symbole.gr

Γιὰ τὴν ἔναρξι τοῦ τριῳδίου καὶ τῆς τεσσαρακοστῆς σύμφωνα μὲ τὴν ἀρχαία τάξι τῆς ἐκκλησίας ἔχουν γραφῆ κάποια σχόλια ἐδῶ viewtopic.php?f=139&t=158&p=845#p845. τὰ ἐπαναλαμβάνω·

Πρὸς λύσιν τῆς ἀπορίας, λέμε τὰ ἑξῆς, καθόσον στὴν «συμβολὴ» συνηθίζομε νὰ ἐρευνοῦμε κάπως τὴν ἐκκλησιαστικὴ λειτουργικὴ παράδοσι·

1. Κατὰ τὴν ἀρχαίαν τάξιν τῆς ἐκκλησίας τὸ τριῴδιον ἄνοιγε ἀπὸ τὴν κυριακὴν τῆς ἀπόκρεω, διότι ἀπὸ τὴν ἑπομένην δευτέραν (δηλαδὴ γιὰ ἐφέτος ἀπὸ τὶς 23 φεβρουαρίου) ἀρχίζουν νὰ καταχωρίζωνται στὸ ὁμώνυμον λειτουργικὸν βιβλίον οἱ τριῴδιοι κανόνες γιὰ κάθε ἡμέρα.

2. Κατὰ τὴν ἀρχαίαν τάξιν τῆς ἐκκλησίας ἡ τεσσαρακοστὴ νηστεία ξεκινοῦσε ἐπίσης ἀπὸ τὴν δευτέραν μετὰ τὴν κυριακὴν τῆς ἀπόκρεω, ἡ ὁποία ἦταν ἡ καθαρὰ δευτέρα. δηλαδὴ σὲ ὅλη τὴν σήμερον καλουμένην ἑβδομάδα τῆς τυρινῆς ἐτηρεῖτο νηστεία αὐστηρὰ καὶ ἀνέλαιος. τὰ σχετικὰ τεκμήρια μπορεῖ ὁ ἐνδιαφερόμενος νὰ δῇ στὸ τεῦχος 24 τῆς «συμβολῆς» σελίδες 47-50.

3. Στὰ περισσότερα παλαιὰ τυπικὰ οἱ ὅροι «τριῴδιον» καὶ «τεσσαρακοστή», ὅταν σημαίνουν λειτουργικὴν περίοδον τῆς ἐκκλησίας, ταυτίζονται.

copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

«Δεῖ γινώσκειν ὅτι τῇ ἑβδομάδι τῆς ἀποκρέου ἀλληλούια οὐ ψάλλομεν...Ὡσαύτως ποιοῦμεν καὶ τῇ ἑβδομάδι τῆς τυρινῆς, ἄνευ τῆς δ' καὶ τῆς f'» (τυπικὸν τοῦ ἁγίου Σάβα κεφ. κη' καὶ τριῴδιον μετὰ τὴν Κυριακὴ τοῦ ἀσώτου). Τότε, ἐάν στὶς παλαιὲς πηγὲς δὲν μαρτυρεῖται ἀπολυτίκιον τῆς ἡμερομηνίας, τότε ὄχι μόνον εἰς τὴν λειτουργίαν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν ἑσπερινὸν ἀντὶ τῶν «Θεοτόκε παρθένε...Βαπτιστὰ τοῦ Χριστοῦ...κ.λ.π.» καὶ εἰς τὸν ὄρθρον ἀντὶ τῶν τριαδικῶν ὕμνων, ψάλλονται τὰ «ἀπολυτίκια τῆς Ἑβδομάδος ὅτε οὔκ ἔστιν ἑορτή».

῾Η κυριακὴ τῆς σταυροπροσκυνήσεως εἶναι ἄλλη μία ἀπόδειξις ὅτι ἡ μεγάλη τεσσαρακοστὴ ἄρχιζε μία ἑβδομάδα ἐνωρίτερον, ἀπὸ τὴν δευτέραν τῆς σήμερον καλουμένης τυρινῆς ἑβδομάδος. εἶναι μυριόλεκτον ὅτι ἡ ἐκκλησία προβάλλει τὸν τίμιον τοῦ Κυρίου σταυρὸν ἐν τῷ μέσῳ τῆς τεσσαρακοστῆς, ὥστε μὲ τὴν προσκύνησίν του νὰ ἐνισχυθοῦν οἱ νηστεύοντες πιστοί. λοιπὸν ἡ κυριακὴ τῆς σταυροπροσκυνήσεως εἶναι τὸ μέσον τῆς νηστείας, μόνον ἂν αὐτὴ ἔχῃ ὀκτὼ καὶ ὄχι ἑπτὰ ἑβδομάδες. ὅταν ἄρχιζε ἡ τεσσαρακοστὴ μία ἑβδομάδα ἐνωρίτερον ἀπὸ ὅ,τι σήμερον, ὕπῆρχαν 4 ἑβδομάδες νηστείας πρὸ τῆς κυριακῆς τῆς σταυροπροσκυνήσεως καὶ 4 μετά· ἐνῷ σήμερον ἔχομε 3 ἑβδομάδες πρὶν καὶ 4 μετά.

(Τὸ σημειούμενον εἰς πολλὰς ἐκδόσεις ὅτι τὸ μέσον τῆς τεσσαρακοστῆς εἶναι ἡ τετάρτη μετὴ τὴν κυριακὴν τῆς σταυροπροσκυνήσεως εἶναι μεταγενέστερον καὶ ἀναφέρεται στὸ νεώτερον καθεστώς.)

Καλὸν ὑπόλοιπον τῆς τεσσαρακοστῆς νηστείας.



copyright 2009 Διονύσιος Μπιλάλης ᾿Ανατολικιώτης

Τὸ προτεινόμενον ἄρθρον ἀναφέρεται καὶ εἰς τὸ ψυχοσάββατον τοῦ Τριῳδίου μὲ ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα.
Τὸ Ψυχοσάββατον πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς

ΛΑΘΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ


Τὸ νὰ μὴν λέγεται τὸ προκείμενο καὶ τὸ ἀλληλουάριο τοῦ ἤχου τῆς ἑβδομάδας κατὰ τὶς Κυριακὲς τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου, Ἀσώτου, δ’ καὶ ε’ νηστειῶν, ἀλλὰ τὰ λανθασμένα τοῦ Τριῴδίου.

Ὀρθό: Στὰ ἀπόστιχα τοῦ ἑσπερινοῦ τοῦ ψυχοσαββάτου ψάλλεται «τὸ δ’ μαρτυρικόν», ποὺ βρίσκεται στὴν Παρακλητικὴ τῇ Τετάρτῃ ἑσπέρας, καὶ ὄχι «τὰ δ’ μαρτυρικὰ τοῦ ἤχου».

Τὸ νὰ φοροῦνται ἀντὶ πορφυρῶν ἀμφίων μαῦρα ἢ μόβ καὶ στὸν ἐπιτάφιο λευκά.

Τὸ νὰ διαβάζεται τὸ «Ὑπὸ τὴν σὴν εὐσπλαχνίαν...».

Τὸ νὰ παραλείπεται μέρος τοῦ μεσονυκτικοῦ «ὡς δόξει τῷ προεστῶτι».

Τὸ νὰ μὴν δευτερώνονται τὰ καθίσματα μετὰ τὴν β' καὶ γ' στιχολογία τῶν καθημερινῶν.

Τὸ νὰ παραλείπονται οἱ ψαλμοὶ τῶν αἴνων κατὰ τὶς καθημερινές, ἐκτὸς Σαββάτου.

Τὸ νὰ παραλείπεται τὸ Δόξα, Καὶ νῦν, μετὰ τοὺς ψαλμοὺς τῶν αἴνων.

Τὸ νὰ τελεῖται ἡ προηγιασμένη τὸ πρωί.

Τὸ νὰ λέγονται τὰ ἀναγνώσματα τῆς προηγιασμένης ἀπὸ τὸν προεστῶτα.

Τὸ νὰ μὴν ἀκούει ὁ λαὸς ὅλες τὶς εὐχὲς τῶν προηγιασμένων, πλὴν τῶν εὐχῶν τῆς εἰσόδου, τῆς πρὸ τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ τῆς εὐχῆς Εἰς τὸ συστεῖλαι τὰ ἅγια.

Τὸ νὰ ψάλλονται τὸ «Κατευθυνθήτω…» καὶ τὸ «Νῦν αἱ δυνάμεις…» σὲ ἦχο διαφορετικὸ τοῦ πλ. β’.

Ὅταν προβλέπεται ἀπόστολος σὲ προηγιασμένη, τὸ προκείμενό του δὲν παραλείπεται.

Τὸ νὰ ἐπαναλαμβάνεται τρὶς τὸ «Ἄγγελος πρωτοστάτης...» καὶ τὸ «Ὤ πανύμνητε μῆτερ...».

Τὸ νὰ παραλείπονται οἱ μετάνοιες μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου μετὰ τὸ «Ὁ Θεὸς οἰκτιρῆσαι ἡμᾶς...», ἐὰν ὁ Μεγάλος κανόνας ψαλλεῖ στὸ ἀπόδειπνο.

Τὸ νὰ μὴν ψάλλονται τὰ συνήθη πρῶτα τροπάρια τῶν ὡρῶν κατὰ τὴ Μ. Δευτέρα ἕως καὶ τὴ Μ. Τετάρτη, ἀλλὰ τὸ «Ἰδοὺ ὀ Νυμφίος...».

Τὸ νὰ τελεῖται μεσονυκτικὸ ἀπὸ τὴν Μ. Πέμπτη ἕως καὶ τοῦ Σαββάτου τῆς διακαινήσιμου.

Τὸ νὰ λέγεται ἀλληλουϊάριον κατὰ τὶς Μεγάλες Ὧρες.

Τὸ νὰ λευκοφορεῖ ὁ ἱερεὺς στὸν ἐπιτάφιο.

Τὸ Κύριε ἐλέησον ιβ' λέγεται πρὸ τοῦ «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε...» μόνο ὅταν ἡ ἑπομένη δὲν εἶναι Σάββατο καὶ εἶναι Ἀλληλούια.