ἀλλὰ ὁρίζονται δύο ἐκ τῶν μοναχῶν τῆς σκήτης ὡς ψάλτες (π.χ. μνήμη μὴ πανηγυριζομένου ἁγίου σὲ καθημερινή), συχνὰ τὰ λειτουργικὰ ἀπαγγέλλονται (συνήθως ἀπὸ τὸν ἕνα ἐκ τῶν ψαλλόντων)· ἐξαρτᾶται δηλαδὴ ἀπὸ τὴν ἐπισημότητα τῆς ἡμέρας καὶ ἀπὸ τὶς μουσικὲς γνώσεις τοῦ ψάλτου.

Στὶς ὑπόλοιπες ἡμέρες ποὺ δὲν γίνεται λειτουργία στὸ κυριακό, μπορεῖ νὰ τελεσθῇ λειτουργία στὸ παρεκκλῆσι κάποιας καλύβης, πρᾶγμα συχνό. αὐτὰ τὰ παρεκκλήσια συνήθως εἶναι μικρὰ καὶ δὲν χωροῦν οὔτε 10 ἄτομα καλὰ καλά (ὑπάρχουν βέβαια καὶ ἐξαιρέσεις). ἐκκλησιάζουν καὶ συμμονασταὶ ἀπὸ τὶς γύρω καλύβες, σὲ κάποιους ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἀνατίθεται τιμητικῶς τὸ ψάλλειν ἐν τῇ λειτουργίᾳ. τὸ συνηθέστερο εἶναι τὰ λειτουργικὰ νὰ ἀπαγγέλλωνται καὶ νὰ μὴν ψάλλωνται, ἀλλὰ καὶ ἐδῶ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἐπισημότητα τῆς ἡμέρας καὶ ἀπὸ τὶς μουσικὲς γνώσεις τοῦ ψάλτου. ἂν πρόκειται γιὰ τὴν ἡμέρα μνήμης τοῦ ἁγίου τῆς καλύβης, τὰ λειτουργικὰ συνήθως ψάλλονται.

῾Ο μακαριστὸς καθηγητὴς ᾿Ιωάννης Φουντούλης εἶχε τονίσει πολλὲς φορὲς τὴν ἀρχαιότητα καὶ τὴν λειτουργικὴ καὶ θεολογικὴ ἀξία τῶν ἀπαγγελλομένων κατὰ τὸ ἀρχαῖο ὕφος λειτουργικῶν. ἔχω τὴν ἐντύπωσι ὅτι αὐτὸ βοήθησε ἀκόμη περισσότερο στὴν διατήρησί τους στὴν σύγχρονη ἀθωνικὴ λειτουργικὴ πρᾶξι ἀλλὰ καὶ στὴν ἐπαναφορά τους καὶ σὲ ἐνοριακὲς ἀκόμη κοινότητες.


copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης
Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης, http://www.symbole.gr
e-mail: symbole@mail.com — Skype: dionysios-anat
«γηράσκω ἀεί διορθούμενος», τρίτη 11/7/2000
Άβαταρ μέλους
Dionysios
 
Δημοσ.: 3950
Εγγραφη: Πέμ 11 Σεπ 2008, 21:30:05
Τοποθεσια: ᾿Αθῆναι

Re: ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Δημοσίευσηαπό dkalpakidis » Τρί 24 Νοέμ 2009, 10:19:02

[Δυστυχώς έχω δει κάπου και την εντελώς αντίθετη και απαράδεκτη άποψη ότι ο "ψάλτης είναι για να ενθουσιάζει τον κόσμο με την φωνή του"!!!]

Παρότι έχω ο ίδιος γράψει "λειτουργικά" [Επινίκιο ύμνο, "Αμήν", "Σε υμνούμεν"] σε διάφορους ήχους δεν έχω πεισθεί για την αναγκαιότητα των μελοποιημένων λειτουργικών.
Μάλιστα νομίζω ότι η επαναφορά των αρχαίων λειτουργικών [ίσως δεκτές κάποιες εξαιρέσεις π.χ. πανήγυρις ή αρχιερατικό συλλείτουργο 2 ή 3 φορές τον χρόνο] δίνει την δυνατότητα της επαναφοράς στην θεία λατρεία μας άλλων σπουδαίων πράξεων που λόγω και της "πίεσης χρόνου" έχουν ατονίσει. Όπως, ψαλμωδία του Κανόνος, αργή απόδοση των Καταβασιών, Στιχολογία των Αίνων, [Τυπικά και Μακαρισμοί], Προκείμενον και Αλληλουιάριον, Κοινωνικόν [κι όχι οτιδήποτε άλλο].

Επίσης έχω την άποψη ότι θα πρέπει ταυτόχρονα οι ψάλτες να βοηθήσουμε ώστε ο Εσπερινός να "αναβαθμιστεί" [εννοώ στην συννείδησή μας] ως καιρός λατρείας, ψαλμωδίας και προσευχής.
Τότε νομίζω θα παύσουμε να "δημιουργούμε" ανάγκες μελοποιήσεων για την Θεία Λειτουργία.
dkalpakidis
 
Δημοσ.: 150
Εγγραφη: Πέμ 18 Σεπ 2008, 18:49:56
Τοποθεσια: Stockholm


Επιστροφή στην ᾿Επισημάνσεις (λειτουργικὲς) στὴν θεία λειτουργία

Μελη σε συνδεση

Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση: Δεν υπάρχουν εγγεγραμμένα μέλη και 0 επισκέπτες

cron