συμβολή

Ἐπιστροφὴ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο

26 Δεκ. Σύναξις Θεοτόκου (Μθ 2,13-23)

Ὁ Ἰωσὴφ ἀποδείχτηκε καὶ ἀνθρωπίνως ἄξιος τῆς ἀποστολῆς του, καθὼς μετέφερε τὸν Ἰησοῦ καὶ τὴ μητέρα του μὲ ταχύτητα ἀσφάλεια καὶ προθυμία στὴ νέα χώρα, καὶ καθὼς ἐπὶ δύο περίπου χρόνια τοὺς προστάτευσε ἀπὸ διάφορους κινδύνους καὶ τοὺς συντήρησε στὶς ἀνάγκες τους. Ἐδῶ, στὸ τρίτο αὐτὸ τμῆμα τοῦ εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος, καλεῖται σὲ νέες περιπέτειες καὶ εὐθῦνες, διότι παίρνει ἐντολὴ νὰ ἐπιστρέψει στὴν πατρίδα.

Βλέπουμε ὅτι ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε ν’ ἀπειληθεῖ ἀπὸ τὸν Ἡρῴδη ἡ ζωὴ τοῦ ἴδιου τοῦ Γιοῦ του, καὶ νὰ δοκιμάσει ὁ Γιός του καὶ τὴν προσφυγιὰ στὴν Αἴγυπτο ἀπὸ τὴν πρώτη παιδικὴ ἡλικία. Οἱ δοκιμασίες λοιπὸν θὰ ὑπάρχουν στὴ ζωή, ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε ὅτι «ὁ Θεὸς εἶναι ἄξιος ἐμπιστοσύνης· δὲν θὰ ἐπιτρέψει πειρασμοὺς μεγαλύτερους ἀπὸ τὴ δύναμή σας, ἀλλὰ μαζὶ μὲ τὸν πειρασμὸ θὰ δώσει καὶ τὸ τέλος τοῦ πειρασμοῦ, γιὰ νὰ μπορεῖτε νὰ τὸν ὑπομένετε». Ἐξ ἄλλου ὁ Θεὸς διαβεβαιώνει ὅτι «εἶναι μακάριος ὁ ἄνθρωπος ποὺ ὑπομένει πειρασμό». Γενικότερα μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὅσο σκληρότερες εἶναι οἱ δοκιμασίες, τόσο γλυκύτερο τὸ τέλος τους.

Ἂς δοῦμε τὸ ἱερὸ κείμενο.

Ὅταν πέθανε ὁ Ἡρῴδης, ἱστορεῖ ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος, νά, καὶ ἄγγελος Κυρίου φαίνεται στὸν Ἰωσὴφ στὴν Αἴγυπτο στ’ ὄνειρό του, καὶ τοῦ λέει· Σήκω ἐπάνω, πᾶρε τὸ παιδὶ καὶ τὴ μητέρα του, καὶ πήγαινε στὴ χώρα τοῦ Ἰσραήλ· διότι ἔχουν πεθάνει αὐτοὶ ποὺ ἐπιβουλεύονται τὴ ζωὴ τοῦ παιδιοῦ. Κι ὁ Ἰωσὴφ σηκώθηκε ἀπὸ τὸν ὕπνο του, πῆρε τὸ παιδὶ καὶ τὴ μητέρα του, καὶ ἦρθε στὴ χώρα τοῦ Ἰσραήλ. Ἀλλ’ ὅταν ἄκουσε ὅτι στὴν Ἰουδαία βασιλεύει ὁ Ἀρχέλαος στὴ θέση τοῦ πατέρα τοῦ Ἡρῴδου, φοβήθηκε νὰ πάει ἐκεῖ· κι ὅταν πῆρε ἐντολὴ στ’ ὄνειρό του, ἀναχώρησε γιὰ τὰ μέρη τῆς Γαλιλαίας. Ἀφοῦ ἦρθε στὴ Γαλιλαία, κατοίκησε στὴν πόλη ποὺ λέγεται Ναζαρέτ, γιὰ νὰ ἐκπληρωθεῖ αὐτὸ ποὺ εἶπαν οἱ προφῆτες ὅτι θὰ ὀνομαστεῖ Ναζωραῖος.

Σχόλια.

Ὁ Ἡρῴδης ὁ σφαγεὺς τῶν νηπίων ἁμάρτησε στὸ Θεὸ καὶ στὸ λαὸ τοῦ Θεοῦ. Ἀλλ’ εἶναι σχεδὸν σίγουρο ὅτι αὐτὸς ποὺ τὰ βάζει μὲ τὸ Θεὸ συντρίβεται. Οἱ κατὰ καιροὺς θεομάχοι ποὺ ἐμφανίστηκαν ἔκτοτε σχεδὸν ὅλοι ὁμολόγησαν τὴν ἧττα τους καὶ πέτυχαν τέλος ἄδοξο.

Γιὰ τὸ τέλος τοῦ Ἡρῴδου οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ἱστοροῦν ὅτι κάποια καθορισμένη ἡμέρα ὁ Ἡρῴδης, ἀφοῦ φόρεσε στολὴ βασιλικὴ καὶ κάθισε στὸ βασιλικὸ θρόνο, μιλοῦσε μὲ ρητορικὸ στόμφο στὸ λαό. Καὶ τὰ πλήθη τοῦ φώναζαν κολακευτικά· Τὰ λόγια σου εἶναι φωνὴ Θεοῦ καὶ ὄχι ἀνθρώπου. Τὴν ἴδια στιγμὴ τὸν πάταξε ἄγγελος Κυρίου μὲ σιχαμερὴ ἀρρώστια, ἐπειδὴ δέχτηκε τὴ θεοποίησή του, καὶ ἐνῷ τὸν ἔτρωγαν ζωντανὸ τὰ σκουλήκια, ξεψύχησε.

Ὁ Ἰωάννης χρυσόστομος σημειώνει· Ἀστραπιαία τιμωρία τοῦ ἦρθε γιὰ ὅσα ἔκανε. Καὶ δόθηκε στὸ μίασμα αὐτὸ ἡ τιμωρία ποὺ τοῦ ταιρίαζε. Θάνατος ὀδυνηρός, ἐλεεινότερος ἀπὸ τὶς σφαγὲς ποὺ τόλμησε, ἐνῷ παραλλήλως δεινοπαθοῦσε ἀπὸ μύρια ἄλλα.

Ὁ Ἀρχέλαος ἦταν γιὸς τοῦ Ἡρῴδου τοῦ σφαγέως ἀπὸ τὴ γυναῖκα του Μαλθάκη, ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴ Σαμάρεια. Ὡς χαρακτῆρας ἦταν σκληρὸς καὶ φονικὸς σὰν τὸν πατέρα του, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἰωσὴφ δὲν ἔμεινε στὴν Ἰουδαία, ἀλλ’ ἔφυγε στὴ Γαλιλαία, τὴν ἐπικράτεια τοῦ Ἀντίπα, ποὺ ἦταν μετριοπαθέστερος, καὶ ἐγκαταστάθηκε στὴ Ναζαρέτ. Μετὰ τὸν Ἀρχέλαο ὁ Τιβέριος ὅρισε γιὰ τὴν Ἰουδαία ἐπίτροπο ἢ ἡγεμόνα τὸ γνωστό μας Πιλᾶτο.

Ἡ Ἰουδαία εἶναι ἡ γύρω ἀπὸ τὰ ᾿Ιεροσόλυμα περιοχὴ τῆς Παλαιστίνης, πρὸς δυσμὰς καὶ κατὰ μῆκος τῆς Νεκρᾶς θαλάσσης. Ἡ Σαμάρεια εἶναι ἡ βορείως τῆς Ἰουδαίας καὶ δυτικῶς τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ. Γαλιλαία ἡ βορείως τῆς Σαμαρείας καὶ δυτικῶς τῆς λίμνης Γεννησαρέτ. Ἡ Γαλιλαία ἦταν τὸ βόρειο τμῆμα τῆς Παλαιστίνης. Ἂν λάβουμε ἀντιστοιχίες ἀπὸ τὴ χώρα μας, ἡ μὲν Ἰουδαία ἀντιστοιχεῖ μὲ τὴ Στερεὰ Ἑλλάδα, ἡ δὲ Σαμάρεια πρὸς τὴ Θεσσαλία, ἡ δὲ Γαλιλαία πρὸς τὴ Μακεδονία. Στὰ χρόνια τοῦ Χριστοῦ ἡ Γαλιλαία, ὅπως ἐλέχθη, εἶχε τετράρχη τὸν Ἀντίπα, γιὸ τοῦ Ἡρῴδου.

Ἡ Ναζαρὲτ εἶναι πόλη τῆς πεδινῆς Γαλιλαίας καὶ ὑπαγόταν διοικητικῶς στὴν Καπερναούμ. Ἡ Ναζαρὲτ σῴζεται μέχρι σήμερα κτισμένη ἀμφιθεατρικῶς σὲ βραχώδη τοποθεσία. Σ’ αὐτὴ τὴν πόλη μεγάλωσε ὁ Χριστὸς σὲ μία αὐλὴ μὲ τὰ θεωρούμενα ἀδέρφια του. Ἐκεῖ καὶ στὰ πέριξ δούλευε σὰν μάστορας μέχρι τὰ 30 του μαζὶ μὲ τὸ νομιζόμενο πατέρα του Ἰωσήφ.

Ἡ μαρτυρία Ναζωραῖος κληθήσεται δὲν ἀπαντᾶται πουθενὰ στὶς προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὁ Ἰωάννης χρυσόστομος φρονεῖ ὅτι πιθανῶς κάποια προφητικὰ βιβλία, ποὺ περιεῖχαν τὴ φράση αὐτή, νὰ χάθηκαν. Γι’ αὐτὸ συνιστᾷ νὰ μὴν πολυπραγμονοῦμε γύρω ἀπὸ τὸ ζήτημα αὐτό. Νεώτερες βιβλικὲς ἔρευνες ἐπαληθεύουν τὴ γνώμη τοῦ Χρυσοστόμου. Φέρουν στὸ φῶς ὅτι μεγάλα μέρη τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (τῶν Ἑβδομήκοντα) ἔχουν ψαλιδιστεῖ ἀπὸ φανατικοὺς Ἰουδαίους, ποὺ ἀποτελοῦσαν τὸ συνέδριο τῆς Ἰαμνείας, καὶ ἰδιαίτερα ἀπὸ τὸ ραββίνο Ἀκιβᾶ (70-130 μ.Χ.).

Ὁ διαβόητος ραββίνος Ἀκιβᾶ, ὁ θεωρούμενος ὡς ὁ μεγαλύτερος ραββίνος ὅλων τῶν ἐποχῶν καὶ ἐπονομαζόμενος «νέος Μωϋσῆς» καὶ «δεύτερος Μωϋσῆς», ὁ πνευματικὸς πατέρας τοῦ Βαρχεχωβᾶ, ἀρχηγοῦ τῆς ἰουδαϊκῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 132-35, ὁ μεγάλος ἐχθρὸς καὶ διώκτης τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἀποφάσισε νὰ λογοκριθοῦν καὶ ψαλιδιστοῦν τὰ κείμενα κάποιων βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης· πιθανότατα καὶ ἡ προφητεία αὐτὴ εἶναι μέσα στὰ ψαλιδισμένα*.

Σημειωτέον ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἀποκαλεῖται Ναζωραῖος ἢ Ναζαρηνὸς ἢ ὁ ἀπὸ Ναζαρὲτ περιφρονητικῶς.

Ἀθανάσιος Γ. Σιαμάκης, ἀρχιμανδρίτης

* Βλ. Κ. Σιαμάκη, Μελέτες, 8,207-8· τοῦ αὐτοῦ, Ἑρμηνεία τῆς Βασιλείας Δαυΐδ, Θεσσαλονίκη 1989, σ. 127-135.

(δημοσίευσις· δεκέμβριος 2012)