ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ1,1-5.
᾿Εν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ Λόγος. οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν. πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν. ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων. καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτία φαίνει, ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν. ᾿Εν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ Λόγος. τὸ πνευματικὸν ὕψος τοῦ ᾿Ιωάννου ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ ἐγκρύπτεται εἰς τὴν ἁπλότητα καὶ τὴν ἀδεξιότητα τοῦ λόγου καὶ ὄχι εἰς τὴν ποιητικὴν ἢ φιλοσοφικὴν διατύπωσιν. πολλὰ ἐλέχθησαν διὰ τὴν ἑρμηνείαν τοῦ ὑψηγόρου αὐτοῦ χωρίου. ἐὰν ὁ εὐαγγελιστής ἤρχετο σήμερον καὶ ἔβλεπε τὴν τεραστίαν φιλολογίαν, μὲ τοὺς ἐξεζητημένους φιλοσοφικοὺς ὅρους, ποὺ ἐδημιουργήθη ὡς ἑρμηνεία αὐτοῦ τοῦ χωρίου, δὲν θὰ ἠννόει τίποτε. τὸ χωρίον δὲν εἶναι ποιητικὴ ἔκφρασις. οὔτε ὁ ᾿Ιωάννης δεικνύει δι' αὐτοῦ, ὅτι ἔχει γεῦσιν φιλοσοφίας. εἶπε τὸν Υἱὸν τοῦ θεοῦ Λόγον πρῶτα εἰς τήν ᾿Αποκάλυψιν (᾿Απ 19,13) καὶ ἔπειτα ἐδῶ. δὲν εἶναι κύριον ὄνομα τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ. οὔτε ἔχει σχέσιν μὲ τόν «λόγον» τῆς ἑλληνιστικῆς φιλοσοφίας καὶ τοῦ Φίλωνος, κατὰ τοὺς ὁποίους ὁ «λόγος» εἶναι ὁ «δεύτερος θεός» τοῦ κόσμου, ἡ δευτερεύουσα ὕπαρξις ἡ ἀνωτέρα πάντων τῶν λογικῶν κτισμάτων, διὰ τῆς ὁποίας δῆθεν ὁ ἀπρόσιτος καὶ ὑπερκόσμιος θεὸς ἐπικοινωνεῖ μὲ τὸν κόσμον. ἡ χρήσις αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος ἔχει τὴν ἑξῆς ἁπλουστάτην ἔννοιαν. ἡμεῖς σήμερον, ὅταν συζητοῦμεν μὲ ἕνα ἡμιάθεον, ὁ ὁποῖος δὲν παραδέχεται τὸν θεὸν τῆς Γραφῆς, ἀλλ' ὑποθέτει μίαν «ἀνωτέραν δύναμιν», τοῦ λέγομεν· «Νά αὐτὴ ἡ ἀνωτέρα δύναμις εἶναι ὁ Χριστός». ἢ ὅταν συζητοῦμεν μὲ ἕνα ἀπὸ τοὺς λεγομένους «μάρτυρας τοῦ ᾿Ιεχωβᾶ», ὁ ὁποῖος δὲν δέχεται τὴν θεότητα τοῦ Χριστοῦ, δὲν ἀμφισβητοῦμεν ὅτι ὁ ᾿Ιαυὲ εἶναι ὁ θεός μας, ἀλλὰ λέγομεν· «Αὐτὸς ὁ ᾿Ιεχωβᾶ εἶναι ὁ Χριστός». αὐτὸ ἔκανε καὶ ὁ ᾿Ιωάννης. ἀκούων ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του καὶ μάλιστα ἐν Μικρᾷ ᾿Ασίᾳ νὰ γίνεται πολὺς λόγος περὶ τοῦ Λόγου ὡς ἀνωτάτου πάντων, ἀδιαφορῶν δι' ὅλα καὶ ἀγνοῶν ὅλα τὰ ἄλλα φιλοσοφήματα, λέγει· «Νά, ὁ Λόγος εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός, ὁ ἰδικός μας Κύριος». ἀλλ' ἐπειδὴ εἶχεν ὑπ' ὄψιν, ὅτι οἱ θύραθεν ἔθετον τὸν Λόγον κάτωθεν τοῦ ὑψίστου θεοῦ, καὶ ὅτι τὸν ἤθελον κτίσμα ἔχον ἡλικίαν καὶ ἀναμιγνυόμενον μᾶλλον μὲ τὰ κτίσματα, διὰ τοῦτο φεύγων πᾶσαν παρεξήγησιν προσθέτει, ὅτι ὁ
Λόγος ἦν ἐν ἀρχῇ, δηλαδὴ ἄναρχος ὅπως καὶ ὁ θεός, καὶ ὅτι
ἦν θεὸς ἀνέκαθεν ὅπως εἶναι θεὸς καὶ ὁ ὕψιστος θεός, καὶ ὅτι δὲν ἔχει σχέσιν μὲ τὸ φανταστικὸν ἐκεῖνο ὃν τῶν φιλοσόφων, τὸν λεγόμενον «λόγον», ποὺ ἔργον εἶχε ν' ἀναμιγνύεται μὲ τὰ κτίσματα, ἀλλ' αὐτός
ἦν πρὸς τὸν θεόν, μὴ ἀποκεκαλυμμένος εἰς τὰ κτίσματα, ἄγνωστος τελείως καὶ εἰς τὰ πνεύματα καὶ εἰς τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ ἐγνώριζον τὸν ὕψιστον θεὸν καὶ ὄχι τὸν Λόγον. ὁ ᾿Ιωάννης δηλαδὴ πρῶτον μὲν ὑποδεικνύει ὅτι «Νά ὁ Λόγος ποὺ ζητεῖτε εἶναι ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς Χριστός», καὶ δεύτερον ἐξισώνει τὸν Λόγον μὲ τὸν θεὸν καὶ τὸν ταυτίζει.
᾿Εν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος· ὁ Λόγος εἶναι ἄναρχος καὶ ὄχι κτιστὸς ἐν χρόνῳ.
Καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν· ἦτο πλησίον τοῦ θεοῦ, ἰσότιμος, συνάναρχος, ὄχι ἀρχάγγελος καὶ συνδετικὸς κρίκος μεταξὺ θεοῦ καὶ κτισμάτων.
Καὶ θεὸς ἦν ὁ Λόγος· δὲν εἶναι κτίσμα, εἶναι θεός, ὁμοούσιος μὲ τὸν ὕψιστον θεόν. δὲν πρέπει κανεὶς ν᾿ ἀναζητῇ καμμίαν «βαθυτέραν σημασίαν» εἰς τὴν χρήσιν τοῦ
πρὸς ἐν τῇ φράσει
πρὸς τὸν θεόν. σημαίνει ὅ,τι σημαίνει καὶ εἰς τὰς φράσεις
πρὸς σὲ ποιῶ τὸ πάσχα (Μθ 26,18), δηλαδή «μαζί σου», «εἰς τὴν οἰκίαν σου», «σὲ σένα»· ἢ καὶ
παρὼν πρὸς ὑμᾶς (Β' Κο 11,8), δηλαδή «ὅταν ἤμουν σὲ σᾶς, στὴν Κόρινθον»· ἢ
ἤθελον δὲ παρεῖναι πρὸς ὑμᾶς (Γα 4,20), ἤτοι «ἤθελον νὰ εἶμαι ἐκεῖ». ὁ Λόγος ἦτο ἀνέκαθεν εἰς τὸν θεόν, παρὰ τὸν θεόν, ὁμοῦ μετὰ τοῦ θεοῦ, ὁ θεὸς καὶ ὁ Λόγος ἦσαν πάντοτε μαζί. οὐδὲν ἐπίσης σημαίνει ἡ ἔλλειψις τοῦ ἄρθρου
ὁ εἰς τὴν τρίτην πρότασιν
Καὶ θεὸς ἦν ὁ Λόγος, παρὰ τοὺς ἰσχυρισμοὺς πολλῶν, ὅτι ἄλλο
ὁ θεὸς καὶ ἄλλο θεός. ἀφοῦ εἶναι κατηγορούμενον, δὲν ἔχει ἄρθρον. ὅπως λέγει
Πνεῦμα ὁ θεός, ἔτσι λέγει καὶ
θεὸς ὁ Λόγος. ἂν ἔλεγεν «ὁ θεὸς ἦν ὁ Λόγος», θὰ ἔδιδε τὸ νόημα ὅτι ὁ παρὰ τοῖς θύραθεν λεγόμενος ὕψιστος θεὸς αὐτὸς εἶναι ὁ Λόγος. ἐνῷ θέλει νὰ εἰπῇ ὅτι ὁ παρὰ τοῖς θύραθεν λεγόμενος Λόγος, ὅστις καθ' ἡμᾶς εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, αὐτὸς δὲν εἶναι κτίσμα ἀλλὰ θεός. μὴ ὑπάρχοντος δὲ δευτέρου θεοῦ, μήτε δύο ποιοτήτων θεότητος ὑπαρχουσῶν, αὐτὸς ὁ θεὸς Λόγος εἶναι μία Θεότης μὲ τὸν ὕψιστον θεόν, εἶναι αὐτὸς ὁ ὕψιστος θεός. αὐτὴ δὲ ἡ τριπλὴ διατύπωσις, ἡ τριὰς τῶν προτάσεων, μὴ νομίσῃ κανεὶς ὅτι ἔχει κανένα βαθύτερον νόημα. εἶναι ἁπλῶς ἀδεξιότης λόγου. ὅπως κάθε ἀγράμματος ἄνθρωπος, ὅταν γράφῃ ἕνα γράμμα, λέγει καὶ ἐπαναλαμβάνει τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια, καὶ ἀντὶ νὰ ἔχῃ ἕνα κοινὸν ὑποκείμενον διὰ τρία ρήματα, ἐπαναλαμβάνει τὸ αὐτὸ ὑποκείμενον τόσας φοράς, ὅσα εἶναι καὶ τὰ ρήματα, ἢ ἔχει πλῆθος πλατυασμῶν καὶ παλιλλογιῶν, καὶ ἀντὶ τῆς χρήσεως ἀντωνυμιῶν ἐπαναλαμβάνει τὰ ὀνόματα, ἔτσι κάνει καὶ ὁ ᾿Ιωάννης. π.χ. εἰς ἕνα πάπυρον ἰδιωτικῆς ἀλληλογραφίας τοῦ 100 μ.Χ. ἕνας ἀμαθὴς ἄνθρωπος γράφει· «᾿Εὰν δοκῇ σοι πέμψαι τὸ ἄποχον ᾿Ισᾶτος, καὶ παραλάβωμεν τὸ ἐλάδιον (= λάδι), λυπὸν ἐὰν δόξῃ σοι» (Φαγ. 123). ὁμοίως καὶ ὁ ἴδιος ὁ ᾿Ιωάννης εἰς τήν Α' ᾿Επιστολήν του·
῝Ο ἦν ἀπ᾿ ἀρχῆς, ὃ ἀκηκόαμεν, ὃ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃ ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν περὶ τοῦ λόγου τῆς ζωῆς. —καὶ ἡ ζωὴ ἐφανερώθη καὶ ἑωράκαμεν καὶ μαρτυροῦμεν καὶ ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον, ἥτις ἦν πρὸς τὸν πατέρα καὶ ἐφανερώθη ἡμῖν— ὃ ἑωράκαμεν καὶ ἀκηκόαμεν, ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν... (Α' ᾿Ιω 1,1-3). ἔτσι καὶ ἐδῶ· ὄχι μόνον ἐπαναλαμβάνει τρὶς τὸ αὐτὸ ὑποκείμενον, ὁ Λόγος, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὰς τρεῖς προτάσεις ἐπαναλαμβάνει τὴν δευτέραν
Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν.
Τὸ Κατὰ ᾿Ιωάννην Εὐαγγέλιον εἶναι πολὺ ἀδέξιον εἰς τὴν σύνταξιν τοῦ λόγου καὶ φοβερὰ πενιχρὸν εἰς τὸ λεξιλόγιον. ἐνδέχεται τὸ αὐτόγραφον νὰ εἶχε καὶ ὀρθογραφικὰ λάθη. καὶ ὅμως εἶναι ὅ,τι ὑψηλότερον καὶ ὅ,τι πνευματικώτερον ἐγράφη ποτέ. τὰ γνωρίσματα αὐτὰ δὲν μειώνουν καθόλου τὴν θεοπνευστίαν καὶ τὸ ἀλάθητον αὐτοῦ. διότι ἡ θεοπνευστία ἑδράζει εἰς τὰ νοήματα καὶ ὄχι εἰς τὰς λέξεις ἢ τοὺς συντακτικοὺς τύπους ἢ τὴν ὀρθογραφίαν. οὐδεμίαν δὲ σχέσιν ἔχει τὸ ὀρθογραφικὸν ἀλάθητον μὲ τὸ περὶ τὴν σωτήριον ἀλήθειαν ἀλάθητον.
Δρος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΙΑΜΑΚΗ, ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ, ΕΚΔΟΣΙΣ Β΄ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997, © Δρ Κωνσταντῖνος Σιαμάκης 1997, ISBN 960 - 7127 - 10 - 2, (Δρ Κωνσταντῖνος Σιαμάκης, Τ.Θ. 1635 - Πανεπιστημιούπολις, 540 06 Θεσσαλονίκη)