συμβολή

ΤΑ ΔΙΠΤΥΧΑ

ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΚΤΟΣ ΣΥΝΟΡΩΝ

Διονυσίου ᾿Ανατολικιώτου

ἐπιμελητοῦ τῶν Διπτύχων

diptyxa@yahoo.gr

Τὰ Δίπτυχα τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐκδίδονται κατ᾿ ἔτος ἀπὸ τὴν «Ἀπο­στο­λικὴ Διακονία» ὑπὸ τὴν ἐπι­μέ­λεια καὶ ἐπί­βλεψι τῆς «Συνοδικῆς ὑποεπιτροπῆς ἐπὶ τῆς ἐκδό­σεως τῶν Δι­πτύχων». ἡ ἔκ­δο­σι εἶναι ἰδιαιτέρως δύσκολη καὶ σημαν­τι­κή, ὄχι μόνον διότι περι­έχει τὸ τυπικὸ ὅλων τῶν ἡμε­ρῶν τοῦ ἔτους, πα­ρουσιάζει τὴν διοι­κη­τικὴ διάρθρωσι ὅλων τῶν μητροπόλεων τῆς ἐκκλη­σίας τῆς Ἑλ­λάδος, καὶ πη­γαίνει σὲ κάθε ἐνορία καὶ σὲ κάθε χωριὸ τῆς χώρας μας, ἀλλὰ καὶ διότι παρου­σιά­ζεται ἡ διοικητικὴ δομὴ ὅλων τῶν ὑπολοίπων ὀρ­θο­δό­ξων ἐκκλη­σιῶν ἀνὰ τὴν οἰκου­μένη, φτάνει σὲ κάθε ὀρθό­δοξη ἐκ­κλη­σιαστικὴ διοίκησι ἐκτὸς Ἑλλάδος, χρησιμοποιεῖται ἀπὸ πολλὲς δημό­σιες ὑπηρεσίες καὶ ἰδιωτικὲς ἑταιρεῖες, σχεδὸν σὲ κάθε ἑλληνικὴ πρε­σβεία τοῦ ἐξω­τερικοῦ καὶ σὲ πολλὲς πρεσβεῖες ξένων χωρῶν, ἐνῶ τὴν ἔκδοσι αὐτὴ συμβουλεύονται ἐπίσης καὶ πολλὲς ἑτερόδοξες «ἐκ­κλη­σίες» καὶ ἄλ­λες ὀργανωμένες θρη­σκεῖες. εἶναι δηλαδὴ τὰ Δίπτυ­χα μία ἔκδοσι πανελληνίου, πανορθοδόξου καὶ παγ­κο­σμίου ἐμβε­λείας.

῞Ενας Ἄραβας ὀρθόδοξος ἱερεύς, ποὺ ὑπηρετεῖ σὲ χώρα τῆς Μέσης ᾿Ανατολῆς, ἀπευθύνθηκε μέσῳ τοῦ διαδικτύου στὰ «Δίπτυχα» (diptyxa@yahoo.gr) γιὰ τὴν ἐπίλυσι μιᾶς ἀπορίας σχετικῆς μὲ τὸ πε­ριε­­χόμενο τῶν ἐτησίων πασχαλίων. ἐπειδὴ τὸ θέμα ἔχει εὐρύτερο ἐνδι­αφέρον, ἐδῶ παρατίθενται σὲ ἑλληνικὴ μετάφρασι τὰ κυριώτερα σημεῖα τῆς διεξα­χθεί­σης ἀγγλιστὶ ἀλληλογραφίας.

3 Μαΐου 2007

Ὀνομάζομαι J... καὶ εἶμαι ὀρθόδοξος ἱερεύς...

...᾿Εδῶ καὶ πολλὰ χρόνια χρησιμοποιῶ τὰ Δίπτυχα τῆς ἑλλα­δικῆς ἐκκλησίας, καὶ συνεχῶς μὲ προβληματίζει τὸ νὰ βρῶ πῶς οἱ ἡμέρες ποὺ ἐπιτρέπεται ἡ κρεοφαγία ὁλόκληρο τὸν χρόνο εἶναι τό­σο λίγες· φέτος (2007) γιὰ παράδειγμα εἶναι 49. προσπαθῶ νὰ ὑπο­λο­γίσω τὶς ἐτήσιες νηστεῖες, ὅπως τοῦ Πάσχα, τῶν Χρι­στου­γέννων, τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καὶ τοῦ Δεκαπεν­ταυ­γού­στου, σὺν τὶς τε­τάρτες καὶ παρασκευὲς τοῦ ἔτους, προσθέ­τοντας βεβαίως καὶ τὶς κάποιες ἡμερήσιες νηστεῖες· ὅμως ποτὲ δὲν μπό­ρε­σα νὰ πλη­σιάσω τὸν δικό σας ἀριθμό· πάντοτε εὕρισκα γύρω στὶς 100 μὲ 120 ἡμέ­ρες κρεοφαγίας. μήπως θὰ μπορούσατε νὰ ἐξηγή­σετε πῶς ὑπο­λογίζονται αὐτὲς οἱ ἡμέρες; διότι τὸ ἴδιο θέμα συ­ζη­τήθηκε σὲ μία ἀπὸ τὶς συνάξεις τῶν κληρικῶν μας, καὶ κανεὶς δὲν μπό­ρεσε νὰ δώσῃ μία ἐξήγησι.

᾿Απάντησι

10/5/2007

...Εἶναι ἰδιαιτέρως συγκινητικὸ τὸ ὅτι φροντίζετε νὰ προμη­θεύεστε στὴν χώρα σας τὰ Δίπτυχα τῆς ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καὶ νὰ τὰ συμ­βου­λεύεστε προσέ­χοντας καὶ τὶς παραμικρὲς λεπτο­μέρειες σ᾿ αὐτά, ὅπως φανερώνει τὸ ἐρώτημά σας. φαίνεται ἡ ἐ­πι­θυμία σας γιὰ μία βα­θύ­τερη γνωριμία μὲ τὴν λειτουργικὴ πα­ρά­δοσι τῆς ἐκκλησίας καὶ γιὰ τὴν ἐπακριβῆ τήρησι τοῦ τυπικοῦ της. Μα­κάρι τὸ παράδειγμά σας νὰ τὸ μι­μοῦνται ὅλο καὶ περισ­σότεροι ὀρ­θόδοξοι κληρικοί, ἀλλὰ καὶ λαϊκοί.

Τὸ ἐρώτημά σας ἀναφέρεται στὶς ἡμέρες κρεοφαγίας ποὺ ἀναγράφονται στοὺς πίνακες πασχαλίων κάθε ἔτους... Αὐτὴν τὴν στιγμὴ δὲν ἔχω ὑπόψει μου κάποια μελέτη, στὴν ὁποίαν νὰ διε­ρευ­νᾶται γιὰ ποιόν λόγο καὶ ἀπὸ πότε ἀκρι­βῶς σημειώνονται στὰ πα­σχάλια οἱ ἡμέρες κρεο­φα­γίας, ἀλλὰ αὐτὸ συμβαίνει ἀπὸ ἀρκετὰ παλαιά, ἴσως πρὶν ἀπὸ τὸν 10ον αἰῶνα. ὁ ἀριθμὸς αὐτὸς δὲν δεί­χνει τὶς ἡμέ­ρες κρεοφαγίας ὅλου τοῦ ἔτους, οὔτε βεβαίως στὴν διάρ­κεια ἑνὸς ἔτους ἔχομε μόνον 40 ἢ 50 ἡμέρες κρεοφαγίας, ἀλ­λὰ πολὺ περισσότερες ἀπὸ 100, ὅπως πολὺ σωστὰ ἐπιση­μαί­νετε, ἀκόμη καὶ 150 ἢ 180, ἀναλόγως τοῦ ἔτους. τί συμβαίνει λοιπόν;

Αὐτὸς ὁ ἀριθμὸς δείχνει τὶς ἡμέρες ἀπὸ τὰ Χριστούγεννα 25 δεκεμ­βρίου μέχρι τὴν Κυριακὴ τῆς ἀπόκρεω. Ἂν καὶ ἀνάμεσά τους ὑπάρχουν καὶ νηστήσιμες ἡμέρες, καλοῦνται ὅλες συλλήβδην ἡμέ­ρες κρεοφαγίας, ἐπειδὴ εὑρίσκονται μεταξὺ τῶν δύο τεσσα­ρα­κο­­στῶν, τῆς τῶν Χριστουγέννων καὶ τῆς τοῦ Πάσχα, κατὰ τὶς ὁ­ποῖ­ες δὲν κρε­οφαγοῦμε. ᾿Ακρι­βέστερα λοιπὸν θὰ ἔπρεπε νὰ γρά­φωμε· «Περίοδος κρεοφαγίας· ... ἡμέραι». ᾿Απὸ τὶς 25 δεκεμβρίου τοῦ 2006 μέχρι τὶς 11 φεβρου­α­ρίου 2007 εἶναι ἀκριβῶς 49 ἡμέρες.

᾿Απὸ τὴν λεπτομέρεια ὅτι ἡ περίοδος κρεοφαγίας ἀριθμεῖται ἀπὸ τὴν 25η δεκεμβρίου τοῦ προηγουμένου ἔτους διαπιστώνομε ὅτι τὰ πα­σχάλια εἶναι συντεταγμένα κατὰ τὴν ἀρχαία τάξι τῆς ἐκκλησίας, σύμ­φωνα μὲ τὴν ὁποία τὸ κάθε ἔτος ἀρχίζει τὴν 1η σεπτεμβρίου καὶ τελειώνει τὴν 31η αὐ­γούστου τοῦ ἑπομένου ἔτους. δηλαδὴ τὸ πασχάλιον τοῦ ἔτους 2007 κανο­νικῶς ἀνα­φέ­ρεται στὴν περίοδο ἀπὸ 1-9-2006 ἕως 31-8-2007. αὐτὸ σημαίνει ὅτι στὰ πασχάλια κατ᾿ ἀκρίβειαν πρέπει νὰ σημειώνεται ἡ παρα­μο­νὴ τῶν Χρι­στουγέννων τῶν πρὶν ἀπὸ τὸ Πάσχα, καὶ ὄχι μετὰ τὸ Πά­σχα, εἰδάλλως χάνεται ἡ ἑνότης τοῦ πασχαλίου, καὶ ἀδυνα­τοῦμε νὰ καταλάβωμε τὴν σημασία τῶν πληροφοριῶν ποὺ δίδει. ἔτσι ἀκριβῶς ἐδημοσίευε τὰ πασχά­λια ὁ Γεώργιος Μπεκατῶρος στὴν ἐτήσια Τάξιν του (ὅπου ἐδημο­σίευε δύο πασχάλια, ἕνα στὴν ἀρχὴ τοῦ ἰανουαρίου, ποὺ ἴσχυε μέχρι τὶς 31 αὐγού­στου τοῦ τρέ­χον­τος ἔτους, καὶ ἕνα στὴν ἀρχὴ τοῦ Σεπτεμβρίου, ποὺ ἴσχυε μέχρι τὶς 31 αὐγούστου τοῦ ἑπομένου ἔτους). τὸ ἴδιο ἔπραξε καὶ γιὰ τὰ πασχάλια 70 ἐτῶν ποὺ δημοσίευσε τὸ 1973...

Δυστυχῶς οἱ πίνακες πασχαλίων ποὺ δη­μοσιεύονται σὲ νεώ­τε­ρες ἐκδόσεις δὲν ἀκολουθοῦν τὴν ἀπὸ αἰώνων τάξι τῆς ἐκ­κλη­σίας (στὰ Δίπτυχα δὲν σημειώνεται ἡ παραμονὴ τῶν Χριστουγέν­νων τοῦ προ­ηγουμένου ἔτους, διότι θὰ ἐδημιουργεῖτο σύγχυσι στοὺς ἀναγνῶ­στες). ἔτσι τὰ πασχάλια ἀρχίζουν ξαφνικὰ ἀπὸ τὶς ἡμέ­ρες κρεο­φαγίας, ὁπό­τε εὐ­λό­γως δημιουργεῖται ἡ παρεξήγησι ὅτι ἀφοροῦν ὅλο τὸ ἔτος...

Αὐτὸς ὁ ἀριθμὸς τῶν ἡμερῶν κρεοφαγίας προστίθεται μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἡμερῶν τῆς καλουμένης νηστείας τῶν ἀποστόλων· ἂν τὸ ἄθροισμα εἶναι ὁ ἀριθμὸς 74, δείχνει ὅτι τὸ ἔτος εἶναι κοινόν, ἐνῶ ἂν εἶναι ὁ ἀριθμὸς 75, δείχνει ὅτι τὸ ἔτος εἶναι δίσεκτον. ἔτσι γιὰ τὸ ἔτος 2007 ἔχομε· 49 + 25 = 74. γιὰ τὸ ἔτος 2008 ἔχομε· 69 (ἡμέραι κρεοφαγίας) + 6 («νηστεία» ἀποστόλων) = 75· πράγματι τὸ 2008 εἶναι δίσεκτον. αὐτὸς ὁ ὑπολογισμὸς ἰσχύει μὲ τὸ νέο ἡμερολόγιο, ἐφόσον τὸ πάσχα τύχῃ μέχρι 2 μαΐου, διότι με­τὰ τὴν ἡμερομηνία αὐτὴ δὲν ὑπάρχει νηστεία πρὸ τῆς μνήμης τῶν ἀπο­στό­λων.

(δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ τῆς ἱερᾶς συνόδου τῆς Ἐλλάδος «᾿Εφημέριος», ἔτος νζ΄, τ. 1, ᾿Ιανουάριος 2008)