ΕΠΙΛΟΓΕΣ
2. Λειτουργικὴ ζωή Θέματα ὁμιλητικῆς Λόγοι εἰς ἑόρτια εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα 1 ἰανουαρίου, περιτομή (εὐαγγέλιον)

PostHeaderIcon 1 ἰανουαρίου, περιτομή (εὐαγγέλιον)

 

Ἡ θεία σοφία τοῦ δωδεκαετοῦς Ἰησοῦ

 

1η ᾿Ιαν., Περιτομή (Λκ 2,20-21· 40-52)

 

Τὸ κυρίως ἑορταζόμενο γεγονὸς σήμερα εἶναι ἡ περιτομὴ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ συζήτηση ποὺ εἶχε ὁ δωδεκαετὴς Ἰησοῦς μὲ τοὺς διδασκάλους τοῦ Ἰσραήλ. Στὰ γεγονότα αὐτὰ ἐξ ἄλλου ἀναφέρεται καὶ ἡ εὐαγγελικὴ περικοπή, τὴν ὁποία θ’ ἀκολουθήσουμε.

ρχίζει π τν πιστροφ τν ποιμένων π τ φάτνη. «Κα γύρισαν πίσω ο ποιμένες ναπέμποντας δόξα κα ανο στ Θε γι λα σα κουσαν κα εδαν, πως κριβς λέχτηκαν πρς ατος πρν πνε» (20).

ς κάνουμε μία ναδρομ στος στίχους πο δν συμπεριλαμβάνονται στ νάγνωσμά μας (8-18), γι ν σχηματίσουμε λοκληρωμένη εκόνα.

Πο ταν ο ποιμένες; ταν στ φάτνη, που γεννήθηκε Χριστός. Κα πο γύρισαν; Στ ποίμνιά τους. Ποιά ταν ατ πο κουσαν κα εδαν; κενα πο τος επε γγελος· «Σς γνωρίζω μία χαρ μεγάλη γι λο τ λαό, τι γεννήθηκε σήμερα στν πόλη το Δαυῒδ σωτρας πο εναι χρισμένος Κύριος» (10-11). Παρακινώντας τους γγελος ν πν ν δον πρόσθεσε· «Κα ατ τ σημάδι θ σς βοηθήσει ν τν βρετε· θ βρετε να βρέφος τυλιγμένο στ σπάργανά του τοποθετημένο στ φάτνη» (12).

κουσαν πίσης ο ποιμένες τν ανο πρς τ Θε τς πολυπληθος στρατις τν γγέλων, ταν τος εδαν ντελς ξαφνικ ν μφανίζονται μπροστά τους, κε πο βοσκαν τ πρόβατα, ν λένε· «Δόξα στν ψιστο Θεό, κα πάνω στ γ ερήνη, στος νθρώπους εαρέσκεια Θεο» (13-14). Εδαν γγελο κα γγέλους. κουσαν μηνύματα περφυσικ κα πρωτά­κουστα.

Κα τί καναν ο βοσκοί, ταν φυγαν ο γγελοι; Επαν· «ς πμε λοιπν μέχρι τ Βηθλεμ κι ς δομε τν ληθιν ατ εδηση πο μς με­τέδωσε Κύριος. Κα πγαν βιαστικ κα βρκαν κα τν Μαριμ κα τν ωσφ κα τ βρέφος ν κοίτεται στ φάτνη. Κα τος πληροφόρησαν ο ποιμένες γι σα λόγια λαλήθηκαν σ’ ατος κα σα γεγονότα εδαν μ τ μάτια τους σχετικ μ τ παιδ ατό. Κα λοι σοι κουσαν τς πλη­ροφορίες τν ποιμένων (ωσήφ, Μαρία, λλοι πισκέπτες) θαύμασαν π τς εδήσεις πο τος μετέδωσαν» (15-18).

Στὴν συνέχεια γύρισαν πίσω ο ποιμένες ναπέμποντας δόξα κα ανο στ Θε γι λα σα κουσαν κα εδαν, πως κριβς λέχτηκαν πρς ατος πρν πνε.  Στὸ μεταξύ, ὅταν συμπληρώθηκαν οἱ ἡμέρες τῆς περιτομῆς τοῦ παιδιοῦ, ποὺ γινόταν τὴν ὀγδόη ἡμέρα τῆς ζωῆς τοῦ κάθε Ἰουδαίου, ἔγινε ἡ περιτομή του καὶ τοῦ δόθηκε τὸ ὄνομα Ἰησοῦς, ποὺ τὸ εἶχε προαναγγείλει ὁ ἄγγελος, προτοῦ νὰ συλληφθεῖ στὴν κοιλιὰ τῆς μητέρας του... Καὶ τὸ παιδὶ μεγαλώνοντας καὶ δυναμώνοντας σωματικὰ μὲ τὴν ἐπενέργεια τῆς θεότητος ποὺ ἦταν μέσα του, γέμιζε ἀπὸ σοφία, καὶ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ ἦταν πάνω του. (20-21· 40)

Κατὰ τὴν περιτομή, ὡς γνωστόν, ἔκοβαν τὸ δέρμα ποὺ καλύπτει τὸ ἐμπρόσθιο μέρος τοῦ γεννητικοῦ ὀργάνου, δηλαδὴ τὴν καλύπτρα τῆς βαλάνου. Ἡ καλύπτρα αὐτὴ λεγόταν ἀκροβυστία, ἡ δὲ περικοπή της περιτομή. Εἶχε ὁρισθεῖ ἀπὸ τὸ Θεὸ1 νὰ γίνεται σὲ κάθε ἀρσενικὸ παιδὶ τοῦ Ἰσραήλ, γιὰ νὰ ξεχωρίζουν οἱ Ἰουδαῖοι ἀπὸ τὰ ἄλλα ἔθνη. Μαζὶ μὲ τὴν περιτομὴ δινόταν καὶ τὸ ὄνομα. Στὸ Χριστὸ δόθηκε τὸ προφητευμένο ὄνομα Ἰησοῦς, ποὺ σημαίνει σωτῆρας. Στὸ χριστιανικὸ κόσμο ἡ περιτομὴ ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ τὸ βάπτισμα.

Ἡ περιτομὴ τοῦ Χριστοῦ, ὅπως καὶ ἡ ἐννεάμηνος κύησή του, καὶ ἡ γέννησή του, καὶ ἡ σταυρωσή του δὲν δείχνουν μόνο τὴν ταπείνωσή του, ἀλλὰ πιστοποιοῦν καὶ τὴν ἀνθρώπινη φύση του καὶ τὴν ἐξομοίωσή του μὲ τοὺς κοινοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἀποστομώνουν τοὺς δοκῆτες2 καὶ ἀργότερα τοὺς μονοφυσῖτες, ποὺ ἔλεγαν ὅτι δὲν σαρκώθηκε πραγματικὰ ἀλλὰ κατὰ φαντασίαν.

Τὸ μεγάλωμα καὶ τὸ δυνάμωμα τοῦ Ἰησοῦ ἀναφέρονται στὴν ἀνθρώπινη φύση του. Ὄχι στὴ θεία. Ἡ θεία ἦταν ὅλη ἐπάνω του, μέσα του, καὶ ἐκδηλωνόταν ὅλο καὶ περισσότερο, καθὼς μεγάλωνε σωματικά. Ἂν ἡ θεότητά του ἐκδηλωνόταν ὁλόκληρη ἀπὸ τὴ βρεφική του ἡλικία, δὲν θὰ γινόταν πιστευτὸ ὅτι εἶναι ἀληθινὸς ἄνθρωπος, καὶ οἱ μονοφυσῖτες θὰ πανηγύριζαν. Θὰ μποροῦσε λόγο χάρη νὰ μᾶς σώσει καὶ ὡς βρέφος, ἀλλὰ χρειάστηκε νὰ φτάσει τὰ 33 του, στὴν ἀκμαιότερη ἡλικία, γιὰ νὰ μᾶς σώσει. Ἂν πάλι ἡ θεότητά του ἦταν προοδευτικὴ καὶ ὄχι ὅλη ἐφάπαξ, θὰ πανηγύριζαν οἱ ἀρνούμενοι τὴ θεότητά του3. Ἀλλ’ ἡ σωστὴ κατανόηση τοῦ στίχου δὲν ἀφήνει περιθώρια στὴν ἑκατέρωθεν κακοπιστία τῶν αἱρετικῶν.

Καὶ συνεχίζει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς.

Οἱ γονεῖς τοῦ Ἰησοῦ πήγαιναν κάθε χρόνο στὴν ᾿Ιερουσαλὴμ κατὰ τὴ γιορτὴ τοῦ πάσχα. Κι ὅταν ἦταν δώδεκα ἐτῶν, εἶχαν ἀνεβεῖ πάλι στὰ ᾿Ιεροσόλυμα, ὅπως τὸ ἐπέβαλλε τὸ ἔθιμο τῆς γιορτῆς. Σὰν τέλειωσαν οἱ ἡμέρες τοῦ πάσχα, στὴν ἐπιστροφὴ ὁ Ἰησοῦς, τὸ παιδί, εἶχε παραμείνει στὰ ᾿Ιεροσόλυμα, καὶ δὲν τὸ ἤξεραν ὁ Ἰωσὴφ καὶ ἡ μητέρα του. Μὲ τὴν ξεγνοιασιὰ ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι στὸ καραβάνι, προχώρησαν δρόμο μιᾶς μέρας, καὶ (τὸ βράδυ) τὸν ἀναζητοῦσαν στοὺς συγγενεῖς καὶ στοὺς γνωστούς. Κι ἐπειδὴ δὲν τὸν βρῆκαν σ’ αὐτούς, γύρισαν πίσω στὴν ᾿Ιερουσαλὴμ ἀναζητώντας τον.

Ἐκεῖ, μετὰ ἀπὸ τρεῖς μέρες συνολικά, τὸν βρῆκαν στὸ ἱερὸ νὰ κάθεται ἀνάμεσα στοὺς διδασκάλους καὶ νὰ τοὺς ἀκούει καὶ νὰ τοὺς ρωτάει συνεχῶς. Καὶ ὅλοι ὅσοι τὸν ἄκουγαν καταπλήσσονταν ἀπὸ τὴ σύνεσή του καὶ τὶς ἀπαντήσεις του. Κι ὅταν τὸν εἶδαν, ἔμειναν κι αὐτοὶ κατάπληκτοι· καὶ τοῦ λέει ἡ μητέρα του· Παιδί μου, γιατί τὸ ἔκανες αὐτό; Νά, ὁ πατέρας σου κι ἐγὼ μὲ πολλὴ ἀγωνία σὲ ἀναζητούσαμε.

Καὶ τοὺς λέει· Γιὰ ποιό λόγο μὲ ζητούσατε; Δὲν ξέρατε ὅτι πρέπει νὰ εἶμαι στὰ τοῦ πατέρα μου; Ἀλλ’ αὐτοὶ δὲν κατάλαβαν αὐτὸ ποὺ τοὺς εἶπε. Καὶ κατέβηκε μαζί τους καὶ ἦρθε στὴ Ναζαρέτ, καὶ ζοῦσε μὲ ὑποταγὴ σ’ αὐτούς. Καὶ ἡ μητέρα του ὅλα αὐτὰ τὰ λόγια του τὰ διατηροῦσε μέσα στὸν νοῦ της. Καὶ ὁ Ἰησοῦς προόδευε στὴ σοφία καὶ στὸ ἀνάστημα καὶ στὴ χάρη γιὰ τὸ Θεὸ καὶ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους.

Σχόλια.

1. ησος, ν κα δωδεκάχρονος, εχε κερδίσει τν μπιστοσύνη το ωσφ κα τς μητέρας του, κα κενοι τν φηναν λεύθερο ν κινεται μέσα στ καραβάνι νάμεσα στος γνωστος κα συγγενες, πο συνοδοι­ποροσαν. ταν μως δν τν βρκαν κε πο πίστευαν τι θ εναι, μπκαν σ ξεα γωνία κα στν ταλαιπωρία τς νυχτερινς πιστροφς στ ᾿Ιεροσόλυμα. ησος τος δωσε τ πρτο δεγμα τς πρώτης κα μερικς ατονομήσεως κα πεξαρτήσεως, χι γι ν τος βάλει σ γω­νία, λλ μέσα π’ ατν ν καταλάβουν καλύτερα τι σα ρχισαν ν τν πασχολον εναι μεγάλα, χουν σχέση μ τν οράνιο πατέρα του κα μ τ σχέδιο κενο γι τ σωτηρία το κόσμου.

2. δωδεκαετς Κύριος καθόταν κουγε κα πέβαλλε ρωτήσεις τ μία πίσω π τν λλη, χι γι ν μάθει οτε γι τ τί θ’ παντήσουν. Διότι λα τ ξερε. Τος ρωτοσε γι ν τος προβληματίσει ς πρς τ πρόσωπό του. Κα τ πέτυχε. Ο διδάσκαλοι ξεπλάγησαν π τς παντήσεις του, πίστευτες γι να παιδ τς λικίας του. Ο σοβαρές, δυσαπάντητες, κα πρωτότυπες ρωτήσεις, καθς πίσης κα ο εχερες παντήσεις του στς δικές τους ρωτήσεις, πρόδιδαν μία πρώιμη κα προηγμένη κα προσδόκητη σοφία κα σύνεση. Πράγματι πιβεβαιώνεται, πως λέει εαγγελιστής, τι τ «παιδίον ηξανε κα κραταιοτο πνεύματι πληρούμενον σοφίας, κα χάρις Θεο ἦν π’ ατῷ» (40). Προφανῶς ἕνα μέρος τῶν συζητήσεων τὸ ἄκουσαν καὶ ὁ Ἰωσὴφ καὶ ἡ μητέρα του.

3. Ἡ ἐρώτηση τῆς μητέρας του περιέχει ἐλαφρῶς καὶ τὸ στοιχεῖο τῆς ἐπιπλήξεως, διότι ἡ ἀγωνία τους ἕως ὅτου τὸν βροῦν ἦταν πολὺ μεγάλη καὶ ἡ ταλαιπωρία τους οὐκ ὀλίγη. Ἡ δὲ ἀπάντηση τοῦ Ἰησοῦ περιέχει ἐλαφρῶς κάποια ἐνόχλησί του ἀπὸ τὸ ἐρώτημά τους καὶ κάποια στοιχεῖα ἀνταποδόσεως τοῦ ἐλέγχου πρὸς αὐτούς, διατηρώντας ὅμως τὸ σεβασμό του. Προφανῶς ἤθελε νὰ τοὺς περάσῃ τὸ μήμυμα ὅτι ὅσα θαυμαστὰ εἶδαν καὶ ἄκουσαν μέχρι τώρα γύρω ἀπὸ τὸ πρόσωπό του (σύλληψη, γέννηση, προσκύνηση τῶν βοσκῶν καὶ τῶν μάγων, ἀστέρι, ἀγγελοφάνειες, διάσωση ἀπὸ τὸν Ἡρῴδη, λόγια τοῦ Συμεὼν τοῦ πρεσβύτου, λόγια τῆς Ἄννας τοῦ Φανουήλ, ἐκπλήρωση ἀρχαίων προφητειῶν, ἀπαντήσεις καὶ ἐρωτήσεις τώρα πρὸς τοὺς διδασκάλους τοῦ Ἰσραήλ), θὰ ἔπρεπε νὰ τοὺς εἶχαν δώσει νὰ καταλάβουν ὅτι εἶναι Γιὸς τοῦ Θεοῦ καὶ ὅτι ἀρέσκεται νὰ βρίσκεται σὲ χώρους καὶ συζητήσεις ποὺ ἀνήκουν στὴ δικαιοδοσία τοῦ Πατέρα του.  Νὰ καταλάβουν ἐπίσης ὅτι δὲν κινδυνεύει νὰ χαθεῖ, ὅπως αὐτοὶ νομίζουν,  οὔτε χρῄζει πιὰ ἀμέσου κηδεμονίας, ὅπως μέχρι τώρα ποὺ ἦταν βρέφος ἢ νήπιο4. Αὐτοὶ βέβαια δὲν κατάλαβαν τί ἐννοοῦσε, ἀλλὰ ἡ μητέρα του διατηροῦσε στὴ μνήμη της ὅλα ὅσα ἄκουγε ἔβλεπε καὶ αἰσθανόταν γιὰ τὸ γιό της καὶ ἐν καιρῷ τὰ ἐπεξεργαζόταν σὲ συνδυασμὸ μὲ ὅσα τῆς εἶπε ὁ Γαβριὴλ στὸν εὐαγγελισμό της, καὶ διαπίστωνε γεμάτη θαυμασμὸ νὰ ἐκτυλίσσεται μπροστά της τὸ θαῦμα τοῦ σχεδίου τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου μὲ πρωταγωνιστὴ τὸ Γιό της. Ἀργότερα τὰ διηγήθηκε αὐτὰ στὸ Λουκᾶ, καὶ ἐκεῖνος τὰ κατέγραψε ἐδῶ στὴν ἀρχὴ τοῦ Εὐαγγελίου του.

4. Ἀφοῦ ἀκόμη οὔτε οἱ ἄνθρωποί του δὲν εἶχαν ἀρχίσει νὰ καταλα­βαίνουν τὸ ρόλο του, καὶ ἐξάλλου δὲν εἶχε ἔρθει ἀκόμη καὶ ἡ ὥρα του, μπῆκε πάλι στὴν ὑποταγὴ τῶν γομνέων του μὲ τὴν ἔννοια τῆς ὑποταγῆς ἑνὸς κοινοῦ παιδιοῦ τῆς ἡλικίας του στοὺς γονεῖς του, ἕως ὅτου ἀνδρωθεῖ καὶ γίνει πειστικότερος γιὰ τὴ θεία ἀποστολή του.

 

Ἀθανάσιος Γ. Σιαμάκης, ἀρχιμανδρίτης

 

᾿Επισημειώσεις

1. Γε 17,10-14· 23· Ἔξ 12,44· Λε 12,1-3. Βλ. Σιαμάκη Κ., Λεξικ Κ.Δ., λ. περιτομή.

2. Δοκται εναι ο αρετικο τν πρώτων χριστιανικν χρόνων, πο δέχονταν τι ησος Χριστς δν εχε πραγματικ σμα οτε κατ τ γέννησή του οτε κατ τ σταύρωσή του, λλ μόνο φαινομενικό, κατ δόκησιν (ξ οὗ δοκται). Πρώτη πισήμανση κα καταδίκη τους γίνεται π τος ποστόλους Παλο (Α΄ Τι 1,4· 4,7· Ττ 1,14· 3,9) κα ωάννη (Β΄ 7· Α΄ 4,3), κα μέσως μετ π τν γνάτιο ντιοχείας (Τραλλ, 9,1-12· Σμύρ. 4,2· 5,1-2· ΒΕΠ 2,273· 280), κα τν ῾Ιππόλυτο (λεγχ. 7,28· ΒΕΠ 5,327). Γι περισσότερα βλ. Μητροπούλου Ν., Δοκῆται, στν ΘΗΕ 5,149-151· Στεφανίδου Β., κ. ἱστ., σ. 61 κα 421. μονοφυσιτισμς ζε κα κμάζει μέχρι σήμερα στ ραβικ κα ρμενικ θνη. ρνεται τν νθρώπινη φύση το Χριστο μετ τν νάσταση, κα λέει γι’ ατν τι ξαφανίστηκε, διότι πορροφήθηκε π τ θεία. δρυτς τς αρέσεως ταν Ετυχής, γούμενος κάποιας μονς στν Κωνσταντινούπολη, πρώην μαθητς το Κυρίλλου λεξαν­δρείας (Δ΄-Ε΄ αἰ.). Ο μονοφυστες ργότερα διασπάστηκαν σ πολλς μερίδες κα λοι μαζ σήμερα λέγονται μεταχαλκηδόνιοι. Ετυχς καταδικάστηκε μαζ μ τ Διόσκορο λεξανδρείας π τ σύνοδο τς φέσου τ 449. Βλ. Σιαμάκη Κ., Τόμος Χαρς. σ. 191-2· το ατο, Μελέτες, 8,213-5.

3. ρειος κα ο παδοί του ρειανοί, ρνονται τ θεότητα το Χριστο κα εναι γνωστο ς θεομάχοι κα χριστομάχοι. αρεση καταδικάστηκε π τν Α΄ οκουμενικ σύνοδο (325). Πρόεδρος τς συνόδου ταν Εστάθιος ντιοχείας, ν κύριο πρόσωπο Μ. θανάσιος. π τ πρακτικ σζονται λίγα μόνο λείψανα κα ρος ρειανοί (Mansi 2,665-8), κα οἱ κανόνες της, πο κτίθενται στ Συνοδικν (= Πηδάλιον). ργότερα ο ρειανο διαιρέθηκαν σ νομοίους (σκληρος) κα μοουσιανος (ψευδορθόδοξους), κα σ λλες μερίδες. ρειανισμς δν πέζησε. Κυριότεροι κπρόσωποί τους στς κακοδο­ξίες σήμερα εναι ο λεγόμενοι μάρτυρες το εχωβᾶ χιλιασταί. Βλ. το ατο, Τόμος Χαρς. σ. 191.

4. Κάποιοι κακόπιστοι συνηθίζουν ν ρωτον μ περιέργεια κα λιγοπιστία· Τί κανε Χριστς π τν λικία τν 12 τν κα μέχρι τν μέρα πο βγκε στ δημόσιο ργο του; πάντηση βλ. στὸ Κ. Σιαμάκη, Μελέτες 4,323.

 

(δημοσίευσις 29/12/2011)