῾Ο πρῶτος κυβερνήτης τῆς χώρας
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ
(1776-1831)
Μία ἀπὸ τὶς σημαντικώτερες προσωπικότητες τῆς νεώτερης ἱστορίας ἦταν ὁ 'Ιωάννης Καποδίστριας. τὰ τελευταῖα χρόνια τὸ ὄνομά του ἀκούστηκε καὶ στὸ μικρότερο χωριὸ τῆς πατρίδας μας, ἀφοῦ τὸ κρατικὸ σχέδιο ποὺ ἐφαρμόστηκε γιὰ τὴν συνένωσι τῶν περισσοτέρων κοινοτήτων τῆς χώρας σὲ δήμους ἔφερε τὸ ὄνομά του. ποιός ὅμως ὑπῆρξε ὁ 'Ιωάννης Καποδίστρίας καὶ τί ῥόλο διεδραμάτισε στὴν πολιτικὴ ζωὴ τῆς 'Ελλάδος; ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Βασιλείου Μουστάκη «Μακρυγιάννης – τὸ λιοντάρι τῆς ῾Ρούμελης», ποὺ ζωντανεύει μὲ γλαφυρότητα στὰ μάτια τοῦ ἀναγνώστη ὅλη τὴν ἡρωικὴ ἐκείνη ἐποχή, παραθέτουμε ἕνα κατατοπιστικὸ ἀπόσπασμα.
῾Ο 'Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στὸ νησὶ τῶν Φαιάκων τελειώνοντας ὁ ἰανουάριος τοῦ 1776. εἶχε τέσσερες ἀδερφούς, τὸν Βιάρο, τὸν Γεώργιο, τὸν Βίκτωρα, ποὺ πέθανε νωρὶς μὲ σαλεμένα τὰ λογικά, τὸν Αὐγουστῖνο· καὶ τέσσερες ἀδερφές, ποὺ οἱ δυό τους ἔγιναν καλόγριες, βαθιὰ ἀφωσιωμένες στὴν θρησκεία. καὶ ὁ ἴδιος ἀπὸ τὴν τρυφερή του ἀκόμα ἡλικία διακρινόταν γιὰ τὴν εὐλάβειά του. στὸ σπίτι του τὸν ἔμαθαν νὰ ἐκκλησιάζεται, νὰ μελετᾷ τὴν Γραφή, τοὺς πατέρες τῆς ἐκκλησίας. ἔγινε ἔτσι ἀσκητικὸς τύπος· λιτοδίαιτος, μακριὰ ἀπὸ τὶς πολυτέλειες, τὸν εὔκολο τρόπο ζωῆς, ποὺ συνήθιζαν τότε πολλὰ ἀρχοντόπουλα. διψοῦσε τὰ γράμματα· ἦταν φρόνιμος καὶ προσεχτικὸς στὴ συμπεριφορά του· καὶ ἀκολουθῶντας καὶ σ' αὐτὸ τὰ παραδείγματα τῆς φαμίλιας του, πρόθυμος πάντα νὰ κάνῃ τὸ καλὸ γύρω του· νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὰ κοινά· νὰ ὑπηρετῇ τὴν φιλαλληλία.
Τὸ φυσικό του παρουσιαστικὸ ἦταν καὶ αὐτὸ ἑλκυστικό. τὰ λεπτά του χαρακτηριστικά, ποὺ βλέπουμε στὶς ἀπεικονίσεις του, εἶχαν αὐστηρὴ γλῶσσα. ἔδειχναν μιὰν ἀρρενωπὴ ἰδιοσυγκρασία συνδυασμένη μὲ τρυφερὸ ψυχικὸ κόσμο. ὅλη του ἡ ζωὴ τὸ μαρτυρεῖ αὐτό.
'Αλλὰ σὰν πολιτικός, καὶ μάλιστα μὲ τόσο δυνατὸ νοῦ, εἶχε βέβαια καὶ τὰ ἐλαττώματά του. ἂν καὶ ἤξερε νὰ βλέπῃ τὰ πράγματα κάθε φορὰ ὅπως ἦταν, προϋπόθεσι ποὺ ἐξηγεῖ τὴν κατοπινή του ἐξέλιξι σὲ μεγάλο διπλωμάτη, δὲν ἦταν πολὺ προσαρμοστικὸς τύπος. ἀκολουθοῦσε τὶς ἰδέες του μὲ ἐπιμονὴ καὶ πεῖσμα. σ' αὐτὸ συνέτεινε καὶ τὸ τίμιο ἦθος του. δὲν τὰ κατάφερνε καλὰ στοὺς συμβιβασμούς. ἀδιαφοροῦσε καὶ ἂν ὅλος ὁ κόσμος ἦταν ἐναντίον του, σὲ κάθε ἀπόφασι ποὺ ὁ ἴδιος ἔπαιρνε πιστεύοντάς την ὀρθὴ καὶ δίκαιη.
Αὐτὸ στὴν φαντασμαγορικὴ σταδιοδρομία του τὸν ἔβλαψε ὄχι λίγο· καὶ στὴν ῾Ρωσία, ὅπου κατέληξε νὰ γίνῃ ὑπουργὸς τῶν ἐξωτερικῶν, καὶ στὴν πατρίδα του τὴν ῾Ελλάδα, ὅπου διετέλεσε κυβερνήτης συγκεντρώνοντας σχεδὸν ὅλες τὶς ἐξουσίες στὰ χέρια του. καὶ ἐδῶ τοῦ κόστισε καὶ τὴν ἴδια του τὴ ζωή. οἱ Μαυρομιχαλαῖοι, θεῖος καὶ ἀνεψιός, τὸν μαχαίρωσαν στὸ Ναύπλιο, καθὼς πήγαινε στὴν λειτουργία τῆς κυριακῆς.
Τὸ 1794 ὁ πατέρας του τὸν ἔστειλε στὴν Πάδοβα νὰ σπουδάσῃ γιατρός. γύρισε στὴν Κέρκυρα ὕστερα ἀπὸ τέσσερα χρόνια καὶ γιὰ ἕνα διάστημα ἐργαζόταν σὰν χειροῦργος. τὸ 1799 οἱ Τοῦρκοι, ποὺ κατεῖχαν τότε μαζὶ μὲ τοὺς ῾Ρώσους τὸ νησί, τὸν διώρισαν ἀρχίατρο στὸ νοσοκομεῖό τους. τιμήθηκε ὅμως καὶ μὲ πολιτικὰ ἀξιώματα στὴν Κέρκυρα. τὸ 1803 ἔγινε γραμματέας τῆς 'Ιόνιας Πολιτείας.
Τὸ 1807 ὅταν οἱ Γάλλοι πῆραν τὸ νησί, ὁ Καποδίστριας, ποὺ δὲν τὰ εἶχε καλὰ μαζί τους, γύρισε σπίτι του. ὥσπου τὸ 1809 πῆγε στὴν ῾Ρωσία, ὅπου ἀνέλαβε ὑπηρεσία στὸ ὑπουργεῖο ἐξωτερικῶν. τὰ χαρίσματά του δὲν ἄργησαν νὰ κινήσουν τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ τσάρου 'Αλεξάνδρου Α΄. ὁ 'Αλέξανδρος δὲν ἦταν κοινὸς ἄνθρωπος. κατάλαβε τὴν ἀξία τοῦ ῞Ελληνα· τὸν προώθησε λοιπὸν ἀναθέτοντάς του λεπτὲς καὶ δύσκολες ἀποστολές. μιὰ ἀπ' αὐτές, ἡ πιὸ λαμπρὴ γιὰ τὸν Καποδίστρια, ἦταν νὰ διοργανώσῃ τὸ πολιτικὸ σύστημα τῆς ῾Ελβετίας καὶ νὰ θεμελιώσῃ τὴν οὐδετερότητά της. οἱ 'Ελβετοὶ τὸν ἔχουν ἀπὸ τότε σὰν πολιτικὸ γενάρχη τους καὶ διατηροῦν τὴν μνήμη του μὲ τιμή.
῾Η ἀποκορύφωσι τῆς σταδιοδρομίας του ἦταν ὁ διορισμός του στὴν ῾Ρωσία σὰν ὑπουργοῦ τῶν ἐξωτερικῶν σὲ ἡλικία 39 ἐτῶν. μ' αὐτὸ τὸ ἀξίωμα, νοσταλγὸς τῆς γενέτειράς του, πῆγε στὴν Κέρκυρα τὸ 1819 καὶ ἔμεινε τρεῖς μῆνες.
'Απὸ τὸν αὔγουστο τοῦ 1822 ζῇ στὴν Γενεύη ἰδιωτεύοντας. τὸ ἀξίωμά του δὲν τὸν θάμπωσε καθόλου. ἡ ἀσκητική του ἰδιοσυγκρασία ἦταν ἱκανὴ ν' ἀντιστέκεται σὲ κάθε ἐγκόσμια λάμψι. τὸ 1827 ὁ νέος τσάρος Νικόλαος Α΄ ἔκανε δεκτὴ τὴν παραίτησί του. τοῦ ἔκοψε τότε μιὰ πλούσια ἰσόβια σύνταξι, ἀλλὰ ὁ Καποδίστριας δὲν τὴ δέχτηκε. τί νὰ τὴν ἔκανε; ὅπως τὰ ἀξιώματα, ἔτσι καὶ τὰ χρήματα δὲν τὸν εἶχαν ποτὲ αἰχμαλωτίσει.
῞Οταν ὅμως οἱ ῞Ελληνες τὸν κάλεσαν γιὰ κυβερνήτη τους «διὰ ἑπτὰ χρόνους», ὅπως ὥριζε μὲ τὸ F΄ ψήφισμά της ἡ Συνέλευσι τῆς Τροιζῆνος (3 ἀπριλίου 1827), δὲν δίστασε ν' ἀφήσῃ τὴν ἡσυχία του. πῶς μποροῦσε ν' ἀδιαφορήσῃ γιὰ τὴ φτωχὴ καὶ βασανισμένη του πατρίδα, ποὺ τοῦ ἅπλωνε τὰ χέρια;
Οἱ ῞Ελληνες τὸν ὑποδέχτηκαν σὰν μεσσία. τὸν τιμοῦσαν πολύ. τοῦ εἶχαν μεγάλη ἐμπιστοσύνη· καὶ τὴν ἄξιζε, σὲ πολλά. γράφει ὁ Μακρυγιάννης ὅτι κατὰ τὰ δύο πρῶτα χρόνια «κυβέρνησε ἀγγελικῶς».
῾Ο Καποδίστριας κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες, γιὰ νὰ ὀργανώσῃ τὴν διοίκησι τοῦ κράτους, ποὺ βρισκόταν τότε σὲ πλήρη ἀναρχία. ἵδρυσε 'Εθνικὴ Τράπεζα, σχολεῖα, διδασκαλεῖο, γεωργικὴ σχολὴ στὴν Τίρυνθα. ἐφάρμοσε ὅμως συγκεντρωτικὸ σύστημα, καὶ αὐτὸ προκάλεσε δυσαρέσκειες καὶ ἀντιδράσεις, καὶ τὶς ὁποῖες ὑπέθαλψαν οἱ ξένες δυνάμεις ('Αγγλία-Γαλλία). κατηγορήθηκε ὡς τύραννος καὶ δολοφονήθηκε στὶς 9 ὀκτωβρίου τοῦ 1831 ἀπὸ τοὺς Γεώργιο καὶ Κωνσταντῖνο Μαυρομιχάλη.
'Αξίζει νὰ κλείσουμε αὐτὴν τὴν σύντομη ἀναφορά μας στὸν πρῶτο κυβερνήτη ἀμέσως μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς χώρας ἀπὸ τὴν τουρκοκρατία, μὲ ἕνα θαῦμα ποὺ συνέβη στὴν ζωή του καὶ ἀποδεικνύει τὴν βαθιά του πίστι καὶ εὐλάβεια. μᾶς τὸ περιγράφει ὁ γνωστὸς συγγραφεὺς Παναγιώτης Σωτῆρχος στὸ νέο του βιβλίο «Σταυρώθηκαν γιὰ τὸν Χριστό — Οἱ μεγαλομάρτυρες ἅγιοι Τιμόθεος καὶ Μαῦρα», τὸ ὁποῖο πρόσφατα κυκλοφορήθηκε ἀπὸ τὶς 'Εκδόσεις Παπαδημητρίου.
«Τὸ λαμπρὸ αὐτὸ θαῦμα τῆς διασώσεως τοῦ πρώτου κυβερνήτου τῆς 'Ελλάδος 'Ιωάννου Καποδίστρια συνέβη τὸν μάιο τοῦ 1803 στὴν Κέρκυρα, ὅπου ζοῦσε καὶ ἀσκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ γιατροῦ. ὁ ᾿Ι. Καποδίστριας κατοικοῦσε λίγο ἔξω ἀπὸ τὴν πόλι τῆς Κέρκυρας, σὲ ἀπόσταση τριῶν χιλιομέτρων ἀπὸ αὐτήν, στὴν θέσι Κουκουρίτσα. τὴν 3η μαΐου, ἡμέρα τῆς μνήμης τῶν ἁγίων Τιμοθέου καὶ Μαύρας, τὸν εἰδοποίησαν νὰ ἐπισκεφθῇ ἐπειγόντως κάποιον ἀσθενῆ στὴν πόλι τῆς Κέρκυρας. ἐκεῖνος, εὐσυνείδητος πάντοτε καὶ τίμιος γιατρός, ἀνέβηκε ἀμέσως στὸ ἄλογό του καὶ ξεκίνησε γιὰ τὴν πόλι. ξαφνικὰ ὅμως, καὶ ἐνῷ εἶχε καλύψει τὴν μισὴ σχεδὸν ἀπόστασι τοῦ δρόμου, τὸ ἄλογο ἀφηνίασε, τινάχτηκε ψηλὰ καὶ ἄρχισε νὰ τρέχῃ μὲ μανία σέρνοντας δίπλα του τὸν ἀναβάτη του, ποὺ τὸ πόδι του εἶχε μπλέξει στὸν ἀναβατῆρα. τὴν ἴδια ὥρα ὁ ἱερομόναχος Μασέλλος τῆς ἱ. μονῆς τῆς Πλατυτέρας, ποὺ βρισκόταν κοντὰ στὴν πόλι τῆς Κέρκυρας, ἐνῷ διάβαζε τὴν ἀκολουθία τῶν δύο ἁγίων μαρτύρων, ποὺ ἑόρταζαν τὴν ἴδια μέρα, ἔνιωσε ὅτι κάτι τρομερὸ συνέβαινε κοντὰ στὸ μοναστῆρι, ποὺ βρισκόταν στὸν δρόμο, ὅπου ἔτρεχε τὸ ἀφηνιασμένο ἄλογο. ἀπὸ ὑπερφυσικὴ δύναμι κινούμενος βγῆκε νὰ δῇ τί συνέβαινε καὶ ἀντίκρισε ἀμέσως τὸ φοβερὸ θέαμα. τὸ ἄλογο νὰ τρέχῃ μανιασμένα καὶ νὰ σέρνῃ τραυματισμένο βαριὰ τὸν ᾿Ι. Καποδίστρια. ἀμέσως ἐπεκαλέσθη τὴν χάρι τῶν τιμωμένων τὴν ἡμέρα ἐκείνη ἁγίων Τιμοθέου καὶ Μαύρας καὶ ἐπέτυχε νὰ σταματήσῃ τὸ ἄλογο καὶ νὰ ἐλευθερώσῃ τὸν τραυματισμένο γιατρό.
Τὸν μετέφερε μέσα στὸ μοναστῆρι καὶ φρόντισε γιὰ τὰ τραύματά του. ὅταν συνῆλθε ὁ πιστὸς ᾿Ι. Καποδίστριας, ἀντελήφθη τὴν θαυματουργικὴ ἐπέμβασι τῶν ἁγίων γιὰ τὴν σωτηρία του καὶ ἀπὸ τότε τοὺς ἀγάπησε καὶ τοὺς εἶχε προστάτες του, ἐνῷ στὴν ἱ. μονὴ τῆς Πλατυτέρας προσέφερε πολλὰ καὶ μεγάλα ἀφιερώματα εὐγνωμοσύνης, καὶ τὸν ἱερομόναχο Μασέλλο εἶχε ἔκτοτε ὡς ἐξομολόγο του.
Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι τὸ θαῦμα τῆς διασώσεως τοῦ ᾿Ι. Καποδίστρια ἔγινε γνωστὸ σὲ ὅλη τὴν Κέρκυρα καὶ δύο ἁγιογράφοι τῆς ἐποχῆς τὸ ἀπεικόνισαν σὲ τρεῖς εἰκόνες. οἱ δύο ἀπὸ αὐτὲς φυλάσσονται σήμερα στὴν ἱ. μονὴ τῆς Πλατυτέρας. ἡ πρώτη εἰκόνα ἀπὸ αὐτὲς εἰκονίζει τὸν ἱερομόναχο νὰ συγκρατῇ ἀπὸ τὰ χαλινάρια τὸ ἀφηνιασμένο ἄλογο, καὶ ἡ δευτέρα τὸ ἄλογο μὲ τὸν Καποδίστρια πεσμένο καὶ ἄνωθεν οἱ δύο ἅγιοι. τέλος ἡ τρίτη εἰκόνα, ποὺ περιλάβαμε σ' αὐτὴν τὴν ἔκδοσι, ἔχει τὸ ἴδιο θέμα μὲ τὴν δεύτερη καὶ φυλάσσεται σήμερα στὸ μονύδριον τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου στὴν Αἰξωνὴ τῆς Γλυφάδας (ἰδιοκτησία τοῦ ἱερέως Μαρίου Δαπέργολα).
Τέλος, πρέπει νὰ λεχθῇ ὅτι ἀπὸ ἀγάπη καὶ εὐγνωμοσύνη πρὸς τοὺς ἁγίους ὁ ᾿Ι. Καποδίστριας, ὅταν ἔγινε κυβερνήτης τῆς ῾Ελλάδος, εἶχε τὴν εἰκόνα τῶν δύο προστατῶν ἁγίων του πίσω ἀπὸ τὴν πόρτα τοῦ γραφείου του καὶ δὲν ἔχανε τὴν εὐκαιρία νὰ κάνῃ λόγο γι' αὐτοὺς τοὺς δύο μεγαλομάρτυρες καὶ τόσο θαυματουργοὺς ἁγίους. ἐπίσης ὁ ᾿Ι. Καποδίστριας εἶχε ἐκφράσει τὴν ἐπιθυμία νὰ ταφῇ στὴν ἱ. μονὴν τῆς Πλατυτέρας, καὶ ὄντως ἐτάφη στὸν νάρθηκα, ὅπου ἐπίσης ἐτάφησαν καὶ ἄλλοι συγγενεῖς τοῦ πρώτου καὶ ὄντως μεγάλου κυβερνήτου τῆς 'Ελλάδος».
(ἐδημοσιεύθη τῷ 1999)