Δημιουργία καὶ Stephen Hawking [2010]
Δημιουργία καὶ Stephen Hawking
(Τὸ παρὸν κείμενο ἐστάλη ὡς ἐπιστολὴ πρὸς δημοσίευσιν στὴν ἐφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ τῆς Φλώρινας. ὁ τίτλος ἐτέθη ἀπὸ τὴν «Συμβολή».)
Κύριε Διευθυντά,
Στὴ σελίδα τῶν ἐπιστημονικῶν ἀνακοινώσεων τῆς ἔγκριτης ἐφημερίδος σας διάβασα μία ἀνακοίνωση τοῦ Ἀϊνστάιν τῶν ἡμερῶν μας Stephen Hawking σχετικὴ μὲ τὴν αὐτογένεση τοῦ ἀστρικοῦ κόσμου, στὴν ὁποία φαίνεται προβληματισμένος ὡς πρὸς τὴν ὕπαρξη Θεοῦ. Μὲ ἀφορμὴ τὰ λόγια του ἤθελα νὰ διατυπώσω κάποιες σκέψεις μου πρὸς ἄρσιν κάποιων ἀμφιβολιῶν ποὺ ἐνδεχομένως γεννήθηκαν σὲ ὅσους διάβασαν ἢ ἄκουσαν τὸν ἐπιστήμονα αὐτόν, ποὺ λίγο-πολύ, ἐπειδὴ ἔχει καθιερωθεῖ στὶς συνειδήσεις τῶν πολλῶν ὡς αὐθεντία, ἐπηρεάζει τὴ γνώμη τους.
S t e p h e n H a w k i n g: Ὁ Θεὸς ἴσως νὰ ὑπάρχει, ἀλλὰ ἡ ἐπιστήμη μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τὸ σύμπαν χωρὶς τὴν ἀνάγκη ἐνὸς δημιουργοῦ. Ἡ αὐτογενὴς δημιουργία εἶναι ἡ αἰτία ποὺ ὑπάρχουν τὸ σύμπαν καὶ ἡ ἀνθρωπότητα. Ἡ βαρύτητα καὶ ἡ κβαντικὴ θεωρία δημιουργοῦν σύμπαντα μὲ αὐτογενῆ τρόπο, μέσα ἀπὸ τὸ τίποτα… Ἡ ἐπιστήμη ἀπαντάει ὁλοένα καὶ συχνότερα καὶ πιὸ ὁλοκληρωμένα σὲ ἐρωτήματα ποὺ κάποτε βρίσκονταν στὰ χωράφια τῆς θρησκείας. Ἡ ἐπιστημονικὴ θεώρηση εἶναι ὁλοκληρωμένη. Ἡ θεολογία εἶναι ἄχρηστη.
Δὲν ἀπαντάει καθαρά. Ἐπιφυλάσσεται. Ἴσως νὰ ὑπάρχει Θεός. Ἡ τακτικὴ τοῦ ναὶ καὶ τοῦ ὄχι δὲν ἀπαντᾶται σὲ πεπεισμένους γιὰ τὸ πιστεύω τους ἀνθρώπους. Ψοφοδεὴς καὶ μεσοβέζικη τοποθέτηση.
Ἡ αὐτογενὴς δημιουργία δὲν ἀποκλείει δημιουργό. Αὐτὸς ποὺ εἶχε τὴ δύναμη νὰ κάνει τὸ σύμπαν, γιατί νὰ μὴν εἶχε καὶ τὴ δύναμη νὰ δώσει αὐτογένεση-αὐτοματισμὸ στὴ δημιουργία; Διότι εἶναι καὶ προνοητὴς καὶ συντηρητὴς τῆς δημιουργίας. Σ’ ὅλα τὰ εἴδη καὶ τὰ γένη τοῦ ζωϊκοῦ καὶ φυτικοῦ βασιλείου ἔδωσε αὐτὴ τὴν ὤθηση. Καὶ τὴν ἐλέγχουμε κάθε τόσο. Γιατί νὰ μὴν ἔδωσε τὴν ὤθηση αὐτὴ καὶ στὸν ἀστρικὸ κόσμο; Ἐπειδὴ τὸ ὑποψιάστηκαν οἱ ἀστροφυσικοὶ προχθές;
Θὰ ἦταν πιὸ ἀκριβολόγος ἂν ἔλεγε «Ἡ ἐπιστήμη περιγράφει ὁλοένα καὶ συχνότερα καὶ πιὸ ὁλοκληρωμένα», κι ὄχι «ἀπαντάει». Ἡ ἐπιστήμη περιγράφει, δὲν ἐξηγεῖ. Τὴν αἰτία ἢ τὸ κινοῦν, ὅπως τὸ ὀνόμασε ὁ Ἀριστοτέλης, δὲν τὸ βλέπει, δὲν τὸ ψηλαφᾶ ἡ ἐπιστήμη. Διότι εἶναι ἐπέκεινα τοῦ ἐπιστητοῦ. Μόνο ἡ κεραία τῆς πίστεως βοηθάει στὴν περίπτωση τῶν μεταφυσικῶν ζητημάτων. Ὁ Χόκινκ, ἐπειδὴ εἶναι εὐφυὴς καὶ ξέρει τὸ ἀταύτιστο τῆς περιγραφῆς καὶ τῆς ἐξηγήσεως, θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποφύγει τὴν ἀμετροέπεια. Ἡ διασημότητά του κάνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ προσέχουν περισσότερο πῶς καὶ τί λέει, καὶ οἱ ὑπερβολὲς ἐμπίπτουν στὴ νοημοσύνη τοῦ μέσου ἀνθρώπου. Ἡ βαρύτητα καὶ ἡ κβαντικὴ δὲν μποροῦν νὰ ὑποκαταστήσουν τὸν Αἴτιο.
Ἔχει δίκαιο στὸ ὅτι ἡ θεολογία εἶναι ἄχρηστη. Ἀλλ’ ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ συμπληρώσω ὅτι ἔχει στὸ νοῦ του τὴ θεολογία τοῦ παπισμοῦ ἢ τοῦ προτεσταντισμοῦ (σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς δυὸ ἀνήκει). Αὐτὴ πράγματι εἶναι ἄχρηστη. Διότι τὰ χριστώνυμα αὐτὰ συγκροτήματα δὲν ἔδωσαν σωστὴ ἑρμηνεία στὸ κοσμολογικὸ ζήτημα. Οἱ ἐκπρόσωποι τῶν δύο θεολογιῶν ἀντὶ γιὰ ἑρμηνεία τῆς θείας ἀποκαλύψεως μᾶλλον ἔθρεψαν τοὺς ἀνθρώπους τους μὲ μύθους ἢ γέννησαν μέσα τους ὀρθολογισμό. Σίγουρα ὁ Χόκιγκ ὡς ἄχρηστη θεολογία δὲν ἐννοεῖ τὴ Βίβλο. Διότι ἡ Βίβλος εἶναι διαυγέστατη στὸ ζήτημα τῆς γενέσεως τοῦ κόσμου· καὶ αὐθεντική· καὶ ἀναντίρρητη. Στὶς ἑκάστοτε ἀνησυχίες γιὰ τὸ πῶς ἔγινε ὁ κόσμος ἡ Βίβλος διὰ στόματος τοῦ ἀποστόλου Παύλου ἀπαντᾶ· «Πᾶς οἶκος κατασκευάζεται ὑπὸ τίνος, ὁ δὲ τὰ πάντα κατασκευάσας Θεός» (῾Εβ 3,4). Μπορεῖ ἡ ἐπιστήμη νὰ κάνει ἀναίρεση τῆς ἀπαντήσεως αὐτῆς; Μπορεῖ νὰ μιλήσει μὲ τὴν αὐθεντικότητα ποὺ μιλάει ἡ Βίβλος στὴ Γένεση;
Εἶμαι σίγουρος ὅτι ὁ Χόκιγκ, ἂν ποτὲ ἔφταναν στ’ αὐτιὰ του οἱ σκέψεις αὐτές, δὲν θὰ εἶχε καμμιὰ ἀντίρρηση.
Εὐχαριστῶ γιὰ τὴ φιλοξενία
Ἀθανάσιος Γ. Σιαμάκης, ἀρχιμανδρίτης
Δημιουργία καὶ Stephen Hawking
(Τὸ παρὸν κείμενο ἐστάλη ὡς ἐπιστολὴ πρὸς δημοσίευσιν στὴν ἐφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ τῆς Φλώρινας, ἐξ οὗ καὶ τὸ μονοτονικό. ὁ τίτλος ἐτέθη ἀπὸ τὴν «Συμβολή».)
Κύριε Διευθυντά,
Στη σελίδα των επιστημονικών ανακοινώσεων της έγκριτης εφημερίδος σας διάβασα μια ανακοίνωση του Αϊνστάιν των ημερών μας Stephen Hawking σχετική με την αυτογένεση του αστρικού κόσμου, στην οποία φαίνεται προβληματισμένος ως προς την ύπαρξη Θεού. Με αφορμή τα λόγια του ήθελα να διατυπώσω κάποιες σκέψεις μου προς άρσιν κάποιων αμφιβολιών που ενδεχομένως γεννήθηκαν σε όσους δάβασαν ή άκουσαν τον επιστήμονα αυτόν, που λίγο-πολύ, επειδή έχει καθιερωθεί στις συνειδήσεις των πολλών ως αυθεντία, επηρεάζει τη γνώμη τους.
S t e p h e n H a w k i n g: Ο Θεός ίσως να υπάρχει, αλλά η επιστήμη μπορεί να εξηγήσει το σύμπαν χωρίς την ανάγκη ενός δημιουργού. Η αυτογενής δημιουργία είναι η αιτία που υπάρχουν το σύμπαν και η ανθρωπότητα. Η βαρύτητα και η κβαντική θεωρία δημιουργούν σύμπαντα με αυτογενή τρόπο, μέσα από το τίποτα… Η επιστήμη απαντάει ολοένα και συχνότερα και πιο ολοκληρωμένα σε ερωτήματα που κάποτε βρίσκονταν στα χωράφια της θρησκείας. Η επιστημονική θεώρηση είναι ολοκληρωμένη. Η θεολογία είναι άχρηστη.
Δεν απαντάει καθαρά. Επιφυλάσσεται. Ίσως να υπάρχει Θεός. Η τακτική τού ναι και τού όχι δεν απαντάται σε πεπεισμένους για το πιστεύω τους ανθρώπους. Ψοφοδεής και μεσοβέζικη τοποθέτηση.
Η αυτογενής δημιουργία δεν αποκλείει δημιουργό. Αυτός που είχε τη δύναμη να κάνει το σύμπαν, γιατί να μην είχε και τη δύναμη να δώσει αυτογένεση-αυτοματισμό στη δημιουργία; Διότι είναι και προνοητής και συντηρητής της δημιουργίας. Σ’ όλα τα είδη και τα γένη του ζωϊκού και φυτικού βασιλείου έδωσε αυτή την ώθηση. Και την ελέγχουμε κάθε τόσο. Γιατί να μην έδωσε την ώθηση αυτή και στον αστρικό κόσμο; Επειδή το υποψιάστηκαν οι αστροφυσικοί προχθές;
Θα ήταν πιο ακριβολόγος αν έλεγε «Η επιστήμη περιγράφει ολοένα και συχνότερα και πιο ολοκληρωμένα», κι όχι «απαντάει». Η επιστήμη περιγράφει, δεν εξηγεί. Την αιτία ή το κινούν, όπως το ονόμασε ο Αριστοτέλης, δεν το βλέπει, δεν το ψηλαφά η επιστήμη. Διότι είναι επέκεινα του επιστητού. Μόνο η κεραία της πίστεως βοηθάει στην περίπτωση των μεταφυσικών ζητημάτων. Ο Χόκινγκ, επειδή είναι ευφυής και ξέρει το αταύτιστο της περιγραφής και της εξηγήσεως, θα έπρεπε να αποφύγει την αμετροέπεια. Η διασημότητά του κάνει τους ανθρώπους να προσέχουν περισσότερο πώς και τι λέει, και οι υπερβολές εμπίπτουν στη νοημοσύνη του μέσου ανθρώπου. Η βαρύτητα και η κβαντική δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον Αίτιο.
Έχει δίκαιο στο ότι η θεολογία είναι άχρηστη. Αλλ’ ας μου επιτραπεί να συμπληρώσω ότι έχει στο νου του τη θεολογία του παπισμού ή του προτεσταντισμού (σε μια από τις δυο ανήκει). Αυτή πράγματι είναι άχρηστη. Διότι τα χριστώνυμα αυτά συγκροτήματα δεν έδωσαν σωστή ερμηνεία στο κοσμολογικό ζήτημα. Οι εκπρόσωποι των δύο θεολογιών αντί για ερμηνεία της θείας αποκαλύψεως μάλλον έθρεψαν τους ανθρώπους τους με μύθους ή γέννησαν μέσα τους ορθολογισμό. Σίγουρα ο Χόκιγκ ως άχρηστη θεολογία δεν εννοεί τη Βίβλο. Διότι η Βίβλος είναι διαυγέστατη στο ζήτημα της γενέσεως του κόσμου. Και αυθεντική. Και αναντίρρητη. Στις εκάστοτε ανησυχίες για το πώς έγινε ο κόσμος η Βίβλος δια στόματος του αποστόλου Παύλου απαντά· «Πας οίκος κατασκευάζεται υπό τινος, ο δε τα πάντα κατασκευάσας Θεός» (Εβ 3,4). Μπορεί η επιστήμη να κάνει αναίρεση της απαντήσεως αυτής; Μπορεί να μιλήσει με την αυθεντικότητα που μιλάει η Βίβλος στη Γένεση;
Είμαι σίγουρος ότι ο Χόκιγκ, αν ποτέ έφταναν στ’ αυτιά του οι σκέψεις αυτές, δεν θα είχε καμμιά αντίρρηση.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Αθανάσιος Γ. Σιαμάκης, αρχιμανδρίτης