Μικρός καί μέγας ἑσπερινός

Κανόνες Δ. Συζήτησης
῾Η χρῆσις τοῦ δημοσιευομένου ὑλικοῦ καὶ τῶν συνημμμένων ἀρχείων διέπεται ἀπὸ τοὺς παρακάτω ὅρους·
α) γιὰ τὰ πνευματικὰ δικαιώματα viewtopic.php?f=138&t=430&p=1237#p1236
β) γιὰ τὰ ἐμπορικὰ δικαιώματα viewtopic.php?f=138&t=430&p=1237#p1237

Μικρός καί μέγας ἑσπερινός

Δημοσίευσηαπό Dionysios » Κυρ 01 Φεβ 2009, 21:48:47

Μικρὸς καὶ μέγας ἑσπερινός

Εἶχα πάντοτε τὴν ἀπορία πῶς ἐπικράτησε τὸ λάθος νὰ ὀνομάζουμε μικρὸ ἑσπερινὸ τὸν τελούμενο τὶς ἁπλὲς καθημερινὲς ἄνευ ἑορτῆς καὶ μέγα ἑσπερινὸ τὸν τελούμενο τὶς κυριακὲς καὶ γιορτές. καὶ κληρικοὶ καὶ πιστοὶ καὶ καθηγητὲς κάνουν συνέχεια αὐτὸ τὸ λάθος. τὸ ἔχω συζητήσει καὶ μὲ ἄλλους. στὴν ἀρχὴ νομίσαμε ὅτι οἱ προσδιορισμοὶ μικρὸς καὶ μέγας ἀναφέρονται στὴν χρονικὴ διάρκεια τοῦ ἑσπερινοῦ. ἐπειδὴ ὁ καθημερινὸς ἑσπερινὸς εἶναι συντομώτερος ἀπὸ τὸν ἑορτάσιμο, ὠνόμασαν τὸν πρῶτον μικρὸ καὶ τὸν ἄλλον μέγα. αὐτὸ δὲν θἆταν καὶ τόσο λάθος, ἂν στὴν λειτουργικὴ ὁρολογία τῆς ἐκκλησίας μικρὸς καὶ μέγας ἑσπερινὸς δὲν σήμαιναν κάτι ἄλλο. ὅμως πολὺ πρόσφατα, μία κυριακή, κατάλαβα ὅτι ἡ σύγχυσι αὐτὴ ὠφείλετο ἀλλοῦ.

Κρατῶ στὰ χέρια μου τὸ φετινὸ βιβλίο «θρησκευτικῶν» τῆς 6ης δημοτικοῦ. συγγραφεῖς· Κωνσταντῖνος Γούλας (ἐκπαιδευτικός), Κωνσταντῖνος Δεληκωνσταντῆς (καθηγητὴς τοῦ πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν), ᾿Ιωάννα Κομνηνοῦ (ἐκπαιδευτικός). κριτὲς-ἀξιολογητές· ῾Ηρακλῆς ῾Ρεράκης (ἐπίκουρος καθηγητὴς τοῦ ἀριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), ᾿Ιωάννης Κάππος (σχολικὸς σύμβουλος), Παναγιώτα Παπαδημητρίου (ἐκπαιδευτικός). ὑπεύθυνος μαθήματος κατὰ τὴν συγγραφὴ καὶ ὑπεύθυνος τοῦ ὑποέργου· Οἰκονόμου Γεώργιος (μόνιμος πάρεδρος τοῦ παιδαγωγικοῦ ἰνστιτούτου). ἀνάδοχος συγγραφῆς· «ἑλληνικὰ γράμματα» (ἀνώνυμος ἑταιρεία). 1η ἔκδοσι· 2006.

Δυστυχῶς τὸ βιβλίο ἔχει τὸν τίτλο «θρησκευτικά». βέβαια εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔτσι ἔχουμε συνηθίσει ἐδῶ καὶ 2 αἰῶνες περίπου νὰ λέμε τὸ συγκεκριμένο μάθημα· ὅμως ἡ χριστιανικὴ πίστι εἶναι ἐκκλησία καὶ ὄχι θρησκεία· ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι ἄλλο θέμα...

Κάποιες κριτικὲς ποὺ ἔχω δεῖ γιὰ τὸ ἐν λόγῳ βιβλίο εἶναι μᾶλλον θετικές. δὲν ἔχω ἀντίρρησι, ἂν ἐξαιρέσω τὰ δύο πρῶτα κεφάλαια, ποὺ δικαιολογημένα ὅλα τὰ παιδιὰ τὰ βρίσκουν βαρετὰ καὶ ἀνούσια, πολλοὶ δὲ ἐκπαιδευτικοὶ ἐκτὸς θέματος καὶ δοσμένα μὲ τρόπο ὄχι σωστὸ γιὰ τὴν ἡλικία τῶν 11-12 χρόνων, μὲ τὶς πυκνοδιατυπωμένες καὶ γριφώδεις ἀναφορές τους σὲ ἀρχαίους ῞Ελληνες φιλοσόφους, στοὺς ἀρχαίους Αἰγυπτίους καὶ στὸν βουδδισμό, ποὺ παρουσιάζονται μὲ ἕναν συγκριτιστικὸ τρόπο σὰν πρόδρομοι τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. μὲ βάσι παρόμοιες παρατηρήσεις πρέπει νὰ ἐξαιρέσω καὶ κάποια ἀπὸ τὰ τελευταῖα κεφάλαια τοῦ βιβλίου, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα ἄλλο θέμα...

Στὴν σελίδα 78 τοῦ ἐν λόγῳ βιβλίου σχετικὰ μὲ τὸ θέμα ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ ἐδῶ διαβάζουμε τὰ ἑξῆς· «ὁ ἑσπερινὸς διακρίνεται στὸν μικρὸ καὶ στὸν μεγάλο ἑσπερινό. ὁ μικρὸς ἑσπερινὸς τελεῖται κάθε ἀπόγευμα. ὁ μεγάλος ἑσπερινὸς τελεῖται κάθε ἀπόγευμα σαββάτου καὶ τὶς παραμονὲς τῶν ἑορτῶν».

Τὰ παραπάνω εἶναι λαθεμένα καὶ μαρτυροῦν ἄγνοια λεπτομερειῶν τῆς λειτουργικῆς ζωῆς τῆς ἐκκλησίας. ὁ ἑσπερινὸς διακρίνεται στὸν καθημερινὸ ἢ μὴ ἑορτάσιμο καὶ στὸν ἑορτάσιμο. ὁ ἑορτάσιμος τελεῖται τὶς κυριακὲς (ἑσπέρας σαββάτου) καὶ τὶς ἄλλες ἑορτές (ἀφ᾿ ἑσπέρας). ὁ ἑορτάσιμος ἑσπερινὸς διακρίνεται πάλι σὲ δύο, στὸν μικρὸ καὶ στὸν μέγα. ὁ μικρὸς ἑορτάσιμος ἑσπερινὸς τελεῖται μόνον στὶς μονὲς καὶ ἐφόσον γίνῃ ἀγρυπνία. στὶς ἐνορίες δὲν τελεῖται σχεδὸν ποτέ, ἐκτὸς ἐξαιρέσεων ποὺ δὲν ἀναιροῦν τὸν κανόνα. δηλαδὴ τὸ λάθος τοῦ βιβλίου εἶναι ὅτι συγχέει τὸν καθημερινὸ μὲ τὸν μικρὸ ἑσπερινό, ἐνῷ ὁ καθημερινὸς δὲν εἶναι μικρός. στὴν λατρεία τῆς ἐκκλησίας μικρὸς ὀνομάζεται ἕνας εἰδικὸς σύντομος ἑορτάσιμος ἑσπερινὸς ποὺ προετοιμάζει γιὰ τὴν ἀγρυπνία.

᾿Επειδὴ θέλω νὰ εἶμαι δίκαιος, σκέφτηκα ὅτι δὲν μπορεῖ τὸ παρὸν βιβλίο, ποὺ ἔχει μόλις 3 χρόνια παρουσίας στὴν ἑλληνικὴ ἐκπαίδευσι, νὰ εὐθύνεται γι᾿ αὐτὴν τὴν τελείως ἐσφαλμένη ἀντίληψι περὶ τοῦ μικροῦ καὶ μεγάλου ἑσπερινοῦ, ἀντίληψι εὐρύτατα διαδεδομένη στὴν ἑλληνόφωνη τοὐλάχιστον ὀρθοδοξία. ἔτσι σκέφτηκα νὰ κοιτάξω σὲ κάποια παλαιότερα σχολικὰ βιβλία καὶ βρῆκα μία ἔκδοσι τοῦ 1979 (ἀκριβῶς πρὶν ἀπὸ 30 ὁλόκληρα χρόνια), ἕνα ἐγχειρίδιο ἐπίσης τῆς 6ης δημοτικοῦ. εἶναι τὸ «Λειτουργικὴ καὶ κατήχησι» τοῦ γνωστοῦ καὶ ἔγκριτου θεολόγου καὶ συγγραφέως Βασιλείου Σκιαδᾶ. ἐκεῖ στὴν σελίδα 47 ἀναφέρεται· «ὁ ἑσπερινὸς εἶναι μικρὸς καὶ μεγάλος, ἀνάλογα μὲ τὴ γιορτὴ ποὺ ἀκολουθεῖ». πάλι λάθος δηλαδὴ στὸν ὁρισμό, διότι οἱ μικρὲς γιορτές, σὰν τὴν 1η σεπτεμβρίου ἐπὶ παραδείγματι καὶ σὰν τὴν 2α μαΐου, ἔχουν μόνο μεγάλο ἑσπερινό, ἐνῷ οἱ μεγάλες γιορτές, σὰν τὴν μεταμόρφωσι, τὴν ἀνάληψι, τὴν κοίμησι τῆς θεοτόκου, τὴν μνήμη τοῦ ἁγίου ᾿Ιωάννου τοῦ χρυσοστόμου (13 νοεμβρίου) ἔχουν καὶ μικρὸ καὶ μεγάλο ἑσπερινό. δηλαδὴ ἐδῶ ἔχουμε καὶ σύγχυσι καὶ ἀσάφεια στὴν διάκρισι καὶ ὀνομασία καὶ κατάταξι τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἑορτῶν. οἱ ἄλλες ἡμέρες, οἱ καθημερινές, οἱ χωρὶς κάποια γιορτή, δὲν ἔχουν ἑορτάσιμο ἑσπερινὸ οὔτε μεγάλο οὔτε μικρό· ἔχουν καθημερινὸ ἑσπερινὸ μὴ ἑορτάσιμο.

Δὲν εἶναι ἡ μοναδικὴ περίπτωσι ποὺ τὰ σχολικὰ ἐγχειρίδια προσφέρουν συγκεχυμένη γνῶσι ἢ ἀκόμη καὶ παραπληροφόρησι στὰ θέμα τῆς χριστιανικῆς ἐκκλησίας ἢ καὶ σὲ ἄλλους τομεῖς τῆς ἐπιστήμης. θυμοῦμαι χαρακτηριστικὰ γιὰ τὸν εὐαγγελισμὸ ποὺ κάποια βιβλία παλαιὰ ἔγραφαν ὅτι ὁ ἀρχάγγελος κρατοῦσε καὶ ἕναν κρίνο, τὸν ὁποῖο μάλιστα τὸν προσέφερε πρὸς τὴν παρθένο Μαρία! καὶ αὐτὲς οἱ ἀνακρίβειες μπαίνουν μέσα στὸ μυαλὸ καὶ τὴν ψυχὴ τῶν τρυφερῶν ἡλικιῶν τοῦ δημοτικοῦ μὲ τὴν μορφὴ τῆς αὐθεντικῆς γνώσεως, καὶ ἄντε μετὰ νὰ πείσῃς τόσους ἀνθρώπους, ὅταν μεγαλώσουν, καὶ ὅταν ὡς ἐκκλησιαζόμενοι πιστοὶ γίνουν κληρικοὶ ἢ θεολόγοι ἢ κατηχητὲς καὶ κατηχήτριες, ὅτι ἡ ἀλήθεια εἶναι λίγο διαφορετική.



copyright 2008 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης
Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης, http://www.symbole.gr
e-mail: symbole@mail.com — Skype: dionysios-anat
«γηράσκω ἀεί διορθούμενος», τρίτη 11/7/2000
Άβαταρ μέλους
Dionysios
 
Δημοσ.: 3950
Εγγραφη: Πέμ 11 Σεπ 2008, 21:30:05
Τοποθεσια: ᾿Αθῆναι

Επιστροφή στην Θέματα τυπικοῦ ἑσπερινοῦ

Μελη σε συνδεση

Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση : Δεν υπάρχουν εγγεγραμμένα μέλη και 1 επισκέπτης

cron