῾Η «καθ᾿ ἡμᾶς» ἐκκλησιαστικὴ μουσική
Δημοσιεύτηκε: Σάβ 01 Μάιος 2010, 11:32:22῾Η μουσική τῆς ἐν οὐρανῷ ἐκκλησίας
Τὸ παρακάτω περιστατικὸν συνέβη σὲ ἕναν μικρὸ ναὸ σήμερα τὸ πρωί, σάββατον τῆς μεσοπεντηκοστῆς, ὅπου ἐτελέσθη ὁ ὄρθρος καὶ ἡ λειτουργία τῆς ἡμέρας μετὰ μνημοσύνου, καὶ εἶμαι αὐτόπτης καὶ αὐτήκοος μάρτυς.
῾Ο ψάλτης στὴν ἀκολουθία χρησιμοποίησε τὸ ἀναστασιματάριον, τὴν «μουσικὴ κυψέλη» τοῦ Στεφάνου λαμπαδαρίου, ἕνα δικό του χειρόγραφο (μελοποίησι κάποιου ὕμνου), καὶ μία συλλογὴ τῆς λειτουργίας περιέχουσαν κυρίως κλασσικὰ μαθήματα τῶν παλαιῶν μουσουργῶν ἀπείραχτα (ἀπὸ τὶς λίγες τέτοιες συλλογὲς ποὺ ὑπάρχουν σήμερα). μία κυρία ἀπὸ τὸ ἐκκλησίασμα παρακολουθοῦσε μὲ ἐνδιαφέρον καὶ ἐντυπωσιασμένη τὴν χρῆσι τῶν μουσικῶν βιβλίων. πρὸς τὸ τέλος τῆς λειτουργίας ὁ ψάλτης ἔθετε σιγὰ σιγὰ τὰ βιβλία του μέσα σὲ μία τσάντα. ὅταν πῆγε νὰ βάλῃ καὶ τὴν συλλογὴ τῆς λειτουργίας, ἡ προαναφερθεῖσα κυρία τὸν ἐσταμάτησε καὶ τοῦ ἐζήτησε ἂν μποροῦσε νὰ τὸ δῇ. τοῦ ψάλτου συγκατανεύσαντος ἡ κυρία ξεφύλλισε τὴν μουσικὴ λειτουργία καὶ ἐπιστρέψασα τὸ βιβλίον εἶπε ὅτι ἤθελε κάτι νὰ ῥωτήση μετὰ τὸ πέρας τῆς ἀκολουθίας.
Πράγματι μετὰ καὶ τὴν διανομὴν τοῦ ἀντιδώρου ἡ κυρία ἐπλησίασε τὸν ψάλτη καὶ τὸν ἐρώτησε· «αὐτὸ εἶναι μουσικὸ βιβλίο βυζαντινῆς μουσικῆς; αὐτὰ τὰ σημάδια εἶναι τὸ πεντάγραμμο τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς; εἶναι ἀρχαία μουσική; πόσο παλαιὰ εἶναι;» καὶ ἄλλα παρόμοια. ὁ ψάλτης ἔδωσε κάποιες πολὺ σύντομες καὶ ἁπλὲς ἐξηγήσεις γιὰ τὴν καθ᾿ ἡμᾶς παρασημαντικὴ καὶ τὰ σημαδόφωνά της, εἶπε δύο λόγια ὅλα κι ὅλα γιὰ τὴν ἱστορική τους ἐξέλιξι, ἔδειξε διάφορα μουσουργήματα, καὶ τὰ ὀνόματα κάποιων μελοποιῶν μὲ τὶς χρονολογίες τῆς κοιμήσεώς των. κατόπιν ἡ κυρία ἐξήγησε τὴν αἰτία τοῦ ἐνδιαφέροντός της καὶ τῆς φανερᾶς συγκινήσεώς της. ἡ ἴδια ἦταν ἡ κόρη τοῦ κεκοιμημένου γιὰ τὸν ὁποῖο ἔγινε τὸ μνημόσυνο. δύο ἡμέρες νωρίτερα, τὴν πέμπτη τὰ ξημερώματα, καὶ ἐνῷ ἀγνοοῦσε ὅτι ἡ μητέρα της εἶχε κανονίσει νὰ τελεσθῇ λειτουργία μὲ μνημόσυνο γιὰ τὸν κεκοιμημένο, εἶδε στὸν ὕπνο της σὲ ὄνειρο τὸν πατέρα της. τῆς εἶπε ὅτι εἶναι καλὰ ἐκεῖ ποὺ βρίσκεται, εἶναι εὐχαριστημένος καὶ ὅτι τοὺς μαθαίνουν βυζαντινὴ μουσική! τῆς ἔδειξε μάλιστα καὶ ἕνα μουσικὸ βιβλίο καὶ τῆς εἶπε· «νά, αὐτὰ μᾶς μαθαίνουν, ἀλλὰ ἐμένα δὲν μοῦ ἐπιτρέπουν νὰ μιλήσω, διότι μαθαίνω ἀκόμη». μέσα στὸ ὄνειρο εἶδε καὶ αὐτὴ τὸ βιβλίο μὲ τὴν «βυζαντινὴ» παρασημαντικὴ καὶ εἶπε· «τί παράξενο πεντάγραμμο εἶναι αὐτό;» καὶ ἔλεγε μετὰ στὴν μητέρα της καὶ στοὺς δικούς της ὅτι ὁ πατέρας της τῆς ἔδειξε ἕνα βιβλίο μὲ παράξενο «βυζαντινὸ πεντάγραμμο», ἀπὸ τὸ ὁποῖο τοὺς μαθαίνουν μουσική!
Τώρα συγκινημένη ἔδειχνε στὴν μητέρα της τὸ μουσικὸ βιβλίο τοῦ ψάλτου καὶ ἔλεγε· «μαμὰ μαμά, αὐτὸ εἶναι τὸ βιβλίο ποὺ μοῦ ἔδειξε ὁ μπαμπᾶς!» τὴν ρώτησα ἂν εἶχε ξαναδεῖ βιβλία βυζαντινῆς μουσικῆς, καὶ ἀπάντησε ὅτι δὲν εἶχε ἰδέα ἀπὸ αὐτά, δὲν ἤξερε ὅτι ὑπῆρχε καὶ κάποια ἄλλη μουσικὴ πλὴν τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πενταγράμμου. γι᾿ αὐτὸ καὶ συγκινήθηκε, ὅταν εἶδε τὰ μουσικὰ βιβλία ἐπὶ τοῦ ἀναλογίου καὶ ἀμέσως ἀναγνώρισε τὸ «παράξενο πεντάγραμμο» ποὺ τῆς εἶχε δείξει ὁ πατέρας της, δηλαδὴ βιβλίο μὲ «βυζαντινὴ» παρασημαντική. ἡ γυναῖκα ἦταν σοβαρὴ καὶ μετρημένη, μιλοῦσε ἀνεπιτήδευτα καὶ μὲ ἁπλότητα, δὲν φαινόταν ἄνθρωπος «θρῆσκος» ἢ «θεοῦσα», ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ πηγαίνουν πολὺ στὴν ἐκκλησία, καὶ δὲν μιλοῦσε γιὰ ἐπίδειξι ἢ μὲ σκοπὸ νὰ διαφημίσῃ τὸ ὄνειρό της, ἀλλὰ μὲ πραγματικὴ ἀπορία καὶ ἀπροσποίητο ἐνδιαφέρον, γιὰ νὰ μάθῃ τί μουσικὴ ἦταν αὐτή.
῞Οταν ἔλεγε ὅτι ἐκεῖνο ἦταν τὸ βιβλίο ποὺ εἶδε στὸν ὕπνο της, ἀσφαλῶς δὲν ἐννοοῦσε τὴν συγκεκριμένη ἔκδοσι ποὺ εἶχε ὁ ψάλτης στὸν ναό· ἁπλῶς ἐννοοῦσε βιβλίο βυζαντινῆς παρασημαντικῆς. ἴσως νὰ ἔχῃ σημασία καὶ ὅτι ἦταν κλασσικὰ μαθήματα· ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ τῆς ὀρθοδόξου λατρείας. ἴσως ἐπίσης νὰ εἶχε σημασία καὶ τὸ μάθημα ποὺ εἶχε πεῖ ὁ ψάλτης στὸ χερουβικόν· ἦταν τὸ σύντομον χερουβικὸν τοῦ Πέτρου Πελοποννησίου σὲ α΄ ἦχο, ὁλόκληρο ὅμως καὶ χωρὶς συντομεύσεις, ἀλλὰ μὲ τριπλὸ ἀλληλούια στὸ τέλος.
Τὸ παρακάτω περιστατικὸν συνέβη σὲ ἕναν μικρὸ ναὸ σήμερα τὸ πρωί, σάββατον τῆς μεσοπεντηκοστῆς, ὅπου ἐτελέσθη ὁ ὄρθρος καὶ ἡ λειτουργία τῆς ἡμέρας μετὰ μνημοσύνου, καὶ εἶμαι αὐτόπτης καὶ αὐτήκοος μάρτυς.
῾Ο ψάλτης στὴν ἀκολουθία χρησιμοποίησε τὸ ἀναστασιματάριον, τὴν «μουσικὴ κυψέλη» τοῦ Στεφάνου λαμπαδαρίου, ἕνα δικό του χειρόγραφο (μελοποίησι κάποιου ὕμνου), καὶ μία συλλογὴ τῆς λειτουργίας περιέχουσαν κυρίως κλασσικὰ μαθήματα τῶν παλαιῶν μουσουργῶν ἀπείραχτα (ἀπὸ τὶς λίγες τέτοιες συλλογὲς ποὺ ὑπάρχουν σήμερα). μία κυρία ἀπὸ τὸ ἐκκλησίασμα παρακολουθοῦσε μὲ ἐνδιαφέρον καὶ ἐντυπωσιασμένη τὴν χρῆσι τῶν μουσικῶν βιβλίων. πρὸς τὸ τέλος τῆς λειτουργίας ὁ ψάλτης ἔθετε σιγὰ σιγὰ τὰ βιβλία του μέσα σὲ μία τσάντα. ὅταν πῆγε νὰ βάλῃ καὶ τὴν συλλογὴ τῆς λειτουργίας, ἡ προαναφερθεῖσα κυρία τὸν ἐσταμάτησε καὶ τοῦ ἐζήτησε ἂν μποροῦσε νὰ τὸ δῇ. τοῦ ψάλτου συγκατανεύσαντος ἡ κυρία ξεφύλλισε τὴν μουσικὴ λειτουργία καὶ ἐπιστρέψασα τὸ βιβλίον εἶπε ὅτι ἤθελε κάτι νὰ ῥωτήση μετὰ τὸ πέρας τῆς ἀκολουθίας.
Πράγματι μετὰ καὶ τὴν διανομὴν τοῦ ἀντιδώρου ἡ κυρία ἐπλησίασε τὸν ψάλτη καὶ τὸν ἐρώτησε· «αὐτὸ εἶναι μουσικὸ βιβλίο βυζαντινῆς μουσικῆς; αὐτὰ τὰ σημάδια εἶναι τὸ πεντάγραμμο τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς; εἶναι ἀρχαία μουσική; πόσο παλαιὰ εἶναι;» καὶ ἄλλα παρόμοια. ὁ ψάλτης ἔδωσε κάποιες πολὺ σύντομες καὶ ἁπλὲς ἐξηγήσεις γιὰ τὴν καθ᾿ ἡμᾶς παρασημαντικὴ καὶ τὰ σημαδόφωνά της, εἶπε δύο λόγια ὅλα κι ὅλα γιὰ τὴν ἱστορική τους ἐξέλιξι, ἔδειξε διάφορα μουσουργήματα, καὶ τὰ ὀνόματα κάποιων μελοποιῶν μὲ τὶς χρονολογίες τῆς κοιμήσεώς των. κατόπιν ἡ κυρία ἐξήγησε τὴν αἰτία τοῦ ἐνδιαφέροντός της καὶ τῆς φανερᾶς συγκινήσεώς της. ἡ ἴδια ἦταν ἡ κόρη τοῦ κεκοιμημένου γιὰ τὸν ὁποῖο ἔγινε τὸ μνημόσυνο. δύο ἡμέρες νωρίτερα, τὴν πέμπτη τὰ ξημερώματα, καὶ ἐνῷ ἀγνοοῦσε ὅτι ἡ μητέρα της εἶχε κανονίσει νὰ τελεσθῇ λειτουργία μὲ μνημόσυνο γιὰ τὸν κεκοιμημένο, εἶδε στὸν ὕπνο της σὲ ὄνειρο τὸν πατέρα της. τῆς εἶπε ὅτι εἶναι καλὰ ἐκεῖ ποὺ βρίσκεται, εἶναι εὐχαριστημένος καὶ ὅτι τοὺς μαθαίνουν βυζαντινὴ μουσική! τῆς ἔδειξε μάλιστα καὶ ἕνα μουσικὸ βιβλίο καὶ τῆς εἶπε· «νά, αὐτὰ μᾶς μαθαίνουν, ἀλλὰ ἐμένα δὲν μοῦ ἐπιτρέπουν νὰ μιλήσω, διότι μαθαίνω ἀκόμη». μέσα στὸ ὄνειρο εἶδε καὶ αὐτὴ τὸ βιβλίο μὲ τὴν «βυζαντινὴ» παρασημαντικὴ καὶ εἶπε· «τί παράξενο πεντάγραμμο εἶναι αὐτό;» καὶ ἔλεγε μετὰ στὴν μητέρα της καὶ στοὺς δικούς της ὅτι ὁ πατέρας της τῆς ἔδειξε ἕνα βιβλίο μὲ παράξενο «βυζαντινὸ πεντάγραμμο», ἀπὸ τὸ ὁποῖο τοὺς μαθαίνουν μουσική!
Τώρα συγκινημένη ἔδειχνε στὴν μητέρα της τὸ μουσικὸ βιβλίο τοῦ ψάλτου καὶ ἔλεγε· «μαμὰ μαμά, αὐτὸ εἶναι τὸ βιβλίο ποὺ μοῦ ἔδειξε ὁ μπαμπᾶς!» τὴν ρώτησα ἂν εἶχε ξαναδεῖ βιβλία βυζαντινῆς μουσικῆς, καὶ ἀπάντησε ὅτι δὲν εἶχε ἰδέα ἀπὸ αὐτά, δὲν ἤξερε ὅτι ὑπῆρχε καὶ κάποια ἄλλη μουσικὴ πλὴν τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πενταγράμμου. γι᾿ αὐτὸ καὶ συγκινήθηκε, ὅταν εἶδε τὰ μουσικὰ βιβλία ἐπὶ τοῦ ἀναλογίου καὶ ἀμέσως ἀναγνώρισε τὸ «παράξενο πεντάγραμμο» ποὺ τῆς εἶχε δείξει ὁ πατέρας της, δηλαδὴ βιβλίο μὲ «βυζαντινὴ» παρασημαντική. ἡ γυναῖκα ἦταν σοβαρὴ καὶ μετρημένη, μιλοῦσε ἀνεπιτήδευτα καὶ μὲ ἁπλότητα, δὲν φαινόταν ἄνθρωπος «θρῆσκος» ἢ «θεοῦσα», ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ πηγαίνουν πολὺ στὴν ἐκκλησία, καὶ δὲν μιλοῦσε γιὰ ἐπίδειξι ἢ μὲ σκοπὸ νὰ διαφημίσῃ τὸ ὄνειρό της, ἀλλὰ μὲ πραγματικὴ ἀπορία καὶ ἀπροσποίητο ἐνδιαφέρον, γιὰ νὰ μάθῃ τί μουσικὴ ἦταν αὐτή.
῞Οταν ἔλεγε ὅτι ἐκεῖνο ἦταν τὸ βιβλίο ποὺ εἶδε στὸν ὕπνο της, ἀσφαλῶς δὲν ἐννοοῦσε τὴν συγκεκριμένη ἔκδοσι ποὺ εἶχε ὁ ψάλτης στὸν ναό· ἁπλῶς ἐννοοῦσε βιβλίο βυζαντινῆς παρασημαντικῆς. ἴσως νὰ ἔχῃ σημασία καὶ ὅτι ἦταν κλασσικὰ μαθήματα· ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ τῆς ὀρθοδόξου λατρείας. ἴσως ἐπίσης νὰ εἶχε σημασία καὶ τὸ μάθημα ποὺ εἶχε πεῖ ὁ ψάλτης στὸ χερουβικόν· ἦταν τὸ σύντομον χερουβικὸν τοῦ Πέτρου Πελοποννησίου σὲ α΄ ἦχο, ὁλόκληρο ὅμως καὶ χωρὶς συντομεύσεις, ἀλλὰ μὲ τριπλὸ ἀλληλούια στὸ τέλος.