11. Φιλολογία ῾Ιστορία ῾Η ἀπελευθέρωσις τῆς Μακεδονίας (1912)

κατονταετηρς

τς πελευθερώσεως τς Μακεδονίας

κα τν νήσων το Βορείου Αγαίου

(1912-2012)

 

Το ωάννου Φ. θανασοπούλου

Θεολόγου – Φιλολόγου

 

1. ῾Η ἀφιέρωσις τῶν «Διπτύχων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος» τοῦ πα­ρόντος ἔτους εἰς τὸ γεγονὸς τῆς συμπληρώσεως 100 ἐτῶν ἀπὸ τῆς ἀπε­λευ­θε­ρώσεως τῆς Μακεδονίας καὶ τῶν νήσων τοῦ Βορείου Αἰγαίου ἀποτελεῖ πρώτιστα ἔκφρασιν ἀιδίου εὐγνωμοσύνης καὶ τῆς ἐπιβαλλομένης ἐθνικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς εὐαισθησίας πρὸς ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι εἰς κρισί­μους στιγμὰς τοῦ ἐθνικοῦ μας βίου ἐπετέλεσαν, μὲ ἑκουσίαν προσφορὰν τῆς ζωῆς των, τὸ ἱερὸν πρὸς τὴν πατρίδα καθῆκόν των.

Ὅμως ἡ ἀνάμνησις ἱστορικῶν γεγονότων καὶ ἐμπειριῶν τοῦ παρελ­θόν­τος, τὰ ὁποῖα συντηροῦν τὴν ἐθνικήν μας μνήμην καὶ ζωογονοῦν τὸ Ἔθνος, ὅπως τὸ ἐν λόγῳ γεγονός, δὲν πρέπει νὰ σημαίνῃ ἁπλῶς ἕνα κενὸν καὶ τυ­πι­κὸν ῥητορικὸν ἑορτασμὸν ἡρωικῶν πράξεων, ἀλλὰ ἀναγνώρισιν καὶ ἐ­πι­σή­μανσιν τῆς βαθυτέρας σημασίας καὶ τῆς συμβολῆς αὐτῶν εἰς τὴν πο­ρεί­αν τοῦ Ἔθνους, καὶ ὡς ἐπιτευγμάτων καὶ ὡς ἱστορικῆς διδαχῆς. Προσ­λαμ­βά­νουν δὲ βαθύτερον νόημα καὶ ἰδιαιτέραν σημασίαν, ὅταν δι᾿ αὐτῶν ἐπι­διώ­κον­ται ὁ παραδειγματισμὸς τῶν νεωτέρων γενεῶν καὶ ἡ διδαχὴ τοῦ κα­θή­κον­τος καὶ τῆς θυσίας ὑπὲρ τῶν ἰδανικῶν, τοῦ δικαίου καὶ τῆς ἐ­λευθερίας.

2. Οἱ ἀγῶνες τῶν ῾Ελλήνων διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Μακεδονίας καὶ τῶν νήσων τοῦ Βορείου Αἰγαίου, ἐντεταγμένοι εἰς τὸ πλαίσιον τῶν δύο Βαλ­κανικῶν πολέμων τοῦ 1912-1913, ἀποτελοῦν ὁμολογουμένως περί­λαμ­προν γεγονὸς τῆς ἐθνικῆς μας ἱστορίας, κορυφαῖον ἐπίτευγμα τοῦ νεοελ­λη­νι­κοῦ κράτους. Εὐτύχησε τότε ἡ Ἑλλὰς νὰ εὕρῃ τὸν στρατηγὸν ποὺ ἐχρει­ά­ζε­το εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Διαδόχου Κωνσταντίνου, καὶ εἰς τὸ πρόσ­ω­πον τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου ἕνα ἀπὸ τοὺς μεγαλυτέρους πολιτικοὺς τῆς ἐ­πο­χῆς1, ἐνισχυόμενος δὲ ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς καὶ ἐμψυχούμενος ἀπὸ τὴν ζω­ο­γό­νον πνοὴν τῆς πολιτειακῆς, πολιτικῆς καὶ στρατιωτικῆς ἡγεσίας του, εὑ­ρέ­θη ἡνωμένος εἰς ἀρραγὲς μέτωπον καὶ ἀπεδόθη εἰς τὸν ἱερὸν ἀγῶνα μὲ θέρμην καὶ φρόνημα ἀκατάβλητον καὶ μὲ κύριον σκοπὸν νὰ φέρῃ τὸ φῶς καὶ τὴν ἐλευθερίαν εἰς πληθυσμοὺς ἔκπαλαι Ἑλληνικούς, τοὺς ὁποίους ἀ­πέ­πνιγον ἀπὸ πέντε σχεδὸν αἰώνων τὸ σκότος καὶ ἡ δουλεία, ἀλλὰ καὶ νὰ συμπληρώσῃ τὸ ἔργον ποὺ εἶχαν ἀφήσει ἡμιτελὲς οἱ ἔνδοξοι πρόγονοι τοῦ 1821.

Εἶχεν ἤδη προηγηθῆ ὁ Μακεδονικὸς Ἀγών (1904-1908), ὁ ὁποῖος εἶχε δώ­σει τὴν δυνατότητα εἰς τὴν ἐλευθέραν Ἑλλάδα, ὄχι μόνον νὰ ἐπικαλῆται τὴν προαιωνίαν ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας ἔναντι τῆς ξένης προπα­γάν­δας, ἀλλὰ καὶ νὰ πραγματοποιήσῃ ἐν συνέχειᾳ τὸ μέγα ὄνειρον τοῦ Ἔ­θνους, δηλαδὴ τὴν ἀπελευθέρωσιν αὐτῆς μετὰ ἀπὸ δουλείαν αἰώνων. Πα­ραλ­λήλως ὅμως εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Ἔθνους ὑπέφωσκε καὶ ἡ ζωογόνος ἐ­κεί­νη δύναμις, δημιούργημα τοῦ ἰδανικοῦ τῆς ἐλευθερίας καὶ τοῦ πόθου τῆς ἀ­πελευθερώσεως ὁμογενῶν, «ἡ βυζαντινῆς προελεύσεως λληνικ Με­γάλη δέα, ἡ ὁποία ἀφοῦ ἀπέβαλεν ἐνωρὶς τὴν βυζαντινὴν οἰκου­μενι­κό­τη­τά της, ἀπετέλεσε διὰ τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος ἱστορικὴν ἀναγκαιότητα»2. Ἡ Μεγάλη Ἰδέα ὑπῆρξε μέχρι τοῦ ἔτους 1922 δύναμις δημιουργική, τὸ ἀ­παύ­γασμα τῆς πίστεως τοῦ Ἔθνους εἰς τὴν ἰδέαν τῆς ἐλευθερίας, τὸ ἰ­σχυ­ρὸν ὑ­πόβαθρον τοῦ πολιτικοῦ καὶ πνευματικοῦ βίου τῶν Ἑλλήνων. Διε­τή­ρει ἄ­σβε­στον τὴν ἐθνικήν μας ταυτότητα, ἐχαλύβδωσε τὴν θέλησιν τοῦ νεω­τέ­ρου Ἑλληνισμοῦ καὶ ἐνεφύσησε τὸ ἀνυπέρβλητον ἐκεῖνο θάρρος, τὸ ὁ­ποῖον ὡ­δή­γησε τελικῶς εἰς τὴν αἰσίαν ἔκβασιν τῶν μεγάλων ἐθνικῶν μας ἐξορ­μή­σε­ων.

3. Καὶ ἦλθεν ἡ 5η Ὀκτωβρίου τοῦ 1912, ἡ ὥρα τῶν Βαλκανικῶν Πο­λέ­μων. ῾Ο Ἑλληνικὸς στρατός, μὲ τὴν ἀνταξίαν τῶν περιστάσεων ἡγεσίαν του, ἀνέλαβε τὴν μεγάλην ἐξόρμησιν κατὰ τῶν Τούρκων, προκειμένου «διὰ τοῦ τιμίου αὐτοῦ αἵματος νὰ ἀποδώσῃ τὴν ἐλευθερίαν εἰς τοὺς τυραν­νου­μέ­νους»3.

Ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τοῦ πολέμου αἱ ἐπιτυχίαι τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ δι­εδέχοντο ἡ μία τὴν ἄλλην. Πρώτη Ἑλληνικὴ νίκη ἡ κατάληψις τῆς Ἐλασ­σό­νος καὶ ἀκολουθεῖ ἡ πολύνεκρος μάχη τοῦ Σαρανταπόρου (9-10 ᾿Ο­κτω­βρίου), τὸ αἴσιον ἀποτέλεσμα τῆς ὁποίας «ἐξέπληξε καὶ φίλους καὶ ἐ­χθροὺς τῆς Ἑλλάδος διὰ τὸ ταχὺ καὶ τολμηρὸν τῆς ἐνεργείας»4 τῶν Ἑλ­λη­νι­κῶν στρατευμάτων. Τὴν ἑπομένην ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς εἰσέρχεται εἰς τὰ Σέρβια καὶ τὴν 12ην Ὀκτωβρίου εἰς Κοζάνην, «τὸν καθαρὸν καὶ ἀμιγῆ τοῦ­τον τῆς Μακεδονίας παράδεισον». Ἔμπλεως χαρᾶς ὁ τότε Μητροπολίτης Κοζάνης Φώτιος Μανιάτης, ὑποδεχόμενος καὶ προσφωνῶν ἐν μέσῳ ἐν­θου­σιωδῶν ζητωκραυγῶν τὸν διάδοχον Κωνσταντῖνον, ἐκφράζει τὴν ἀνεκ­λά­λητον χαράν, τὸν θαυμασμὸν καὶ τὴν εὐγνωμοσύνην τοῦ ποιμνίου του, λέ­γων πρὸς αὐτὸν μεταξὺ τῶν ἄλλων: «Τὴν αἰδήμονα καὶ γλυκεῖαν ταύτην ἑλληνίδα δεσμώτιδα ἡμετέραν πατρίδα, τὴν ἐπὶ αἰῶνας δουλεύουσαν εἰς φυλὴν ξένην, ἀλλογενῆ καὶ ἀλλόθρησκον, ἐξηγοράσατε, οὐχὶ χρυσίῳ ἢ ἀργυρίῳ, ἀλλὰ τιμίῳ αἵματι τῶν υἱῶν τῆς ἐλευθέρας μητρὸς Ἑλλάδος»5.

Ἐν συνεχείᾳ ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς καταλαμβάνει τὰ Γρεβενά, τὴν Κα­τε­ρί­νην, τὴν Βέροιαν καὶ ἀκολούθως διεξάγεται ἡ κρίσιμος ὅπως καὶ φο­νι­κὴ μάχη τῶν Γιαννιτσῶν (19-20 Ὀκτωβρίου), τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ὁποίας ἀ­πε­τέλεσε διὰ τὸν στρατὸν νέον τίτλον τιμῆς καὶ δόξης. Ἂν ἡ νίκη τοῦ Σαραν­τα­πόρου ἐπέτρεψε τὴν κατάληψιν τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας, ἡ νίκη τῶν Γιαν­νιτσῶν ἄνοιξε τὸν δρόμον διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Κεντρικῆς Μα­κε­δονίας, ἐνῷ ἔκρινε καὶ τὴν τύχην τῆς Θεσσαλονίκης6. Ἐπηκολούθησεν ἡ ἄνευ ὅρων παράδοσις τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ καὶ ἡ ἀναίμακτος ἀπε­λευ­θέ­ρωσις τῆς πρωτευούσης τῆς Μακεδονίας ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸν στρατὸν τὴν 26ην Ὀκτωβρίου 1912. ῾Αλωθεῖσα ὑπὸ τῶν Μωαμεθανῶν τὴν 28ην Φε­βρου­α­ρίου 1430 ἡ νύμφη αὐτὴ τοῦ Θερμαϊκοῦ καθίστατο καὶ πάλιν Ἑλληνική, μετὰ δουλείαν 482 ἐτῶν, καὶ διὰ πρώτην φορὰν ἡ ἑορτὴ τοῦ πολιούχου της μεγαλομάρτυρος Ἁγίου Δημητρίου ἐπανηγυρίσθη ὡς ἡμέρα ἐλευθερίας αὐτῆς. Ἔκτοτε ἡ ἐπέτειος αὕτη θεωρεῖται καὶ ἑορτάζεται ὡς σύμβολον ἀ­πελευθερώσεως τῆς ὅλης Μακεδονίας. Τοιουτοτρόπως ἕνα ὄνειρον, τὸ ὁ­ποῖον ἐπὶ αἰῶνας ἔζησε τὸ Ἔθνος, ἐπραγματοποιεῖτο ἐντὸς 21 ἡμερῶν ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τοῦ Α΄ Βαλκανικοῦ πολέμου.

4. Παραλλήλως ὅμως πρὸς τὰς χερσαίας ἐπιχειρήσεις τοῦ Ἑλληνικοῦ στρα­τοῦ καὶ ὁ Ἑλληνικὸς στόλος ἐξεπλήρωνεν εἰς τὸ ἀκέραιον τὴν ἀπο­στο­λήν του. Εὐθὺς ἀμέσως, ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τοῦ πολέμου, ἐκυριάρχησε τοῦ ἀρ­χιπελάγους, εἰς μίαν θάλασσαν ἡ χρησιμοποίησις τῆς ὁποίας ὑπῆρξε μεγάλης σημασίας διὰ τὸν ἀντίπαλον7. Δὲν παρεμπόδισε μόνον τὴν με­τα­φο­ρὰν ἀσιατικῶν στρατευμάτων εἰς τὰ Βαλκανικὰ μέτωπα, ἀλλὰ καὶ μὲ συντόνους ἐπιχειρήσεις κατέλαβε τὰ νησιὰ τοῦ Βορείου καὶ Ἀνατολικοῦ Αἰ­γαίου. Τὴν 7ην Ὀκτωβρίου 1912 καταλαμβάνεται ἡ Λῆμνος καὶ ἀκο­λου­θοῦν ἡ Θάσος, ὁ Ἅγιος Εὐστράτιος, ἡ Ἴμβρος, ἡ Σαμοθρᾴκη, τὰ Ψαρά, ἡ Τένεδος, ἡ Ἰκαρία, ἡ Μυτιλήνη καὶ ἡ Χίος, ἐνῷ ἱστορικὴ παραμένει ἡ ναυμαχία τῆς Ἕλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) καὶ ἡ ναυμαχία τῆς Λήμνου (5 Ἰανουαρίου 1913)8.

Διὰ τῶν ὡς ἄνω κατὰ ξηρὰν καὶ θάλασσαν ἐπιτευγμάτων τοῦ Ἑλλη­νι­κοῦ στρατοῦ μέσα εἰς ὀλίγους μῆνας ἡ Ἑλλὰς καὶ ὁ πληθυσμός της ἐδι­πλα­σιάζοντο. Μακεδονία, Ἤπειρος, Νῆσοι τοῦ Αἰγαίου Πελάγους ἀπε­δί­δοντο ἡ μία μετὰ τὴν ἄλλην ἐλεύθεραι εἰς τὴν μητέρα πατρίδα, ὕστερα ἀ­πὸ δουλείαν πολλῶν αἰώνων. Ἀδελφωμένοι οἱ Ἕλληνες εἰς μίαν ἐθνικὴν πανστρατιὰν καὶ μὲ ὁμοψυχίαν πρωτοφανῆ, ἀπεδύθησαν εἰς ἕνα τιτάνιον ἀγῶνα καὶ ὁμολογουμένως ἐπετέλεσαν θαύματα.

5. Ὅμως διὰ τὴν πραγμάτωσιν τοῦ «θαύματος» αὐτοῦ καθοριστικὴ ὑπῆρξεν ἡ συμβολὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία καθ᾿ ὅλην τὴν διάρκειαν τοῦ νικηφόρου πολέμου συνηγωνίσθη μὲ τὸ μαχόμενον Ἔθνος, ὁ δὲ ἀγὼν τῶν Ἑλλήνων κατὰ τῶν Τούρκων διεξήχθη, ὅπως καὶ κατὰ τὴν Ἐπανά­στα­σιν τοῦ 1821, ἐν ὀνόματι τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Ἡ πίστις εἰς τὴν βο­ή­θειαν τοῦ Θεοῦ ἦτο ἀχώριστος σύντροφος τῶν ἀγωνιζομένων. Ἄλλωστε ἀνέκαθεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δι’ ἡμᾶς τοὺς Ἕλληνας ὑπῆρξεν ἀρ­ρή­κτως συνδεδεμένη μὲ τὸ Ἔθνος, ὁ στυλοβάτης ὅλων τῶν ἐθνικῶν ἀγώνων. Ἀνεδείχθη πάντοτε καὶ ἰδιαιτέρως εἰς καιροὺς χαλεποὺς ἡ σώτειρα καὶ ἡ ἀ­σφαλὴς κιβωτός, ἡ κολυμβήθρα, ἡ ὁποία ἀναβαπτίζει καὶ διδάσκει τὰ ἰδεώδη τοῦ Γένους. Ἀείποτε δὲ οἱ λειτουργοί της ὅλων τῶν βαθμίδων ἐνίσχυον τοὺς ἀγωνιστὰς τῆς ἐλευθερίας, συνεκακοπάθουν μαζί των καὶ πολ­λάκις ἐγένοντο ὁλοκαυτώματα ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ τῆς Ἑλ­ληνικῆς Πατρίδος.

Πιστοὶ τηρηταὶ τῶν πατρίων οἱ Ἱεράρχαι τῆς Μακεδονίας, διαθέτοντες ἡ­γετικὰ προσόντα, καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τοῦ πολέμου, ὅπως καὶ κατὰ τὸν Μακεδονικὸν Ἀγῶνα, ἐμάχοντο ὡς ἀνύστακτοι φρουροὶ φλογερῶς διὰ τοῦ λόγου, ἐνῷ πολλοὶ ἱερεῖς ἀκολουθοῦντες τὸν Ἑλληνικὸν στρατὸν ἐμά­χοντο καὶ διὰ τῶν ὅπλων. Ἐξ ἴσου ἡρωικῶς συνέπραττον καὶ οἱ στρα­τιω­τι­κοὶ ἱερεῖς, εἴτε ὑπηρέτουν μὲ τὸν μαχόμενον στρατὸν εἴτε ἐπέβαινον τῶν πο­λεμικῶν πλοίων. Ἡ παρουσία των ὑπῆρξεν εὐεργετικὴ δι᾿ ὅλους τοὺς στρατευμένους. Τοὺς ἐνεψύχωνον μὲ ἐνθουσιώδη λόγον, ἀνεπτέρωνον τὸ ἀ­γω­νιστικὸν φρόνημά των, ἐγλύκαινον τοὺς πόνους τῶν πληγωμένων, μετέ­διδον διὰ τῶν ἱερῶν μυστηρίων τὴν Θείαν Χάριν, ηὐλόγουν καὶ ἡγίαζον τοὺς μαχητάς, συμμετέσχον εἰς τὰς κακουχίας των. Ὁ τότε ἀρχιμανδρίτης καὶ μετέπειτα μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων Φωστίνης ὑπηρετεῖ ὡς ἱεροκήρυξ κατὰ τοὺς νικηφόρους πολέμους καὶ εἰσέρχεται ἐκ τῶν πρώτων κατὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Θεσσαλονίκης9. Ὁ ἀρχιμανδρίτης Διονύσιος Παπανικολόπουλος, μετέπειτα Μητροπολίτης Ἐδέσσης καὶ Πέλλης, λαμ­βάνει μέρος εἰς τὸν πόλεμον ὡς στρατιωτικὸς ἱερεὺς «πάντοτε πα­ρα­κο­λου­θῶν ἐκ τοῦ σύνεγγυς τοὺς ἡρωικοὺς μαχητὰς καὶ διὰ τῶν φλογερῶν κη­ρυγ­μά­των καὶ τῆς αὐτοθυσίας του ἐξυψῶν τὸ πατριωτικὸν αὐτῶν φρόνημα»10. Ὁ ἀρχιμανδρίτης Διονύσιος Δάφνος, μετέπειτα μητροπολίτης Μονεμβασί­ας καὶ Σπάρτης, ὡς ἐφημέριος τῆς ναυαρχίδος τοῦ στόλου, τοῦ θρυλικοῦ «Ἀ­βέ­ρωφ», μετέχει εἰς τὰς ἐνδόξους ἐπιχειρήσεις καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων11. Ὁμοίως καὶ ὁ ἀρχιμανδρίτης Ἀνδρέας Τριαν­τα­φύλλου, μετέπειτα μητροπολίτης Τριφυλίας καὶ Ὀλυμπίας, ὅστις συνέ­γραψε καὶ μελέτην μὲ τίτλον «Ἡ ἀπὸ τοῦ 1821 μέχρι σήμερον δρᾶσις τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῷ Πολεμικῷ Ναυτικῶ»12, καὶ πολλοὶ ἄλλοι, ἐνῷ «ἰδι­αιτέρα ἐν τῇ μαχητικότητί της ὑπῆρξεν ἡ δρᾶσις τοῦ ἐπισκόπου Τρίκκης καὶ Σταγῶν Ἀνθίμου Παντελάκη, ὅστις κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ πολέμου τοῦ 1912 κατήρτισε καὶ ἰδιαίτερον σῶμα ἐκ μοναχῶν, ἀγάμων καὶ χηρευόντων κληρικῶν… μετέχον εἰς τὰς ἐπιχειρήσεις»13. Κατὰ τὴν ἀπόβασιν πε­ζο­ναυ­τῶν ἐκ τοῦ θωρηκτοῦ «᾿Αβέρωφ» εἰς Μυτιλήνην ἡ ἱερὰ Μονὴ Λειμῶνος Καλλονῆς ἐφιλοξένησε τὸ ἀρχηγεῖον τοῦ στρατοῦ, ἐκεῖ ἐνοσηλεύθησαν οἱ τραυ­ματίαι, ἡ μονὴ παρεχώρησε τὰ ἀπαραίτητα τρόφιμα καὶ ἔδωκε τὸν πρῶτον νεκρόν, τὸν μοναχὸν Νεόφυτον Καμένον, ἐκ τῆς ἐπαρχίας Μηθύ­μνης14.

Καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων οἱ πάντες, κλῆρος καὶ λαός, ἐμάχοντο ἐπικαλούμενοι τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ. «Μὲ τὰ βλέμ­μα­τα προσηλωμένα εἰς τὸ σύμβολον τοῦ Σταυροῦ, ἂς ἔχωμεν ἔμβλημα τὸ «᾿Εν τούτ Νίκα», ἔγραφε εἰς τὸ τηλεγράφημα ποὺ ἀπηύθυνε πρὸς τοὺς συμ­μά­χους βαλκανικοὺς λαοὺς ὁ βασιλεὺς Γεώργιος15. Ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ διάγ­γελ­μά του πρὸς τὸν ἑλληνικὸν λαόν, ἀναγγέλλων τὴν 5ην Ὀκτωβρίου 1912 τὴν κήρυξιν τοῦ πολέμου κατὰ τῆς Τουρκίας, ἔγραφε μεταξὺ τῶν ἄλλων: «Αἱ ἱεραὶ ὑποχρεώσεις πρὸς τὴν φιλτάτην πατρίδα, πρὸς τοὺς ὑποδούλους ἀδελφούς μας καὶ πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα ἐπιβάλλουσιν εἰς τὸ κράτος… ὅπως διὰ τῶν ὅπλων θέσῃ τέρμα εἰς τὴν δυστυχίαν, ἣν οὗτοι ὑφίστανται ἀπὸ τόσων αἰώνων… ἐπικαλούμεθα δὲ τὴν ἀρωγὴν τοῦ Ὑψίστου ἐν τῷ δι­και­οτάτῳ τούτῳ ἀγῶνι τοῦ πολιτισμοῦ»16. Καὶ ὁ ἀρχηγὸς τοῦ στόλου, ὁ γενναῖος ναύαρχος Παλος Κουντουριώτης, «μὲ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ ἔπλεε μεθ’ ὁρμῆς ἀκαθέκτου καὶ μὲ τὴν πεποίθησιν τῆς νίκης ἐναντίον τοῦ προαιωνίου ἐχθροῦ τοῦ Γένους»17. Ἴσως εἰς οὐδὲν ἄλλο μέρος τοῦ κόσμου λαὸς καὶ θρησκεία δὲν εἶναι τόσον πολὺ συνδεδεμένα, καὶ τοῦτο, «γιατὶ πουθενὰ ἀλλοῦ ἡ ἱστορία τοῦ λαοῦ δὲν γονιμοποιήθηκε τόσο πολὺ μέσα στὴν πίστι καὶ πουθενὰ ἀλλοῦ οἱ ἄνθρωποι δὲν ἔνιωσαν τὴν Ἐκκλησία τους τόσο πολὺ μέσα στὴν ζωή τους», ὅσον οἱ Ἕλληνες18.

6. Τοὺς ἱεροὺς ἀγῶνας τοῦ 1912 ἐπαναφέρει εἰς τὴν μνήμην μας ἡ 100ὴ ἐπέτειος τοῦ πολέμου ἐκείνου, τὴν ὁποίαν ἑορτάζομεν κατὰ τὸ ἔτος τοῦτο (2012). Καὶ μᾶς προσκαλεῖ νὰ ἀποτίσωμεν τὸ ὀφειλόμενον χρέος πρὸς τοὺς προ­μά­χους τῆς ἱερᾶς γῆς τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν ἐλευθερίας, οἱ ὁ­ποῖοι ἐπραγματοποίησαν λαμπρὸν ἄθλον, ὁ ὁποῖος δὲν ὑπῆρξε μόνον ἀ­παύ­γασμα φυσικῆς ῥώμης καὶ ἀντοχῆς, ἀλλὰ κυρίως ἀποτέλεσμα τῆς πί­στεώς των εἰς τὰ ἰδανικὰ ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα ἐμπνέουν καὶ καθοδηγοῦν τὴν ἱστορικὴν πορείαν τοῦ ἔθνους. Ὁ τύμβος τῶν ἱερῶν αὐτῶν ὀστέων «φυ­λάσ­σει τῆς πατρίδος τὰ ὅρια καὶ τὸ τίμιον αἷμά των ἀρδεύει τῆς ἐλευ­θερίας ἡμῶν τὸ δένδρον»19. Ἔστω ἡ μνήμη αὐτῶν αἰωνία. Ἐκεῖνοι πα­ρέ­λα­βον τὴν Ἑλλάδα μικρὰν καὶ ταπεινωμένην καὶ τὴν παρέδωσαν εἰς ἡμᾶς με­γά­λην καὶ ὑπερήφανον, ἱκανὴν νὰ ζήσῃ καὶ νὰ ἀνταποκριθῇ εἰς τὰς ὑπο­χρε­ώσεις ποὺ γεννᾷ τὸ ἱστορικὸν παρελθόν της. Ἀπέδειξαν ὅτι ἡ δύναμις ἑνὸς λαοῦ ποὺ θέλει νὰ ζήσῃ καὶ νὰ προοδεύσῃ ἐν ἐλευθερίᾳ εἶναι ἀπε­ριό­ρι­στος, ἀρκεῖ νὰ θέλῃ καὶ νὰ γνωρίζῃ νὰ τὴν ἀξιοποιήσῃ.

Εἴθε τὸ αἷμα τῶν ἐπωνύμων καὶ ἀνωνύμων νεκρῶν τοῦ πολέμου ἐκεί­νου, οἱ ὁποῖοι κατώρθωσαν νὰ κάμουν τὸ ὄνειρον τῆς ἐλευθερίας πραγ­μα­τι­κότητα, νὰ σηματοδοτῇ πάντοτε, ἰδιαιτέρως σήμερον, τὴν πορείαν τοῦ Ἑλ­λη­νισμοῦ, ὁ ὁποῖος διέρχεται δυσκόλους ἡμέρας καὶ κυρίως κρίσιν οἰκο­νο­μικὴν καὶ πνευματικήν, νὰ ὑποδεικνύῃ τὸν δρόμον τοῦ ἐθνικοῦ καθήκοντος, νὰ ὁδηγῇ εἰς ἐγρήγορσιν καὶ ἀφοσίωσιν εἰς τὰς προαιωνίους ἀρχὰς τοῦ Γέ­νους, καὶ κυρίως εἰς συνειδητοποίησιν τῆς ἀνάγκης διὰ ἐθνικὴν ὁμοψυχίαν καὶ ὁμοφροσύνην.

Καὶ τότε ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς ἀντεμετώπισε στερήσεις καὶ τρομερὰς δυσ­κο­λίας, ἀλλὰ ἔδειξεν ἀντοχὴν καὶ ἐνίκησε. Διότι «ὁ Θεὸς δὲν μᾶς ἔδωσε πνεῦ­μα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως καὶ ἀγάπης. Μὲ αὐτὸ τὸ πνεῦμα συ­σπει­ρω­μένοι γύρω ἀπὸ τὴν μεγάλη μας οἰκογένεια, τὴν Ἐκκλησία… θὰ βγοῦμε ἀπὸ αὐτὴ τὴν δύσκολη ὥρα»20. Αὐτὴ δὲ ἡ πεποίθησις πηγάζει ἀπὸ τὴν με­γάλην ἱστορικήν μας κληρονομίαν, τῆς ὁποίας σταθμὸς λαμπρότατος εἶναι ἡ ἐπέτειος τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων.

 

 

(Δίπτυχα τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, τοῦ ἔτους 2012)

 

 

 

ΠΑΡΑΠΟΜΠΑΙ

 

1. Σπ. Β. Μαρκεζίνη, «Πολιτικὴ Ἱστορία τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος», τ. 3ος, σ. 182 §2.

2. Διον. Α. Ζακυθηνοῦ, «Ἱστορικοὶ Σταθμοί». Ἐπίσημοι Λόγοι Ἐθνικοῦ καὶ Καποδιστριακοῦ Παν/μίου Ἀθηνῶν, 1956-57, σ. 13. Βλ. καὶ Σπύρου Μελᾶ, «Οἱ πόλεμοι 1912-1913», Ἀθήνα 1958, σ. 8. Θεοδ. Ξύδη, «Ἀπὸ τὸ 1821 στὸ 1940», Νέα Ἑστία, τόμ. 108 (1980), σ. 1634. Νίκ. Καβαζαράκη, «Ἡ Ἑλλὰς τοῦ 1912 καὶ τοῦ 1940», Θεσ/νίκη 1964, σ. 6. Σαράντου Καρ­γάκου, «Ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία», Ἀθήνα 2010, τόμ. Α΄ σ. 108-110.

3. Βλ. Βασιλικν Διάγγελμα 5-10-1912. ΦΕΚ, τ. Α΄, ἀριθ. 316, σ. 1723. Κων. Παπαρρηγοπούλου, «Ἱστορία τοῦ ῾Ελληνικοῦ Ἔθνους», τ. 6ος, σ. 138 §1. «Ἡ Ἀθήνα τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων», Πνευματικὸ Κέντρο Δήμου Ἀθηναίων, Ἀθῆναι 1993, σ. 16.

4. Κων. Παπαρρηγοπούλου, «Ἱστορία τοῦ ῾Ελληνικοῦ Ἔθνους», τ. 6ος, σ. 139. Πρβλ. «Ἱστορία τοῦ Ἕλληνικοῦ Ἔθνους», Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, τ. ΙΔ΄, σ. 290 κ.ἑ.

5. «Δίπτυχα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ. Πρόσωπα καὶ γεγονότα». Ἀθῆναι 1971, σ. 241.

6. Κωνστ. Γ. Σερεπίσιου, «Ἀγῶνες διὰ τὴν Θεσσαλονίκην 1912-1913». Ἀνάτυπον ἐκ τοῦ ΛΓ΄ τόμου (1991) τοῦ περιοδικοῦ Παρνασσός. Ἀθῆναι 1991, σ. 25 κ.ἑ. Θεοδ. Ξύδη, ἔ.ἀ. σ. 1635. Τάσου ᾿Αθ. Γριτσοπούλου, «Πεν­τηκονταετηρὶς τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων», Ἀθῆναι 1962, σ. 28 κ.ἑ.

7. ᾿Α. Δημητρακοπούλου, «Ἡ συμβολὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Ναυτικοῦ στὸν Συμμαχικὸ Ἀγῶνα κατὰ τὸν Α΄ Βαλκανικὸ Πόλεμο». Ἀνάτ. ἀπὸ τὸ περιοδ. Ναυτικ πιθεώρηση, Ἀθῆναι 1992.

8. «῾Ιστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους», Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, σ. 302. Κωνστ. Α. Βακαλοπούλου, «Νεοέλληνικὴ Ἱστορία (1204-1940)», Θεσ/νίκη 1989, σ. 387. Σόλωνος Ν. Γρηγοριάδη, «Οἱ Βαλκανικοὶ Πόλεμοι 1912-1913», σ. 124 κ.ἑ.

9. Θ.Η.Ε. τ. 9ος, στ. 1141. Κωνστ. Α. Βοβολίνη, «Ἡ Ἐκκλησία εἰς τὸν Ἀγῶνα τῆς Ἐλευθερίας», σ. 208.

10. Θ.Η.Ε. τ. 5ος, στ. 50. Κωνστ. Α. Βοβολίνη, ἔ.ἀ., σ. 209.

11. Θ.Η.Ε., ἔ.ἀ., στ. 49. Κωνστ. Α. Βοβολίνη ἔ.ἀ.

12. Θ.Η.Ε. τ. 2ος, στ. 695. Βασιλείου τέση, Μητροπολίτου πρώην Λή­μνου, «Ἐπίομος Ἐπισκοπικὴ Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος», τ. Β΄, Ἀθῆναι 1953, σ. 274.

13Κωνστ. Α. Βοβολίνη, ἔ.ἀ., σ. 209. Θ.Η.Ε. τ. 2ος, στ. 782.

14. «Δίπτυχα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ», ἔ.ἀ., σ. 278.

15. Κωνστ. Α. Βοβολίνη, ἔ.ἀ., σ. 208.

16. Κ. Παπαρρηγοπούλου, «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους», ἔ.ἀ., σ. 138 §1.

17. Σπ. Β. Μαρκεζίνη, ἔ.ἀ., σ. 192.

18. Χριστοδούλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν. «Ὁμιλία κατὰ τὴν Λαοσύ­να­ξη τῆς Θεσ/νίκης», κκλησία (ΟΖ) 2000, σ. 499.

19. Διονυσίου Ψαριανοῦ, Μητροπολίτου Σερβίων καὶ Κοζάνης, «Ἐν­θρονι­στήριος Λόγος». κκλησία (ΛΕ), 1958, σ. 47.

20. ᾿Εγκύκλιος ῾Ι. Συνόδου «Πρὸς τὸν Λαό», ἀριθμ. 44. κκλησία (ΠΖ) 2010, σ. 839.