Τάξις Πατριαρχικών Χορών

[Ιωαννίδης Δημήτριος]

ΤΑΞΙΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ
ΚΑΤΑΡΤΙΣΘΕΙΣΑ
ΥΠΟ ΤΗΣ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ
ΠΡΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΝ ΥΠΟ ΤΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΧΟΡΩΝ

Α) ΓΕΝΙΚΑ :

1) Οι Πατριαρχικοί Χοροί, πληροφορούνται εκ των προτέρων, παρά της Μεγάλης Αρχιδιακονίας, την ώραν της αρχής και της λήξεως εκάστης Ακολουθίας και
ιδία της Θείας Λειτουργίας, εκτός εάν πρόκειται περί γνωστού ωραρίου, καθορισθέντος διά μακράν περίοδον.
2) Οι Χοροί, ευρίσκονται πάντοτε εγκαίρως εις τας θέσεις αυτών.
3) Κατά τον Όρθρον, άρχονται ψάλλειν οι Δομέστικοι, μετά των βοηθών και των Κανοναρχών. Οι Άρχοντες ( Πρωτοψάλτης και Λαμπαδάριος ), ανέρχονται
εις τας θέσεις αυτών, εις το « Δόξα » των Ευλογηταρίων, πρίν δέ καταλάβωσι ταύτας, ανταλλάσουσι μεταξύ των « σχήμα ».
4) Εις περίπτωσιν απουσίας του Πρωτοψάλτου ή του Λαμπαδαρίου, αναπληρούσιν αυτούς, οι Δομέστικοι αυτών.
5) Συμφώνως πρός την καθορισθείσαν ώραν Χοροστασίας του Πατριάρχου, ο Πρωτοψάλτης κανονίζει την χρονικήν πορείαν των ψαλλομένων.
6) Οι Άρχοντες ( Πρωτοψάλτης και Λαμπαδάριος ), οφείλουσι να κατέχωσι πάντα τα εν τω Πατριαρχικώ Ναώ ψαλλόμενα έκπαλαι μουσικά μαθήματα
( Παπαδικά, Στιχηραρικά ή Ειρμολογικά ).

Β) ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΝ :

1) Κατά την κάθοδον του Πατριάρχου εις τον Πατριαρχικόν Ναόν διά την Χοροστασίαν, οι Χοροί, ευρίσκονται εις τας θέσεις των.
2) Την ώραν της επενδύσεως του Πατριάρχου εν τω Νάρθηκι, οι Χοροί εισίν κάτωθι των Στασιδίων των, εστραμμένοι πρός τον Νάρθηκα, και αναμένοντες την
έλευσιν Αυτού εις τον Σωλέα.
3) Αρχομένης της ευλογίας του Πατριάρχου, άρχονται και οι Χοροί ψάλλειν το « Εις πολλά έτη », ηπίως, αργώς και μετά Μέλους, μέχρι της εισόδου εις το
Ιερόν Βήμα και του τελευταίου Κληρικού.
4) Είτα οι Χοροί, ποιούσι « σχήμα » εις τον εν τω Θρόνω Πατριάρχην, και στρέφονται πρός ανατολάς, διά το « Ευλογητός ο Θεός », μεθ’ ό, του
Πατριάρχου αναγινώσκοντος τον Προοιμιακόν, οι Χοροί εξακολουθούν να ίστανται, κάτω των Στασιδίων των.
5) Οι Χοροί, ανέρχονται εις τα Στασίδιά των, άμα τω πέρατι του Προοιμιακού, και κατόπιν « σχήματος », εις τον Πατριάρχην.
6) Τόσον εις το « Υπέρ του Αρχιεπισκόπου », όσο και εις το ακολουθούν « Υπέρ των Αγίων Αρχιερέων » ( εις περίπτωσιν συγχοροστασίας ), οι Χοροί
στρέφονται πρός τον Θρόνον, κατά την μνημόνευσιν του ονόματος του Πατριάρχου, λέγουσιν απλώς, το « Κύριε ελέησον ».
7) Τα Απόστιχα, τα ψάλλουσιν οι Δομέστικοι, τα δέ « Δόξα » και « Και νύν » των Αποστίχων, οι Άρχοντες.
8) Εις την πρό της Απολύσεως εκφώνησιν του Διακόνου « Σοφία », οι Χοροί, κατέρχονται των Στασιδίων των, και στρέφονται πρός τον Θρόνον, αναμένοντες
την διά την Απόλυσιν, ευλογίαν του Πατριάρχου, ότε και ψάλλουσιν από κοινού ( οι δύο Χοροί ), το « Τον Δεσπότην και Αρχιερέα» ημών ».
9) Η Ακολουθία, λαμβάνει πέρας, διά του « Αμήν » των Χο-ρών, εις το « Δι’ ευχών ».

Γ) ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΡΘΡΟΝ :

1) Του Πατριάρχου αφιχθέντος και περιβαλλομένου εν τω Νάρθηκι τον Μανδύαν Αυτού, οι Χοροί κατέρχονται των Στασιδίων, και εστραμμένοι πρός
δυσμάς, αναμένουσιν εν πάση ευλαβεία, την Είσοδον και την Έλευσιν Αυτού, εν τω Σωλέα.
Ο Πρωτοψάλτης κανονίζει, ώστε κατά την στιγμήν της εκκινήσεως του Πατριάρχου εκ του Νάρθηκος, να αρχίση και η ανάγνωσις του Κοντακίου και του
Συναξαρίου.
2) Με την άρσιν της χειρός του Πατριάρχου πρός ευλογίαν, οι Πατριαρχικοί Χοροί από κοινού, αλλ’ ως εν ενί στόματι και υπό την διεύθυνσιν του
Πρωτοψάλτου, άρχονται ψάλλειν αργώς και μετά Μέλους, εις ήπιον τόνον, το « Εις πολλά έτη Δέσποτα ».
Τούτο, πρέπει να διαρκέση, μέχρι να λάβη « καιρόν » παρά του Πατριάρχου, και ο τελευταίος Κληρικός.
3) Μεθ’ ό, οι Χοροί αφού υποκλιθώσιν εις τον Πατριάρχην και μεταξύ των, ανέρχονται ιεροπρεπώς εις τας θέσεις αυτών, χωρίς να στρέψωσι τα
νώτα αυτών, εις τον Πατριάρχην.
4) Καθ’ όλας τας Ιεράς Ακολουθίας, οι εν τοις Χοροίς ψάλλοντες, ρασοφορούσι, με κλειστόν το ράσον των εις τον λαιμόν, ίστανται μετ’ ευλαβείας,
ουδέποτε συνομιλούντες, λαμβάνουσι δέ, τας σχετικάς οδηγίας εκ των πρώτων αυτών.
5) Εις την Θ΄. Ωδήν, με την εκφώνησιν του « Την Θεοτόκον και Μητέρα του Φωτός », οι Χοροί, κατέρχονται των Στασιδίων των, και εάν μέν ψάλλη ο
ίδιος ο Πατριάρχης, αμφότεροι οι Χοροί, είναι εστραμμένοι πρός Αυτόν. Εάν όχι, τότε οι Χοροί, ψάλλουσιν εστραμμένοι πρός αλλήλους.
6) Εις τα « Εξαποστειλάρια », εάν μέν ψάλλη ο Πατριάρχης, οι Χοροί συνεχίζουσι να ευρίσκονται κάτω και εστραμμένοι πρός Αυτόν. Εάν όχι, τότε μετά το
τέλος της Θ΄. Ωδής και του Ειρμού, ανέρχονται εις τα Στασίδιά των, ποιούντες « σχήμα » εις τον Θρόνον, και ψάλλουσι ταύτα, εκ της εν τοις
Στασιδίοις θέσεως αυτών.
7) Εις το « Κέλευσον », οι Χοροί κατέρχονται και στρέφονται πρός τον Θρόνον. Το « Κέλευσον », λέγεται υφ’ ενός των δύο ( 2 ) Κανοναρχών ή των βοηθών,
ρασοφορούντων, και εις το γνωστόν, απλούν και σοβαρόν Ύφος, και λέγεται εκ της θέσεως, κατέναντι του Θρόνου, εν τω κέντρω του Σωλέως, των δύο
Κανοναρχών ή των βοηθών, ατενιζόντων πρός τον Πατριάρχην και μόνον. Ούτοι, εις το « Αινείτε τον Κύριον » του « Πάσα πνοή », ποιούσιν επί τόπου « σχή- μα » και μετάνοιαν και ανερχόμενοι ανά είς, τας βαθμίδας του Θρόνου, ασπάζονται την Δεξιάν του Πατριάρχου και επιστρέφουν εις τον ίδιον αυτών τόπον,
κατέναντι του Θρόνου, ένθα και αύθις, ποιήσαντες « σχήμα » και μετάνοιαν, και πάλιν « σχήμα » εις τον Θρόνον, απέρχονται εις τα Αναλόγια αυτών,
αφού προηγουμένως, ποιήσουσι « σχήμα » και κατενώπιον της Ωραίας Πύλης και μεταξύ των.
8) Ο Άρχων Πρωτοψάλτης, είτε τη επιθυμία του Πατριάρχου ή και εξ’ ιδίας πρωτοβουλίας, αναλόγως της επισημότητος της ημέρας, δύναται να ψάλλη
αργήν Δοξολογίαν, εις ήν, δέον όπως ανταποκριθή και ο Άρχων Λαμπαδάριος.

Δ) ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝ :

1) Αρχομένης της Θείας Λειτουργίας, εις το « Ευλόγησον Δέσποτα », οι Χοροί, κατέρχονται των Στασιδίων των, και στρέφονται πρός ανατολάς, ασκεπείς,
μέχρι τέλους της Εκφωνήσεως « Ευλογημένη η Βασιλεία » και σταυροκοπούμενοι ευλαβώς.
Μετά ταύτα, στρέφονται πρός τον Θρόνον ή εις περίπτωσιν Πατριαρχικής και Συνοδικής Λειτουργίας, εις το κέντρον του Σωλέως, ποιούσι « σχήμα »
πρός τον Πατριάρχην, φορούσι οι Άρχοντες τα καλπάκιά των, και ανέρχονται εις τα Στασίδια αυτών, πρός συνέχισιν της Θείας Λειτουργίας.
2) Εις το « Υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών » και άμα τη εκφωνήσει του ονόματος του Πατριάρχου, οι Χοροί, στρεφόμενοι πρός τον Θρόνον ή εις το
κέντρον του Σωλέως, λέγουσιν από κοινού, το « Κύριε ελέησον », εις ίσον βασικόν τόνον, ανεξαρτήτως του εις το τέλος της ιδίας Δεήσεως, λεχθησομέ-
νου ψαλτώς, ετέρου « Κύριε ελέησον ».
3) Εις το « Υπέρ των Αγίων Αρχιερέων », οι Χοροί, στρεφόμενοι και αύθις πρός τας θέσεις των Αγίων Αρχιερέων, ποιούσι « σχήμα », ψάλλουσι το « Κύριε
ελέησον », μόνον εις το τέλος της Δεήσεως του Διακόνου.
4) Εις την Μικράν Είσοδον, ψαλλομένου του Απολυτικίου ψαλλομένου πολλάκις δίς ), δέον όπως κανονίζεται αναλόγως και ο χρόνος αυτού. Ο δέ Διάκονος,
δέον όπως εξέρχηται της Βορείου Πύλης, άμα τη ενάρξει εκ δευτέρου, της ψαλμωδίας του Απολυτικίου.
5) Εις το « Τρισάγιον », δύναται να ψαλλή αργόν « Δύναμις », τόσον κατόπιν επιθυμίας και εντολής του Πατριάρχου, όσον και εξ’ ιδίας πρωτοβουλίας του
Πρωτοψάλτου, αναλόγως των περιστάσεων. Ο Λαμπαδάριος, δέον όπως ανταποκριθή.
6) Η ανάγνωσις του Αποστόλου, δέον όπως γίνηται ασκεπώς υπό των Δομεστίκων ή των βοηθών των Χορών ή και υπό κατηρτισμένων Κανοναρχών,
καταλλήλως όμως πάντοτε προητοιμασμένων. Εάν ούτος αναγνωσθεί υπό των Αρχόντων, ούτοι αποκαλύπτουν τας κεφαλάς αυτών. Ωσαύτως, ασκεπείς
παρακολουθούσιν οι Άρχοντες των Αναλογίων και την ανάγνωσιν του Ιερού Ευαγγελίου.
7) Μετά το τέλος του Ιερού Ευαγγελίου, του Πατριάρχου λέγοντος το « Ειρήνη σοί τω Ευαγγελισαμένω, και παντί τω λαώ », ει μέν εστι Πατριαρχική και
Συνοδική Χοροστασία ή και απλή Πατριαρχική Χοροστασία, ο μέν Λαμπαδάριος λέγει χαμηλοφώνως και συντόμως το « Εις πολλά έτη Δέσποτα », ο δέ Άρχων
Πρωτοψάλτης, ψάλλει κάτωθεν του Στασιδίου και εστραμμένος πρός τον Πατριάρχην, γεγωνυϊα δέ τη φωνή, το « Δόξα Σοί Κύριε, Δόξα Σοί », όπερ
δέον όπως διαρκέση, μέχρι της επιστροφής του Διακόνου, εις το Ιερόν Βήμα. Ει δέ εστι Πατριαρχική και Συνοδική Θεία Λειτουργία, τότε ο Λαμπαδάριος,
λέγει χαμηλοφώνως το « Δόξα Σοί Κύριε, Δόξα Σοί » και ο Πρωτοψάλτης, το « Εις πολλά έτη Δέσποτα ».
8) Χερουβικά και Λειτουργικά, εις τον Πατριαρχικόν Ναόν ψάλλονται, τα έκπαλαι καθωρισμένα και υπό των Αρχόντων Πρωτοψαλτών και Λαμπαδαρίων, της
Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, ή και ενίων Κωνσταντινουπολιτών Μουσικοδιδασκάλων, μελοποιηθέντα τοιαύτα.
9) Κατά την υπό του Δεξιού Χορού, εκτέλεσιν του Χερουβικού Ύμνου, τόσον ο Πρωτοψάλτης, όσον και ο Λειτουργός, δέον όπως παρακολουθούσιν ο είς τον
άλλον, και συγχρονίζωσι τα ψάλματα και τας κινήσεις αυτών, αναλόγως. Ούτε ο Πρωτοψάλτης επιτρέπεται να αργοπορή, πέραν του δέοντος, ούτε και ο
Λειτουργός, να βιάζεται και να καταστρέφεται το Μέλος. Επίσης, ο Λειτουργός οφείλει να κανονίζει, ώστε να θυμιά, κατά την εκτέλεσιν του « Τριάδι »,
όπως εξ’ άλλου είθισται.
10) Εις το « Τα Σά, εκ των Σών », οι Χοροί κατέρχονται εκ των Στασιδίων των, και στρέφονται πρός ανατολάς, ασκεπείς.
11) Εκ της ιδίας ταύτης θέσεως ( κάτωθεν ), ψάλλεται υπό του Δεξιού Χορού, και το « Άξιον εστίν » ή η Θ΄. Ωδή πρός την Θεοτόκον ή μόνον το « Επί Σοί
χαίρει » εις τας Λειτουργίας του Με-γάλου Βασιλείου, των ψαλμωδών των δύο Χορών, όντων ασκεπών.
12) Εις τα Δίπτυχα και μεθ’ έκαστον « Πολλά τα έτη », οι Χοροί λέγουσι τα « Κύριε ελέησον » χαμηλοφώνως, απλώς και από κοινού.
13) Εις το « Πρόσχωμεν », οι Χοροί κατέρχονται ασκεπείς των Στασιδίων των, και ανέρχονται μετά το τέλος του « Είς Άγιος, είς Κύριος ».
14) Κατά την ώραν της Μεταλήψεως εις τον Πατριαρχικόν Ναόν, ψάλλεται πάντοτε υπό του Αριστερού Χορού το Κοινωνικόν, εις τον Ήχον της Κυριακής,
ή της ημέρας, και ουδέποτε Στίχοι εκ των Ψαλμών.
15) Εις το τέλος του Κοινωνικού, αμφότεροι οι Χοροί, κατέρχονται εκ των Στασιδίων των, και ίστανται ασκεπείς, διά το « Μετά φόβου ».
16) Εάν υπάρχει περίπτωσις μεταδόσεως της Θείας Κοινωνίας, οι Χοροί απαγγέλουσιν εναλλάξ και χαμηλοφώνως, το « Του Δείπνου Σου του μυστικού ».
17) Εις το υπό του Πατριάρχου λεγόμενον « Σώσον ο Θεός τον λαόν Σου », ο μέν Αριστερός Χορός, ανταποκρίνεται συντόμως και χαμηλοφώνως, διά
του « Εις πολλά έτη Δέσποτα », ο δέ Δεξιός Χορός, ψάλλει το « Είδωμεν το φώς ». Αι κινήσεις των Χορών ενταύθα, εξαρτώνται εκ της θέσεως εν ή,
ευρίσκεται ο Πατριάρχης.
18) Εις το « Πάντοτε νύν και αεί », οι Χοροί, μετά τον Πατριάρχην, ανέρχονται και αυτοί εις τα Στασίδιά των, φέροντες τα καλπάκια.
19) Εις περίπτωσιν Πατριαρχικής και Συνοδικής Χοροστασίας, οι Άγιοι Αρχιερείς, απέρχονται εις το « Εν ειρήνη προέλθωμεν », προπορευομένου του Μεγάλου
Εκκλησιάρχου, και ποιούντες « σχήμα » εις τον ήδη πρός αυτούς, εστραμμένον Πατριάρχην, ότε και οι Χοροί εισίν εστραμμένοι πρός τον Θρόνον και τους
Αγίους Αρχιερείς.
20) Κατά την Απόλυσιν, ει μέν εστί Χοροστασία, οι Χοροί κατέρχονται και στρέφονται πρός τον Θρόνον, αναμένοντες την υπό του Πατριάρχου ευλογίαν του
Λαού, διά να ψάλλωσι πανηγυρικώς, το « Τον Δεσπότην και Αρχιερέα ημών », ει δέ εστι Πατριαρχική και Συνοδική Θεία Λειτουργία, ταύτα ποιούσιν
εστραμμένοι όντες, πρός τον απολύοντα Πατριάρχην.
21) Η Θεία Λειτουργία, κατακλείεται με το « Αμήν » του « Δι’ ευχών », λεγόμενον γεγωνυϊα τη φωνή, υπ’ αμφοτέρων των Χορών.
22) Κατά την ώραν της διανομής του Αντιδώρου, οι Χοροί ψάλλουσιν, είτε αργάς Καταβασίας, είτε Καλλοφωνικούς Ειρμούς, κατά την κρίσιν του
Πρωτοψάλτου.
23) Μετά την διανομήν του Αντιδώρου, κατά τας Πατριαρχικάς και Συνοδικάς Λειτουργίας ή Χοροστασίας, οι Χοροί ψάλλουσιν εις τον Πατριάρχην,
ιστάμενοι εις το μέσον του Σωλέως, μετά την κάθοδον Αυτού εκ του Θρόνου, τον σύντομον Πολυχρονισμόν Αυτού, εις Ήχον Β΄.
24) Είτα, ο Πατριάρχης ευλογεί τους Χορούς και απέρχεται.
25) Οι Άρχοντες, και αυτοί ανταλλάσσουν « σχήμα » εκ της θέσεώς των, και απέρχονται.


Φανάριον Ιανουάριος 1987

ΕΚ ΤΗΣ
ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΙΑΣ





ΕΚ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ