από Ιωαννίδης Δημήτριος » Δευτ 23 Μαρ 2009, 10:26:05
ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
1) Τά παντοειδή εδέσματα, διηρέθησαν υπό τών τά πάντα καλώς διαταξαμένων Θείων Πατέρων, εις έξ βαθμίδας, αποτελούσας τήν κατωτέρω κλίμακα :
α) Κατάλυσις κρέατος.
β) Κατάλυσις τυρού.
γ) Κατάλυσις ιχθύος.
δ) Κατάλυσις ελαίου.
ε) Κατάλυσις οίνου, καί
στ) Ξηροφαγία.
Τούτων η πρώτη βαθμίς τού κρέατος, περιλαμβάνει πάντα τά διά κρέατος παρασκευαζόμενα φαγητά, εν αίς δ’ ημέραις γίνεται κατάλυσις κρέατος, επιτρέπεται καί εις πάντα τά κατώτερα τούτου κατάλυσις, ήτοι εις τυρόν, ιχθύς, έλαιον καί οίνον.
Η δευτέρα βαθμίς τού τυρού, περιλαμβάνει τόν τυρόν, τό γάλα, τά ωά, τό βούτυρον καί πάντα τά δι’ αυτών παρασκευαζόμενα, εν αίς δ’ ημέραις διατάσσεται κατάλυσις τυρού, κρέας μεν ούκ εσθίομεν, πάντων δέ τών κατωτέρων, ήτοι ιχθύος, ελαίου καί οίνου κατάλυσις γίνεται.
Η τρίτη βαθμίς τού ιχθύος, περιλαμβάνει πάντα τά δι’ αυτού παρασκευαζόμενα εδέσματα. Όταν δέ γίνεται κατάλυσις ιχθύος, απαγορεύεται μέν η τού κρέατος καί τυρού, επιτρέπεται δέ η τών κατωτέρων, ήτοι τού ελαίου καί οίνου.
Η τετάρτη βαθμίς τού ελαίου, περιλαμβάνει πάντα τά δι’ αυτού παρασκευαζόμενα, επιτρεπομένης δέ τής καταλύσεως εις έλαιον, συνεπάγεται καί η εις οίνον κατάλυσις, ουχί όμως καί είς τί τών ανωτέρων, ήτοι ιχθύος, τυρού καί κρέατος.
Η πέμπτη βαθμίς τού οίνου, περιλαμβάνει τήν εν τή τραπέζη μετρίαν πόσιν τού οίνου. Όταν δέ εις οίνον μόνον διατάσσηται κατάλυσις, απαγορεύεται πάσα ανωτέρα βαθμίς, ήτοι τό έλαιον, ιχθύες, τυρός καί κρέας.
Η έκτη τέλος βαθμίς τής ξηροφαγίας, δηλοί τήν διατροφήν ημών, διά μόνον άρτον σύν άλατι καί λαχάνοις.
Δεί γινώσκειν ότι η τού κρέατος κατάλυσις, μόνον τοίς λα`ι`κοίς επιτρέπεται. Τοίς μοναχοίς, τό κρέας όλως απαγορεύεται.
Διό καί εν αίς ημέραις τό κρέας επιτρέπεται, οι μοναχοί μέχρι τής βαθμίδος τού τυρού καταλύουσι, ώσπερ παρέδωσαν οι Θείοι Πατέρες.
2) Τέσσαρες εισίν αι νηστείαι τού όλου Ενιαυτού, αι διά τού κοινού ονόματος Τεσσαρακοστή γνωσταί.
α) Η Αγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αρχομένη από τής Δευτέρας μετά τήν Κυριακήν τής Τυρινής, καί λήγουσα τώ Αγίω καί Μεγάλω Σαββάτω.
β) Η νηστεία τού τεσσαρακονθημέρου τών Χριστουγέννων, αρχομένη από τής 15 Νοεμβρίου καί λήγουσα τήν 24 Δεκεμβρίου.
γ) Η νηστεία τών Αγίων Αποστόλων, αρχομένη από τής Δευτέρας μετά τήν Κυριακήν τών Αγίων Πάντων, καί λήγουσα τήν 28 Ιουνίου συμπεριλαμβανομένης καί ταύτης.
δ) Η νηστεία τού δεκαπενθημέρου τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, αρχομένη από τής 1 Αυγούστου καί λήγουσα τήν 14 τού αυτού, συμπεριλαμβανομένης καί ταύτης.
3) Η εν τή Αγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή τηρουμένη νη- στεία εστίν η επομένη :
Τή Δευτέρα καί τή Τρίτη τής Α΄. εβδομάδος, ήτις καί Καθαρά καλείται, ούχ ιστώμεν τράπεζαν όλως μένοντες νήστεις, με-χρι τής Τετάρτης εσπέρας, ότε μετά τήν απόλυσιν τής Προηγιασμένης, εσθίομεν ξηροφαγίαν.
Από δέ τής Πέμπτης τής Α΄. εβδομάδος μέχρι τού Σαββάτου τού Λαζάρου, εξαιρέσει τών Σαββάτων καί Κυριακών, καθ’ εκάστην γίνεται ξηροφαγία. Ιστώμεν δέ άπαξ μόνον τής ημέρας τράπεζαν, εσθίοντες μετά τήν τού εσπερινού απόλυσιν.
Τά Σάββατα καί τάς Κυριακάς, κατάλυσις οίνου καί ελαίου, καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Τή Τετάρτη δέ πρό τού Μεγάλου Κανόνος, ως καί τή Παρασκευή τής αυτής εβδομάδος πρό τού Ακαθίστου, ξηροφαγία μεν καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας, πλήν κατάλυσις οίνου μόνου, διά τόν κόπον τής γενομένης αγρυπνίας.
Τό Σάββατον τού Λαζάρου, κατάλυσις οίνου καί ελαίου, καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Τήν Κυριακήν των Βα`ί`ων, κατάλυσις ιχθύος, και τράπεζα δίς της ημέρας.
Τήν Μεγάλην Δευτέραν, Μεγάλην Τρίτην καί Μεγάλην Τετάρτην, ξηροφαγία καθ’ εκάστην, καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας.
Τήν Μεγάλην Πέμπτην, κατάλυσις οίνου καί ελαίου, καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας.
Τήν Μεγάλην Παρασκευήν, ούχ ιστώμεν όλως τράπεζαν, διαμένοντες νήστεις δι’ όλης τής ημέρας.
Τό Μέγα Σάββατον, ξηροφαγία καί μόνον άπαξ τής ημέρας, εσπέρας δηλαδή, μετά τήν απόλυσιν τής Λειτουργίας.
4) Εν τή νηστεία τών Χριστουγέννων, νηστεύομεν ούτω :
Τή πρώτη ημέρα, ήτοι τή 15 Νοεμβρίου, εάν τύχη εν οιαδήποτε άλλη ημέρα πλήν Σαββάτου καί Κυριακής, ξηροφαγία καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού.
Ωσαύτως μετά τήν πρώτην ημέραν, εν εκάστη Δευτέρα, Τε-τάρτη καί Παρασκευή, ξηροφαγία. Καί ει μέν εν αυταίς ψάλλεται « Αλληλούια », ιστώμεν ενάτην καί εσθίομεν άπαξ τής ημέρας, μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού, είτε γίνεται τό πρωί λειτουργία, είτε μή. Εάν δέ, ψάλλεται « Θεός Κύριος », ούκ έστι δέ Μεγάλη Δοξολογία, γίνεται μέν ξηροφαγία, πλήν τράπεζα δίς τής ημέρας.
Εκάστην δέ Τρίτην καί Πέμπτην, κατάλυσις οίνου καί ελαίου, καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Τά δέ Σάββατα καί τάς Κυριακάς τής νηστείας ταύτης, κατάλυσις ιχθύος, καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Όταν αι Μεγάλαι Ώραι τής παραμονής τών Χριστουγέννων ψάλλωνται τήν 22 ή τήν 23 Δεκεμβρίου, εν ταύτη τή ημέρα ιστώμεν ενάτην, εσθίοντες άπαξ τής ημέρας ξηροφαγίαν.
Τήν 24 Δεκεμβρίου, παραμονή τών Χριστουγέννων, ει τύχοι εκτός Σαββάτου καί Κυριακής, ιστώμεν ενάτην καί εσθίομεν εσπέρας μόνον εν ξηροφαγία, πίνοντες καί οίνον διά τόν κό-πον τής αγρυπνίας. Ει δέ εστί Σάββατον ή Κυριακή, τό πρωί μετά τήν απόλυσιν τής λειτουργίας, ούκ εισερχόμεθα εις τήν τράπεζαν, αλλά καθήμενοι εν τή Εκκλησία, λαμβάνομεν πα-ρά τού κελλαρίτου ανά έν κλάσμα μέτριον άρτον καί ανά 6 ισχάδων ή φοινίκων καί από ενός ποτηρίου οίνου. Τό δέ εσπέρας, μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού, εισερχόμεθα εις τήν τράπεζαν εσθίοντες έλαιον καί οίνον.
5) Εν τή νηστεία τών Αγίων Αποστόλων, ούτω νηστεύομεν :
Εκάστην Δευτέραν, Τετάρτην καί Παρασκευήν, γίνεται ξηρο-φαγία. Καί ει μέν εστιν εν αυταίς « Αλληλούια », εσθίομεν ά-παξ τής ημέρας μετά τήν τού εσπερινού απόλυσιν. Ει δέ εστί « Θεός Κύριος », γίνεται μέν ξηροφαγία ( μή ούσης Μεγάλης Δοξολογίας ), πλήν εσθίομεν δίς τής ημέρας.
Εκάστην Τρίτην καί Πέμπτην, κατάλυσις οίνου καί ελαίου καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Έκαστον Σάββατον καί εκάστην Κυριακήν, κατάλυσις ιχθύος καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
6) Εν τή νηστεία τού Αυγούστου τή δεκαπενθημέρω, νηστεύομεν ούτω :
Εκάστην Τετάρτην καί Παρασκευήν ξηροφαγία καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Εκάστην Δευτέραν, Τρίτην, Πέμπτην, Σάββατον καί Κυριακήν, κατάλυσις οίνου καί ελαίου, καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
7) Πλήν τών ανωτέρω τεσσάρων νηστειών, καθ’ άς η νηστεία τηρείται εν συνεχεία τών ημερών αυτών, οι Θείοι Απόστολοι ώρισαν καί τήν επομένην :
Εκάστην Τετάρτην καί Παρασκευήν τού όλου Ενιαυτού, ξηροφαγία καί τράπεζα δίς τής εβδομάδος.
Τάς λοιπάς ημέρας τής εβδομάδος, ήτοι Δευτέραν, Τρίτην, Πέμπτην, Σάββατον καί Κυριακήν, κατάλυσις εις πάντα καί τράπεζα δίς τής εβδομάδος.
8) Κατά τό δωδεκαήμερον, ήτοι από τής 25 Δεκεμβρίου μέχρι τής 4 Ιανουαρίου συμπεριλαμβανομένης καί ταύτης, ωσαύτως καί τήν 6 Ιανουαρίου εν τή εορτή τών Θεοφανείων, γίνεται κατάλυσις εις πάντα, καί εν αυταίς έτι ταίς Τετάρταις καί Παρασκευαίς, ταίς εντός τού δωδεκαημέρου ούσαις, τράπεζα δέ, δίς τής ημέρας.
Τή δέ 5 Ιανουαρίου, παραμονή ούση τών Φώτων, ει μέν τύχοι εκτός Σαββάτου καί Κυριακής, τηρείται νηστεία καί ιστώμεν ενάτην εσθίοντες μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού ξηροφαγίαν, πίνοντες δέ καί οίνον διά τόν κόπον τής αγρυπνίας. Ει δέ τύχοι εν Σαββάτω ή Κυριακή, τό μέν πρωί μετά τήν απόλυσιν τής λειτουργίας ούκ εισερχόμεθα εις τήν τράπεζαν, αλλ’ εν τή Εκκλησία καθήμενοι λαμβάνομεν παρά τού κελλαρίτου, ανά έν κλάσμα μέτριον άρτου καί ολίγας ισχάδας πίνοντες καί από έν ποτήριον οίνου, τό δέ εσπέρας μετά τήν απόλυ-σιν τού εσπερινού, εισερχόμεθα εις τήν τράπεζαν, ένθα γίνεται κατάλυσις οίνου καί ελαίου.
Εν δέ τήν 4 ή τήν 3 Ιανουαρίου, όταν μία εξ αυτών τύχη εν Παρασκευή, ότε εν ταύτη αναγινώσκονται αι Μεγάλαι Ώραι τών Θεοφανείων, ου νηστεύομεν μέν, αλλ’ ιστώμεν ενάτην ε-σθίοντες άπαξ τής ημέρας μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού, καταλύοντες εις πάντα.
9) Εν τή εβδομάδι από τής Κυριακής τού Τελώνου καί Φαρισαίου, μέχρι τής Κυριακής τού Ασώτου, τή καί προφωνησίμω καλουμένη, γίνεται καθ’ εκάστην καί εν αυτή τή Τετάρτη καί τή Παρασκευή, κατάλυσις εις πάντα καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
Τούτ’ αυτό γίνεται καί εν τή εβδομάδι τής Πεντηκοστής, ήτοι από τής Κυριακής τής Πεντηκοστής, μέχρι τής Κυριακής τών Αγίων Πάντων.
10) Εν τή εβδομάδι τής Απόκρεω, ήτοι από τής Κυριακής τού Ασώτου μέχρι τής Κυριακής τής Απόκρεω, γίνεται κατάλυσις εις πάντα καί τράπεζα δίς τής ημέρας, πλήν τής Τετάρτης καί τής Παρασκευής αυτής, εν αίς ξηροφαγία, τράπεζα δέ, δίς τής ημέρας.
11) Εν τή εβδομάδι τής Τυρινής, ήτοι από τής Δευτέρας μετά τήν Κυριακήν τής Απόκρεω άχρι τής Κυριακής τής Τυρινής, καθ’ εκάστην γίνεται κατάλυσις τυρού καί ωών, κρέατος δέ, απέχομεν. Καί εν μέν τή Τετάρτη καί Παρασκευή, ιστώμεν ενάτην καί εσθίομεν άπαξ τής ημέρας μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού, καταλύοντες εις τυρόν καί ωά. Εν δέ ταίς λοιπαίς ημέραις, τράπεζα δίς τής ημέρας.
12) Τη εβδομάδι τής Διακαινησίμου, ήτοι από τής Κυριακής τού Πάσχα μέχρι τού Σαββάτου, καθ’ εκάστην καί αυτή τή Τετάρτη καί Παρασκευή, κατάλυσις εις πάντα, καί τράπεζα δίς τής ημέρας.
13) Τήν 14 Σεπτεμβρίου, εορτή τής Υψώσεως τού Σταυρού, εν οία ημέρα τύχη, είτε Σαββάτω, είτε Κυριακή, είτε εν άλλη τινί, γίνεται κατάλυσις μόνου οίνου καί ελαίου, τράπεζα δέ, δίς τής ημέρας.
14) Ωσαύτως τήν 29 Αυγούστου, μνήμη τής τού Προδρόμου εορτής, εν οία ημέρα τής εβδομάδος τύχη, γίνεται κατάλυσις μόνου οίνου καί ελαίου, τράπεζα δέ, δίς τής ημέρας.
15) Εν ταίς Θεομητορικαίς εορταίς, τής Γεννήσεως τής Θεοτόκου, τών Εισοδίων, τού Ευαγγελισμού, τής Υπαπαντής καί τής Κοιμήσεως, ει μέν τύχωσιν εκτός νηστείας, γίνεται κατάλυσις ιχθύος καί τράπεζα δίς τής ημέρας. Πλήν τού Ευαγγελισμού, εν ή ει μέν τύχοι εν Σαββάτω ή Κυριακή, γίνεται κατάλυσις ιχθύος καί τράπεζα δίς τής ημέρας. Ει δέ τύχοι εν άλλη τής εβδομάδος ημέρα, γίνεται μέν κατάλυσις ιχθύος, εσθίομεν όμως άπαξ τής ημέρας μετά τήν απόλυσιν τού εσπερινού. Εάν δέ τύχη τή Μεγάλη Εβδομάδι, πλήν της Παρασκευής καί τού Σαββάτου, κατάλυσις οίνου καί ελαίου μόνον, καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας. Ει δέ τύχοι τή Μεγάλη Παρασκευή ή τώ Μεγάλω Σαββάτω, κατάλυσις μόνου οίνου καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας. Εν δέ τή εορτή τής Υπαπαντής, ει τύχοι τή Καθαρά Δευ-τέρα, κατάλυσις οίνου καί ελαίου μόνου, καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας, διά τήν έναρξιν τής νηστείας.
17) Εν ταίς μνήμαις τών λοιπών Αγίων καί εν ταίς λοιπαίς εορταίς, εάν έχωσι Μεγάλην Δοξολογίαν, γίνεται κατάλυσις οίνου καί ελαίου, καί τράπεζα δίς τής ημέρας, είπερ δηλονότι τύχωσιν εν Τετάρτη ή Παρασκευή ή εν άλλη τινί νηστεία.
Εν μνήμη δέ Αγίου εορταζομένου τυγχανούση τή Αγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ει μέν εστί πρώτη εβδομάς κατάλυσις οίνου, καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας. Εν δέ ταίς λοιπαίς εβδομάσι, κατάλυσις οίνου καί ελαίου καί τράπεζα άπαξ τής ημέρας. Εν δέ τοίς Σάββασι καί Κυριακαίς, κατάλυσις ελαίου καί τράπεζα δίς.
Εάν δέ ή η εορτή τής Υπαπαντής ή μνήμη Αγίου εορταζομένου τύχη τή Τετάρτη ή Παρασκευή τής Τυρινής, τράπεζα δίς της ημέρας καί κατάλυσις εις τυρόν, ως προεγράφη.
18) Τήν παραμονήν τών Δεσποτικών εορτών, τής Υψώσεως τού Σταυρού, τής Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος καί τών Θεομητο-ρικών τής Γεννήσεως τής Θεοτόκου, τών Εισοδίων, τής Υπαπαντής, τού Ευαγγελισμού καί τής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ως καί τήν παραμονήν πάσης μνήμης Αγίου εορταζομένου μετ’ αγρυπνίας, εσπέρας πρό τής αγρυπνίας καί μετά τόν εσπερινόν, εν τώ δείπνω γίνεται κατάλυσις οίνου καί ελαίου, είπερ δηλονότι εστί Τετάρτη, ή Παρασκευή, ή άλλη τις νηστεία, καί τούτο διά τόν κόπον τής τελεσθησομένης αγρυπνίας.
Εάν όμως ο Ευαγγελισμός τύχη τή Μεγάλη Τρίτη, ή Μεγάλη Τετάρτη, ή Μεγάλη Πέμπτη, τήν παραμονήν εσπέρας κατάλυσις οίνου μόνου, διά τό τών ημερών αιδέσιμον. Ωσαύτως καί εάν τύχη τή Κυριακή τού Πάσχα, αφ’ εσπέρας ξηροφαγία καί από ενός κρασοβολίου οίνου, ως συνήθως.
ΕΚ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ
Δημήτριος Ιωαννίδης
Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως