Θέματα λειτουργικῆς καὶ τελετουργικῆς Τὸ ἐκδοτικὸ κέντρο τῶν ἑλληνικῶν λειτουργικῶν βιβλίων
᾿Αλληλογραφία μὲ τοὺς ἀναγνῶστες
Τὸ ἐκδοτικὸ κέντρο
τῶν ἑλληνικῶν λειτουργικῶν βιβλίων
Ἀγαπητὲ κ. Κολλιόπουλε,
... Πάνω στὸ κείμενο τοῦ Δρ. Διονυσίου Ἀνατολικιώτου ὅπου στὸ ἄρθρο του, τῆς 7-10-2017, στὴν 2η στήλη, 7η γραμμὴ ἀναφέρει ὅτι: «ἡ Ἀθήνα... ἔμελλε ἀπὸ τὸν 20ὸ αἰῶνα νὰ γίνει τὸ μοναδικὸ ἐθνικὸ καὶ ἐκδοτικὸ κέντρο τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἄρα καὶ τοῦ λειτουργικοῦ βιβλίου», σᾶς γνωρίζω ὅτι καὶ στὴ Νέα Ὑόρκη ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις τῆς ἐφημερίδας «Ἐθνικὸς Κήρυξ» (τῆς μεγαλύτερης ἐφημερίδας τοῦ ἀπόδημου ἑλληνισμοῦ ποὺ ἐκδίδεται μέχρι σήμερα) ἔχουν ἐκδοθεῖ δεκάδες βιβλία, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ λειτουργικά. ... Στὸ ὑπὸ ἔκδοση βιβλίο μου «Τὸ Χρονικὸ τοῦ Ἀμαλιαδίτικου Τύπου 1908-2018» φαίνεται ἡ ἔκδοση τοῦ βιβλίου «Ἱερὰ Σύνοψη καὶ τὰ Ἅγια Πάθη μετὰ Κυριακῶν Εὐαγγελίων καὶ Ἀποστόλων», βιβλίου λειτουργικοῦ.
Μὲ ἐκτίμηση
Λ. Κ.
12 Ὀκτωβρίου 2017
᾿Απάντηση ἀπὸ τὸν συνεργάτη μας Διονύσιο ᾿Ανατολικιώτη
Εἶναι γνωστὸ ὅτι θέματα ποὺ ἔχουν μεγάλο εὖρος ἀσφαλῶς δὲν χωροῦν στὰ περιωρισμένα πλαίσια ἑνὸς ἄρθρου ἐφημερίδος. ῾Ως ἐκ τούτου πολλὲς ἀναφορές μου γίνονται ἀναγκαστικὰ ἀκροθιγῶς καὶ μὲ τρόπο ἐπιγραμματικό. Γι᾿ αὐτὸ ἀκόμη καὶ μία λέξι ἢ μία μικρὴ λεπτομέρεια μπορεῖ νὰ ἔχῃ καίρια σημασία, καὶ ἂν κανεὶς προσεγγίσῃ τὰ ὅσα γράφω βιαστικὰ ἢ μὲ ἐπιπόλαιη ἀνάγνωσι, μπορεῖ νὰ ὁδηγηθῇ ἀθέλητα σὲ παρανόησι τῶν ἄρθρων μου. Σὲ κάθε περίπτωσι θὰ παρακαλοῦσα νὰ μὴν ἀλλοιώνωνται καὶ νὰ μὴν παρερμηνεύωνται τὰ κείμενά μου.
῾Ο ἀγαπητὸς ἀναγνώστης στὸ παραπάνω γραπτό του ἀναφέρει τὴν φράσι μου ὄχι ὁλόκληρη, ἀλλὰ ἀφαιρῶντας τμῆμά της, ὁπότε ἀλλοιώνει τὸ κείμενό μου καὶ ἐξάγει νόημα τὸ ὁποῖο ἐγὼ δὲν εἶπα. Στὸ ἄρθρο μου «Χῶρος καὶ χρόνος τῶν λειτουργικῶν ἐκδόσεων» δὲν ἔγραψα ὅτι δῆθεν «ἡ ᾿Αθήνα ἔμελλε ἀπὸ τὸν 20ὸ αἰῶνα νὰ γίνῃ τὸ μοναδικὸ ἐθνικὸ καὶ ἐκδοτικὸ κέντρο», ἀλλὰ ἡ πλήρης φράσι μου εἶναι ἐπὶ λέξει ἡ ἑξῆς·
«Μὲ τὴν ἐθνικὴ παλιγγενεσία τοῦ 1821 ἀναδεικνύεται ὡς νέα πρωτεύουσα ἡ ᾿Αθήνα, τὸ δὲ δημιουργηθὲν νέο κράτος ἔμελλε ἀπὸ τὸν 20ὸ αἰῶνα νὰ γίνῃ τὸ μοναδικὸ ἐθνικὸ καὶ ἐκδοτικὸ κέντρο τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἄρα καὶ τοῦ λειτουργικοῦ βιβλίου».
Γιὰ τὴν ᾿Αθήνα ἔγραψα μόνον ὅτι ἔγινε ἡ νέα πρωτεύουσα τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. ᾿Αλλὰ ὅταν κάνω λόγο γιὰ τὸ μοναδικὸ ἐθνικὸ καὶ ἐκδοτικὸ κέντρο τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἀναφέρομαι στὸ νέο κράτος, δηλαδὴ στὴν ῾Ελλάδα ὁλόκληρη, καὶ ὄχι μόνο στὴν ᾿Αθήνα. Διότι ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ᾿Αθήνα σπουδαία ἐκδοτικὴ δραστηριότητα ὑπάρχει βεβαίως καὶ στὴν Θεσσαλονίκη, στὴν Κρήτη, στὴν Πάτρα, στὴν Καλαμάτα, στὰ ᾿Ιωάννινα, στὰ ῾Επτάνησα, καὶ σὲ πολλὲς ἄλλες ἑλληνικὲς περιοχές. Τί ἀπ᾿ ὅλα αὐτὰ εἶναι λάθος;
Μετὰ τὴν ἐπανάστασι τοῦ 1821 τὸ νέο ἑλληνικὸ κράτος δὲν ἔγινε τὸ μοναδικὸ ἐκδοτικὸ καὶ ἐθνικό μας κέντρο; Δὲν ἔχει πρωτεύουσά του τὴν ᾿Αθήνα; ῾Υπῆρξε μήπως ἄλλο ἑλληνικὸ κράτος π.χ. στὴν ᾿Αμερικὴ μὲ πρωτεύουσα τὴν Νέα ῾Υόρκη καὶ δὲν τὸ ξέρουμε; ᾿Ακόμη καὶ ἡ Κύπρος, γιὰ τὴν ὁποία θὰ μποροῦσε ἐνδεχομένως νὰ γίνῃ κάποια ἰδιαίτερη ἀναφορά, μέχρι τὸ 1960 δὲν ἦταν ἀνεξάρτητο κράτος.
Σχετικὰ μὲ τὴν ἑλληνικὴ ὁμογένεια τοῦ ἐξωτερικοῦ ὑπῆρχαν καὶ στὸ παρελθὸν καὶ ὑπάρχουν εὐτυχῶς ἀκόμη καὶ σήμερα ἑλληνορθόδοξες κοινότητες στὴν Εὐρώπη, τὴν ᾿Αμερικὴ καὶ ἀλλοῦ, ποὺ ἔχουν νὰ παρουσιάσουν κάποιες σχετικὲς ἐκδόσεις, ἔστω καὶ μὴ συστηματικές. Πρόκειται συνήθως γιὰ περιφερειακὰ κέντρα τοπικῆς ἐμβελείας. Οἱ ἐκδόσεις τους ἔχουν ἀσφαλῶς τὴν ἀξία τους καὶ τὴν σημασία τους, καὶ ἀξίζει νὰ διερευνηθοῦν, σὲ καμμία περίπτωσι ὅμως δὲν ἀποτελοῦν τὸ ἐθνικὸ κέντρο τοῦ ἑλληνικοῦ λειτουργικοῦ βιβλίου.
Σχετικὰ μὲ κάποια ἔκδοσι τῆς ῾Ιερᾶς Συνόψεως ποὺ ἀναφέρει ὁ ἴδιος ἀναγνώστης, πρέπει νὰ ἐπισημάνω ὅτι ἡ Σύνοψις δὲν εἶναι ἐπίσημο λειτουργικὸ βιβλίο μὲ τὴν αὐστηρὴ σημασία τοῦ ὅρου, ἀλλὰ παραλειτουργικὴ ἔκδοσι, δηλαδὴ βιβλίο λαϊκῆς χρήσεως. Σὲ προηγούμενο ἄρθρο μου μὲ τίτλο «Τὰ εἴδη τῶν λειτουργικῶν βιβλίων» (᾿Εκκλησιολόγος, 23/9/2017) ἔχω δώσει ὁρισμοὺς καὶ περιγραφὲς γιὰ τὶς διάφορες κατηγορίες ποὺ ὑπάρχουν, ὥστε νὰ ἀποφεύγεται ἡ σύγχυσι γύρω ἀπὸ τὸ θέμα. ᾿Εὰν ὁ ἀναγνώστης ἐννοῇ ὅτι ἡ ἔκδοσι αὐτὴ ἔγινε στὴν ᾿Αμαλιάδα καὶ τὸ φέρῃ ὡς παράδειγμα ἐκδοτικῆς δραστηριότητος πέρα ἀπὸ τὴν ᾿Αθήνα, ἐπαναλαμβάνω ὅτι ἐγὼ ἀνέφερα ὅτι ἐθνικὸ κέντρο τῶν λειτουργικῶν ἐκδόσεων εἶναι ὁλόκληρη ἡ ῾Ελλάδα, στὴν ὁποία ἀνήκουν, καθόσον γνωρίζω, καὶ ἡ ᾿Αμαλιάδα καὶ ὁ Πύργος καὶ ὅλη ἡ Πελοπόννησος.
Γιὰ τὰ ἑλληνικὰ λειτουργικὰ βιβλία τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας ἔχω καὶ ἄλλα στοιχεῖα νὰ παραθέσω –ἂν θέλῃ ὁ Θεός–, διότι τὸ θέμα εἶναι τεράστιο καὶ ἐν πολλοῖς ἀνεξερεύνητο. Ἂν κάποιοι ἀναγνῶστες διαθέτουν σχετικὲς πληροφορίες καὶ θέλουν νὰ τὶς μοιραστοῦν μαζί μας, ἡ συνεισφορά τους εἶναι ἐπιθυμητὴ καὶ εὐπρόσδεκτη.
Διονύσιος Ἀνατολικιώτης
δρ φιλοσοφικῆς σχολῆς Ἀθηνῶν,
πτυχιοῦχος κοινων. θεολογίας
symbole@mail.com
«᾿Εκκλησιολόγος», φ. 535, 28/10/2017