Ψάλτριες καὶ ψάλλουσες ᾿Αρετὴ Μαζιώτη (Μαστροκώστα) 1988
᾿Αρετὴ Μαζιώτη (Μαστροκώστα) 1988
᾿Αρχεῖον ἠχογραφήσεων καὶ ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων Δ.Α.
Μεγαλυνάρια ἐπιταφίου (γνωστὰ καὶ ὡς ἐγκώμια)
῾Η παρακάτω ἠχογράφησις ἔγινε τὸ μεσημέρι τοῦ μεγάλου σαββάτου 9 ἀπριλίου 1988. ἡ γιαγιά μου ᾿Αρετὴ Μαζιώτη τὸ γένος Μαστροκώστα, σὲ ἡλικία 60 ἐτῶν, ψάλλει τὰ γνωστὰ μεγαλυνάρια (ἐγκώμια) τοῦ ἐπιταφίου (τοῦ ὄρθρου τοῦ μεγάλου σαββάτου, τοῦ τελουμένου τὴν μεγάλη παρασκευὴ τὸ βράδυ). εἶναι ἠχογράφησις ἐκτὸς ναοῦ, ἀπὸ πρόβα στὸ σπίτι. ψάλλει τὰ ἐγκώμια ὅπως τὰ θυμόταν ἀπὸ τότε ποὺ ἦταν μικρὴ 12-14 ἐτῶν (διότι στὰ δεκατέσσερά της ἔφυγε ἀπὸ τὸν τόπο της), δηλαδὴ ὅπως τὰ ἔλεγαν στὸ ὀρεινὸ χωριό της Ἄνω Μακρινοῦ Αἰτωλοακαρνανίας γύρω στὸ 1940.
῾Η ἴδια μοῦ ἔλεγε ὅτι τότε τὸ χωριὸ εἶχε πολὺν πληθυσμὸ καὶ εἶχε μεγάλη ἀνάπτυξι σὲ σχέσι μὲ τὰ νεώτερα χρόνια. μοῦ ἐξηγοῦσε ὅτι τὰ μεγαλυνάρια τὰ ἔλεγαν διαφορετικὰ ἀπὸ αὐτὸ ποὺ συνηθίζεται σήμερα, πιὸ γρήγορα (προφανῶς –σκέπτομαι ἐγὼ σήμερα– ἐπειδὴ τότε ἔλεγαν ὅλα τὰ μεγαλυνάρια ποὺ ὑπάρχουν στὸ Τριώδιον), πιὸ ῥυθμικά, μὲ περισσότερη χάρι. καὶ ὄχι μόνο γιὰ τὰ ἐγκώμια ἀλλὰ θεωροῦσε ὅτι τὰ ἴδια ἴσχυαν κατ᾿ ἀναλογίαν γενικώτερα γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον ἔψελναν παλαιότερα. χαρακτηριστικὰ εἶναι κάποια ἰδιαίτερα ποικίλματα ποὺ γίνονται πρὸς τὸ τέλος τῶν τροπαρίων τῶν δύο πρώτων στάσεων. προφανῶς διασῴζει ἐδῶ προφορικῶς καὶ ἀπὸ μνήμης κάποια παλαιὰ ψαλτικὴ παράδοσι τῆς Αἰτωλοακαρνανίας.
a001-01 Μεγαλυνάρια (ἐγκώμια) 1ης, 2ας καὶ 3ης στάσεως (3 τροπάρια ἀπὸ κάθε στάσι, σύνολον 9 τροπάρια)
Δὲν θυμᾶμαι κἂν πῶς εἶχε γίνει αὐτὴ ἡ ἠχογράφησις, ποῦ εἶχα βρεῖ τὸ μαγνητόφωνο κ.λπ.. ἂν καὶ εἴχαμε κάποιο βιβλίο μὲ τὰ μεγαλυνάρια (νομίζω τὸν Συνέκδημο), τὰ τροπάρια ἡ γιαγιά μου ἡ κυρὰ ᾿Αρετὴ τὰ ἔψελνε περισσότερο «ἀπ᾿ ἔξω», ὅπως τὰ θυμόταν, παρὰ ἀπὸ μέσα· ἄλλωστε τὰ προβλήματα ὁράσεως δὲν τὴν διευκόλυναν στὴν ἀνάγνωσι, ἐξ οὗ καὶ ὑπάρχουν κάποια λάθη σὲ ὡρισμένες λέξεις. γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς ὅμως τὰ διάβαζε ἀπὸ τὸ μεσημέρι, ὥστε τὸ βράδυ ποὺ θὰ ψέλναμε τὰ μεγαλυνάρια στὸν ναὸ νὰ μὴν κάνει λάθη. τὸ πρόσεχε πολὺ ἡ κυρὰ ᾿Αρετὴ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα καὶ μάλιστα ἀποροῦσε πῶς νεώτεροι ἄνθρωποι καὶ «σπουδαγμένοι» ἔκαναν σωρηδὸν τὰ λάθη, ὅταν διάβαζαν ἢ ἔψελναν.
a001-02 ἀπολυτίκιον θεοφανείων
Τὸ ἀπολυτίκιον τῶν θεοφανείων τὸ εἴχαμε μαγνητοφωνήσει λίγες ἑβδομάδες πρὶν ἀπὸ τὰ ἐγκώμια. κάποια διαφορὰ ποὺ ὑπάρχει στὸ κείμενο δὲν εἶναι λάθος της, ἀλλὰ συνειδητὰ τὸ ἔψαλε ὅπως τὸ θυμόταν. ὅταν μάλιστα τῆς ἐπεσήμανα «ἐκεῖ τὸ εἶπες διαφορετικά· ἀλλιῶς τὸ γράφει τὸ βιβλίο», μοῦ εἶπε ὅτι ἔτσι τὸ ἔψελναν παλιὰ καὶ ὅτι «εἶναι πιὸ καλὰ ἔτσι, γιατὶ τὸ ψέλνεις πιὸ σωστά». ἴσως αὐτὴ ἡ παραλλαγὴ νὰ ὑπῆρχε σὲ κάποια παλαιὰ ἔκδοσι. σημειώνω ἐπίσης, ἂν καὶ μᾶλλον εἶναι περιττόν, ὅτι ἡ γιαγιὰ ᾿Αρετὴ δὲν εἶχε διδαχθῆ μουσική· ἔψελνε καὶ τραγουδοῦσε ἐντελῶς πρακτικά.
῾Ο πατέρας της λεγόταν Βασίλειος Μαστροκώστας καὶ ἡ μητέρα της Οὐρανία. ἦσαν 6 ἀδέλφια, 3 «παιδιὰ» καὶ 3 τσοῦπες, ὅπως ἔλεγαν ἐκεῖνα τὰ χρόνια. ἡ κυρὰ ᾿Αρετὴ στὴν ἡλικία τῶν 14-15 χρόνων παντρεύτηκε τὸν Χρῖστο Μαζιώτη καὶ ἔφυγε ἀπὸ τὸ χωριό της. ἀπέκτησαν 5 παιδιά, 3 ἀγόρια καὶ 2 κορίτσια, ἐκ τῶν ὁποίων τὸ ἕνα εἶναι ἡ μητέρα μου. ἡ ᾿Αρετὴ ἤξερε ἐπίσης καὶ δημοτικὰ τραγούδια, ἀλλὰ προσωπικῶς δὲν ἔχω ἄλλες ἠχογραφήσεις της ἐκτὸς ἀπὸ αὐτές. ὕστερα ἀπὸ μία σοβαρὴ ἐγχείρησι ὑπέστη ἐγκεφαλικὸ ἐπεισόδιο καὶ μετὰ μερικοὺς μῆνες ἐκοιμήθη στὶς 17 ἰουλίου 1992 σὲ ἡλικία 64 ἐτῶν. ὁ Κύριος ἂς τὴν ἀναπαύῃ.
῾Η διαφορὰ κειμένου στὴν ὁποία ἀναφέρομαι (καὶ ὅπως ἀκούγεται στὸ ἠχητικὸ) εἶναι στὴν προτελευταία φράσι τοῦ ἀπολυτικίου·
ὁ ἐπιφανεὶς Χριστὲ ὁ Θεός ἡμῶν,
καὶ τὸν κόσμον φωτίσας δόξα σοι.
τὸ «ἡμῶν» δὲν ὑπάρχει εἰς τὸ γνωστὸν κείμενον τοῦ ἀπολυτικίου οὔτε στὰ μηναῖα οὔτε στὰ μουσικὰ βιβλία. τελικῶς ὑπάρχει στὸ πατριαρχικὸν τυπικὸν τῆς ἁγίας (τοῦ Θεοῦ) σοφίας Κωνσταντινουπόλεως σὲ χειρόγραφον τοῦ 10ου-11ου αἰῶνος! (ἔκδοσις Juan Mateos [= ᾿Ιωάννου Ματθαίου], σ. 174). ἄραγε προφορικὴ παράδοσις 1000 ἐτῶν(!) ἢ ἁπλῆ σύμπτωσις;
copyright 1988-2010 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης